του Ηρόστρατου
Ένα σημαντικό ελληνικό μυθιστόρημα
«…Το παρελθόν δεν υπάρχει. Το παρελθόν είναι αυτό που θέλει το παρόν. Η ιστορία δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο η ματιά μας πάνω σ’ αυτήν, ο τρόπος μας να την κοιτάμε και να την ερμηνεύουμε…»
Καρολίνα Μέρμηγκα, από τον Επίλογο στον «Έλληνα Γιατρό»
Όλο λέω να επιστρέψω στην πολιτιστική επικαιρότητα και να μη γράφω συνέχεια για βιβλία. Όμως έρχονται στιγμές που νιώθω πως δεν μπορώ να κάνω αλλιώς.
Το μυθιστόρημα –μυθιστορηματική βιογραφία– της Καρολίνας Μέρμηγκα Ο Έλληνας γιατρός που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι, δεν είναι ένα ακόμη βιβλίο που καταπιάνεται με την ιστορία μιας οικογένειας συνδέοντάς την με την ιστορία της Ελλάδας. Είναι μια πραγματική ανατομία τόσο των ανθρώπινων παθών, όσο και των γεγονότων που σημάδεψαν τη χώρα από το 1874 μέχρι το 1941. Αν και παντού αναφέρεται ως Κωνσταντίνος Μ., το βιβλίο στην πραγματικότητα διαπραγματεύεται τον βίο του Κωνσταντίνου Μέρμηγκα, παππού της συγγραφέως, Καθηγητή της Ιατρικής, βουλευτή, αλλά και μεταφραστή του Φάουστ. Αμφιλεγόμενο κομμάτι της ζωής του η ανάληψη της Δημαρχίας των Αθηνών στην αρχή της Γερμανικής Κατοχής. Θέση από την οποία παραιτήθηκε τρεις μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, όταν του ζητήθηκε να γράψει μια λίστα με δέκα Αθηναίους για να κρατηθούν ως όμηροι των Γερμανών κι εκείνος στη λίστα έγραψε δέκα φορές το δικό του όνομα!
Το πολύ ενδιαφέρον σε αυτό το μυθιστόρημα είναι, ότι ενώ καταφέρνει να σε κρατάει με την πλοκή και τη γραφή του, παράλληλα παρουσιάζει τα γεγονότα – μέσα από χρονολόγια στο τέλος κάθε κεφαλαίου αλλά και πορτρέτα πολλών ιστορικών προσώπων της εποχής, χωρίς αυτό να βαραίνει το βιβλίο. Θα ήθελα να επιμείνω σε αυτό το σημείο για να πω ότι από τις πιο ξεχωριστές μορφές που εμφανίζονται είναι η Πηνελόπη Δέλτα και ο Γιώργος Σαραντάρης, αλλά είναι εντυπωσιακό με πόσο πειστικό τρόπο και πόσο δεξιοτεχνικές πινελιές παρουσιάζονται πολλοί πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής. Γιατροί, πολιτικοί, βασιλείς, άνθρωποι των τεχνών. Νιώθεις λες και η συγγραφέας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας.
Δεν ξέρω αν ήταν στις προθέσεις της ή αν όντως υπάρχει μια τέτοια επιρροή, αλλά το μυαλό μου πήγε, διαβάζοντας αυτό το μυθιστόρημα, στον Τζον Ντος Πάσος και στην Τριλογία USA, όπου πέρα από τις ιστορίες των ηρώων παρουσιάζει προσωπικά βιώματα, ειδήσεις της εποχής, βιογραφίες…
Ο μυθιστοριογράφος αποκαλύπτει και τα υλικά που βρίσκονται πίσω από την καλλιτεχνική του κατασκευή, δεν πατρονάρει τον αναγνώστη, του δίνει τροφή για σκέψη.
Μαζί με την αγάπη για τα πρόσωπα, υπάρχει πάντα και μια λεπτή ειρωνεία και μια θαυμάσια απόχρωση συναισθημάτων και χαρακτήρων. Η αποστασιοποίηση γίνεται –με μέτρο– και συγκίνηση…
Μέσα σ’ όλα μια «κρυφή» ερωτική ιστορία διαπερνά τις σελίδες του βιβλίου.
Νομίζω πως μετά από τον Έλληνα γιατρό θα πρέπει να το ξανασκεφτούν οι διάφοροι ευπώλητοι συγγραφείς που θεωρούν ότι γράφουν «ιστορικά» μυθιστορήματα…
Κλείνω με τα λόγια της ίδιας της Καρολίνας Μέρμηγκα από τον επίλογο:
«Το παρελθόν δεν υπάρχει, κι αυτό ισχύει για την ιστορία των ανθρώπων και για τις ιστορίες των ανθρώπων. Δεν μπορούμε να ξέρουμε τις ζωές των άλλων – «βιογραφία» είναι ένας άλλος τρόπος να τις επινοούμε. Ακούμπησα ονόματα, ακούμπησα ζωές, γιατί εκμεταλλεύτηκα τα «απερίγραπτα δικαιώματα επί της τέχνης». Γι’ αυτό παρακαλώ τον αγαπητό αναγνώστη να μην ξεχάσει ούτε λεπτό ότι αυτό που κράτησε στα χέρια του είναι, μόνο, ένα μυθιστόρημα»
30 χρόνια πρωινή περίπολος
Στο πλαίσιο του Adaptation Film Festival – Η Λογοτεχνία στον Κινηματογράφο –
στον κινηματογράφο «Μικρόκοσμος» θα προβληθεί, σήμερα Σάββατο, στις 6 το απόγευμα η εμβληματική Πρωινή Περίπολος του Νίκου Νικολαΐδη.
Θα προηγηθεί στις 5.15 μμ συζήτηση με θέμα 30 χρόνια Πρωινή Περίπολος, με ομιλητές τον Χρήστο Χουλιάρα, μοντέρ στις τελευταίες ταινίες του Νίκου Νικολαΐδη και σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Directing Hell και τον συγγραφέα και διδάκτορα Φιλοσοφίας του ΑΠΘ, Δάνη Κουμασίδη. Τη συζήτηση συντονίζει η κριτικός κινηματογράφου, Αγγελική Στελλάκη.
Πρωινή Περίπολος (Νίκος Νικολαΐδης, Ελλάδα, 1987, 115′)
Μια γυναίκα βαδίζει σε μία έρημη πόλη. Στόχος είναι να διασχίσει την απαγορευμένη ζώνη για να φτάσει στη θάλασσα. Στο κατόπι της έχει την Πρωινή Περίπολο, ενώ φωνές από μεγάφωνα καλούν τους «εξαφανισμένους» πολίτες να εγκαταλείψουν την πόλη. Θα συναντήσει έναν άνδρα και μαζί θα προσπαθήσουν να ανασυνθέσουν τις μνήμες τους στη μέση ενός ολέθρου. Ο Νίκος Νικολαΐδης χρησιμοποιεί κείμενα των Raymond Chandler, Philip K. Dick, Daphne du Maurier και Herman Raucher.
Κινηματογράφος «Μικρόκοσμος» (Λεωφ. Συγγρού 106 – Μετρό Συγγρού-Φιξ). www.adaptationfestival.gr
