Σε χαοτικό κλίμα η Ευρωζώνη διολισθαίνει προς το δημοσιονομικό ολοκληρωτισμό – Το φαινόμενο «Chermany» και η αμερικανική δυσφορία.
Τη φιλοσοφία της Ευρώπης-δημοσιονομικού πειθαρχείου θα επιχειρήσουν να επικυρώσουν οι ηγέτες των 27 χωρών της Ε.Ε. στη σύνοδο κορυφής την επόμενη Πέμπτη. Προανάκρουσμα αποτελεί η απόφαση του Eurogroup και του Ecofin, που ενέκριναν τον ενιαίο μηχανισμό «σωτηρίας» χωρών της Eυρωζώνης, όταν περιέρχονται σε αδυναμία δανεισμού, από το «ταμείο» των 750 δισ. Στο «ταμείο», κεντρικό ρόλο κατέχει πλέον επίσημα και το ΔΝΤ. Ο αναβαθμισμένος ρόλος του ΔΝΤ αποτυπώθηκε και στην επιστολή που απέστειλε στο Eurogroup, με την οποία ζητάει τη μεταρρύθμιση της Συνθήκης της Λισαβόνας και του Συμφώνου Σταθερότητας, με δυνατότητα αποπομπής από το ευρώ χωρών με μεγάλα δημοσιονομικά προβλήματα. Μάλιστα, το ΔΝΤ δεν κρύβει την απαίτησή του να αφαιρεθεί από τις χώρες και τις κυβερνήσεις και το τελευταίο περιθώριο αυτονομίας στην οικονομική τους πολιτική, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Στην ιδανική περίπτωση, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε προς το κέντρο την ικανότητα να υιοθετούμε στόχους για τα ελλείμματα που θα δεσμεύουν τα κράτη…».
Η πλήρης επικράτηση της μονεταριστικής ορθοδοξίας στην Ε.Ε. αποτυπώνεται στο τσουνάμι πανομοιότυπων προγραμμάτων λιτότητας που έχουν ανακοινώσει σχεδόν όλες οι χώρες. Τελευταία η ίδια η Γερμανία, της οποίας η καγκελάριος ανακοίνωσε, πανευτυχής, πρόγραμμα περικοπών 80 δισ. ευρώ στις κρατικές δαπάνες την επόμενη τριετία. Προηγήθηκε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος, με σκηνοθεσία που θύμιζε ύποπτα… Παπανδρέου και κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, ανακοίνωσε την ακύρωση του προεκλογικού του προγράμματος και προειδοποίησε τους Βρετανούς για πολλά οδυνηρά χρόνια. Στον αστερισμό της εξοντωτικής λιτότητας βρίσκονται, επίσης, πλην της Ελλάδας, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Λετονία, η Δανία, η Τσεχία και, κορυφαία όλων, η Εσθονία, η οποία πήρε πράσινο φως για την ένταξη στην Eυρωζώνη, το 2011, ως χώρα-μοντέλο προσαρμογής: κατάφερε να μειώσει στο 7% του ΑΕΠ το χρέος της, βυθίζοντας την οικονομία σε ύφεση 15%, εκτινάσσοντας την ανεργία στο 20% και σφαγιάζοντας μισθούς, συντάξεις, δημόσια παιδεία και υγεία.
Το τέλος του «κοινωνικού συμβολαίου»
Κοινή ουσία όλων των μοντέλων «δημοσιονομικής προσαρμογής» είναι η μείωση των μισθών, η δραστική περικοπή των «αντιπαραγωγικών» κοινωνικών δαπανών, η διεύρυνση της «ελαστικοποίησης» των εργασιακών σχέσεων και η αναμόρφωση του ασφαλιστικού με χαμηλότερες συντάξεις και περισσότερα χρόνια δουλειάς. Δηλαδή, η αποψίλωση του κοινωνικού κράτους και η κατάλυση του «κοινωνικού συμβολαίου», στο οποίο είχε στηριχθεί η μεταπολεμική Ευρώπη. Αυτό που παρουσιάζεται ως «έκτακτη» πολιτική για την αντιμετώπιση της «έκτακτης» κρίσης χρέους στην πραγματικότητα είναι μια βίαιη επιδείνωση των συσχετισμών ισχύος μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, με τη δεύτερη να εξορίζεται σε ένα θεσμικό καθεστώς δουλοπαροικίας. Έτσι, η περιβόητη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση φαίνεται να επιταχύνεται σε κλίμα χαοτικό και με τη μορφή ενός επικίνδυνου ευρωπαϊκού ολοκληρωτισμού, του οποίου την τελική εκδοχή δεν έχουμε ακόμη δει. Είναι, πάντως, χαρακτηριστικό ότι, πέρα από το ΔΝΤ, και κορυφαίοι Γερμανοί αξιωματούχοι, όπως ο προαλειφόμενος διάδοχος του Τρισέ στην ΕΚΤ, πρόεδρος της Bundesbank, Άξελ Βέμπερ, επιμένουν στην ακραία καλβινιστική εκδοχή της Ευρώπης-πειθαρχείου: «Τα κράτη της Ευρωζώνης, που δεν τηρούν τους δημοσιονομικους κανόνες, πρέπει να οδηγούνται υποχρεωτικά σε χρεοκοπία», δήλωσε κυνικά ο Άξελ Βέμπερ, αποκαλύπτοντας τι είδους μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης θέλει η Γερμανία.
Η μετατόπιση της Ε.Ε. στον ακραίο μονεταρισμό – φονταμενταλισμό δεν είναι χωρίς εξήγηση. Η ηγεμονία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου αποτυπώνεται εύγλωττα στο μηχανισμό στήριξης του ευρώ, που ακόμη και κατά τον πρόεδρο του Eurogroup, Γιούνκερ, αποτέλεσε «υποχώρηση στις τραπεζικές πιέσεις». Το ότι ο μηχανισμός των 750 δισ., όπως και το δάνειο στην Ελλάδα ή οι αθρόες αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, σώζουν μόνο τις ευρωπαϊκές τράπεζες είναι κοινό μυστικό. Και αυτή η επιλογή αποτελεί την ουσία του συμβιβασμού στην ευρωπαϊκή ελίτ για στήριξη του ευρώ, παρ’ ότι στρατηγικά φαίνεται ότι υπάρχουν δεύτερες, εντελώς αποκλίνουσες σκέψεις για την τύχη του ενιαίου νομίσματος. Ο γαλλογερμανικός άξονας έχει οριστικά διαρραγεί στο πεδίο αυτό, η Βρετανία απομακρύνεται ακόμη περισσότερο από κάθε σκέψη ένταξης στο κοινό νόμισμα, ενώ στην ίδια τη Γερμανία φαίνεται να υποβόσκει η αντίθεση ανάμεσα στο βιομηχανικό κεφάλαιο, που δεν θα έβλεπε με κακό μάτι ακόμη και την έξοδο από το ευρώ, και το τραπεζικό κεφάλαιο, που προς το παρόν ταυτίζει την επιβίωσή του με αυτή της Ευρωζώνης, έστω και στην εκδοχή των δύο ταχυτήτων.
Παγκόσμια κρίση χρέους
Οι αντιθέσεις στην Ευρωζώνη αποτελούν τον πυρήνα μιας γενικότερης, πλανητικής αντίθεσης για τον τρόπο διαχείρισης της παγκόσμιας κρίσης χρέους. Χαρακτηριστική έκφραση της αντίθεσης αυτής ήταν η αδυναμία των υπουργών Οικονομίας του G20, που συναντήθηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Κορέα, να συμφωνήσουν στον πολυσυζητημένο παγκόσμιο τραπεζικό φόρο. Πολύ οξύτερη είναι η αντιπαράθεση για το μοντέλο οικονομικής πολιτικής που οδηγεί σε ανάκαμψη. Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Τίμοθι Γκάιτνερ, επέκρινε ανοικτά τις πολιτικές λιτότητας που ακολουθεί η Ε.Ε. ως υπονομευτικές της ανάπτυξης και (φωτογραφίζοντας κυρίως τη Γερμανία και την Κίνα) κάλεσε τις πλεονασματικές χώρες να θέσουν σε πρώτη προτεραιότητα την ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης.
Σαν να μην άκουσε τίποτα η Άνγκελα Μέρκελ, λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα, ανακοίνωσε το δρακόντειο γερμανικό πρόγραμμα λιτότητας, για να επιβεβαιώσει ότι η βασική πηγή ανισορροπίας του παγκόσμιου καπιταλισμού σήμερα ακούει στο παρατσούκλι «Chermany» (China και Germany). Οι εξαγωγές και η όσο το δυνατό φθηνότερη εργατική δύναμη είναι τα οράματα που ενώνουν τις υπερδυνάμεις των πλεονασμάτων. Αλλά δεν είναι υπερβολικό να ελπίζει κανείς ότι, σύντομα, θα τις ενώσει και ο φόβος της κοινωνικής έκρηξης.
Στη μεν Κίνα, διευρύνονται οι απεργιακές κινητοποιήσεις για αυξήσεις μισθών στις μεγάλες ξένες εργοστασιακές μονάδες. Στη δε Γερμανία, σήμερα, σε Στουτγάρδη και Φρανκφούρτη, τα συνδικάτα οργανώνουν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και αλληλεγγύης υπό το σύνθημα: «Είμαστε όλοι Έλληνες». Για τον ίδιο λόγο που θα έπρεπε επίσης να «είμαστε όλοι Κινέζοι»…
Γιάννης Κιμπουρόπουλος
