Στο πρόσφατο διάγγελμα του κ. Μητσοτάκη, ακούστηκαν και ορισμένα σχήματα λόγου και απόψεις που ερεθίζουν την κριτική σκέψη.
Έχουμε μπροστά μας ένα κραυγαλέο παράδειγμα μεταμορφισμού του νεοφιλελεύθερου λόγου («η αγορά κρίνει τα πάντα», «δεν υπάρχει κοινωνία αλλά άτομα», «το γενικό καλό θα προκύψει από την επιτυχία του καθενός ξεχωριστά», «κανένα δάκτυλο δεν είναι ίδιο με το άλλο», επιθετικός ατομισμός κ.λπ.). Τώρα, στην επίσημη αφήγηση, το κράτος, η πολιτεία, θα εγγυηθεί και θα στηρίξει όσους πλήττονται, ενώ η ατομική ευθύνη είναι η άλλη όψη της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Λόγια που δεν θα ακούγαμε στην προCovid εποχή. Τότε που το κράτος δεν έπρεπε να παρεμβαίνει στην οικονομία, ενώ η αναφορά στην κοινωνική αλληλεγγύη θεωρούταν ανορθόδοξη προς τον νεοφιλελεύθερο λόγο. Ο Κ. Μητσοτάκης θα απαντούσε: «Είμαι φιλελεύθερος, όχι νεοφιλελεύθερος». Και αυτό συνιστά αμυντική θέση μπροστά στην απαξία που έχουν τα νεοφιλελεύθερα δόγματα μέσα στην κοινωνία. Αλλά και αδυναμία του «οικονομισμού» να δώσει μόνος του λύσεις.
Ο «σατανάς» κορωνοϊός έφερε τα πάνω κάτω και οδήγησε σε μεταμορφισμούς και προσαρμογές, χωρίς φυσικά να αλλάζει ο στόχος, που δεν είναι άλλος από την αποδοτικότητα της καπιταλιστικής οικονομίας και κοινωνίας. Απλώς, ο ιός εμποδίζει την «εύρυθμη» λειτουργία της…
Ο Κ. Μητσοτάκης αναφέρθηκε ιδιαίτερα στη νέα γενιά, ζητώντας της να μετατρέψει την ορμή για ζωή σε ευθύνη. Περί ορμής ο λόγος. Είναι αλήθεια ότι το κοινωνικό πλαίσιο της χώρας, μετά από 10-20 χρόνια πολλαπλών κατεργασιών, απελευθέρωσε ατομικιστικές ορμές. Σε τέτοιο βαθμό ώστε ο Μητσοτάκης να κάνει λόγο και για «συντηρητικό ατομισμό». Πολλαπλασίασε, όμως, κι άλλες ορμές μέσα στην κοινωνία, προς μια απανθρωποποίηση και βαρβαρότητα, όπως και την ασύδοτη ορμή της εργοδοσίας, τη διαρκή απειλή της ανεργίας και απόρριψης, αλλά και την ελεύθερη ορμή προς την αρπαχτή, το ξεπούλημα, την αποικιοποίηση της χώρας…
Μας έφερε ο κορωνοϊός πιο κοντά; Ίσως, με μια έννοια όμως. Την έννοια ενός σοβαρού κινδύνου που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Τη διαφορετική ιεράρχηση αξιών και προτεραιοτήτων. Την επαναξιολόγηση της σχέσης δημοσίου-ιδιωτικού τομέα, π.χ. στην Υγεία.
Αλλά αυτή είναι μία όψη. Ο νεοέλληνας, από την άλλη, είναι σήμερα ταραγμένος, κουρασμένος, απογοητευμένος. Χωρίς εμπιστοσύνη για ένα καλύτερο μέλλον, χωρίς σοβαρή ελπίδα. Και απειλούμενος πολλαπλά, όχι μόνο από τον Covid. Βλέπει «βαρκούλες σιδερένιες με κανόνια», μαθαίνει για πόλεμο σε πολλές γειτονιές, ακούει κάθε βράδυ τον Ερντογάν στα τούρκικα, με ελληνικούς υπότιτλους, να απειλεί και να βανδαλίζει ενάντια στην κυριαρχία μας. Βλέπει κι όλους του «Μεγάλους» να κλείνουν το μάτι προς την Άγκυρα, νουθετώντας την Ελλάδα για «αναγκαίες» υποχωρήσεις.
Βασανισμένος από την έγνοια της επιβίωσης, τα αισθάνεται και δεν μιλάει, δεν έχει ακόμα έκφραση. Κι όταν το κάνει, όπως ξέρει και νομίζει, τότε πέφτουν όλοι πάνω του. «Εθνολαϊκισμός», «δεν γίνονται αυτά», «υπομονή, θα έρθει και το εμβόλιο», «κάντε την ορμή σας παξιμάδι» ή «ευθύνη» για ένα άκυρο μέλλον… Σε περίπου χώρα, με μισή ζωή, σε διαλυμένη κοινωνία, απλώς δεν υπάρχουν και πολλές ορμές. Μάλλον αυτό θέλουν, μηδέν ορμές με ετικέτα «ευθύνης».
Κι όμως, στην εποχή των «αποστάσεων» χρειαζόμαστε πραγματικό δημόσιο χώρο και πραγματική Πολιτεία. Μια νέα αίσθηση δήμου, κοινότητας, πλατείας, διαφορετικής κι ευρύτερης από το «εγώ και οι φίλοι μου» ή «η οικογένειά μου». Αλλά και μια πραγματική κατάσταση που δεν θα επιτρέπει στους κυβερνώντες να μας συντηρούν σε «μισή ζωή», αποποιούμενοι ευθύνες και κουνώντας το δάχτυλο.
Μια νέα συνείδηση που να κατοχυρώνει μια αξιόλογη κοινωνική και εθνική οπτική, είναι απαραίτητη σε αυτή την πολύπλοκη και πολύβουη εποχή και περιοχή του κόσμου.
