του Γιώργου Χάκκα*
Στάση πρώτη: 1949-50, Γυάρος
Τον Ιούνιο του 1949 ο Μάριος Χάκκας τελειώνει το 6τάξιο Γυμνάσιο, το σημερινό (ακόμα με το ίδιο όνομα) 7ο Παγκρατίου. Όπως μου έχει πει ο πατέρας μου και αδελφός του Μάριου, τον «έγραψαν» στη Σχολή Σαμαρειτών του ΕΕΣ για να έχει –το μικρότερο μέλος της οικογένειας– ένα σίγουρο πιάτο φαγητό. Μετά τη βασική εκπαίδευση, τον στέλνουν στη Γυάρο να περιθάλψει τους πολιτικούς κρατούμενους. Εκεί, έχει την πρώτη πολιτική ώσμωση, αντιλαμβάνεται ότι αν είσαι αριστερός στην Ελλάδα του 1950, μπορεί και να πας εξορία.
Στάση δεύτερη: 1952-67, ΦΕΝ
Το 1952 γίνεται η πρώτη απόπειρα να φτιαχτεί πολιτιστικός σύλλογος στην Καισαριανή. Νέοι από την επάνω και την κάτω Καισαριανή, ανάμεσά τους κι ο Χάκκας, ενώνουν όνειρα και φιλοδοξίες και στις 30/3/1952 να η πρώτη εκδήλωση: Αφιέρωμα στον Διονύσιο Σολωμό. Η εκδήλωση έγινε σε φορτισμένο κλίμα, αφού το πρωί της ίδιας μέρας είχαν εκτελεστεί ο Νίκος Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του. Με το δημοκρατικό διάλειμμα της Ένωσης Κέντρου, 1963-67, έχουμε την δεύτερη περίοδο της ΦΕΝ (Φιλοπρόοδη Ένωση Νέων). Αφιερώματα σε λογοτέχνες (η αδελφή μου θυμάται ότι έδωσε ανθοδέσμη στον Βάρναλη, στην είσοδο των γραφείων), εκθέσεις ζωγραφικής, συναυλίες, προβολές ταινιών στα προσφυγικά στενά της συνοικίας και «να η Καισαριανή του, χαμόγελο στον πρώτο ήλιο».
Στάση τρίτη: 1954-58, φυλακή
Στις 30 Απριλίου 1954, με τον νόμο του Βενιζέλου, τον περίφημο 509, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για τις ιδέες του: 1 χρόνο στην Καλαμάτα και 3 στην Αίγινα. Δεν ξέρω αν εφάρμοζε το τρίπτυχο του συνειδητοποιημένου φυλακισμένου αριστερού «αγάπα το κελί σου, τρώγε το φαΐ σου, διάβαζε πολύ», μόνο για το τελευταίο είμαι σίγουρος. Στη φυλακή ο Χάκκας διαβάζει… τα πάντα! Μελετά συστηματικά γαλλικά, αγγλικά και ρωσικά, δοκιμάζει μεταφράσεις, μεταφράζει Ιονέσκο. Εκεί γράφει και τα πρώτα δικά του πεζά και ποιήματα.
Στάση τέταρτη: Χάκκας και Αριστερά
Από τις αρχές του 1950 μπλέχτηκε με τις οργανώσεις ο Χάκκας. Όπως γράφει ο ίδιος «αν έχεις ζήσει στην Καισαριανή της δεκαετίας του ’40, δεν μπορείς να απαλλαγείς από τον κοινωνισμό». Τα επόμενα χρόνια είναι δρών μέλος της ΕΔΑ, γραμματέας στον Ελληνοσοβιετικό Σύνδεσμο και από το 1964 εκλεγμένος δημοτικός σύμβουλος στην Καισαριανή. Μέσα στα όργανα αυτά, εκφράζει με θάρρος την άποψή του, τις διαφωνίες του, κάποιες φορές κινδυνεύει με διαγραφή. Για παράδειγμα, όταν τον είδαν να διαβάζει «ΤΑ ΝΕΑ» μέσα στο λεωφορείο. Συγγραφικά μιλώντας, το 1965 δημοσιεύει το διήγημά του «Οι Κουφοί» στον «Λαϊκό Λόγο» του Βασίλη Ρώτα, διήγημα με το οποίο –κατά τη γνώμη μου– κορυφώνεται η διαφοροποίησή του από την επίσημη Αριστερά.
Στάση πέμπτη: Αρρώστια
Το 1969 προσβάλλεται από καρκίνο, αφαιρεί το ένα νεφρό. Το αντιμετωπίζει με χιούμορ, σε όσους τον ρωτούν τι κάνει, απαντά «καλά είμαι, έχω ένα καρκινάκι». Το καλοκαίρι του ίδιου έτους με παίρνει μαζί του για διακοπές στο Αυλάκι Αττικής. Τον θυμάμαι κάποιες ώρες να γράφει στο τραπέζι της αυλής, καταβεβλημένο, και κάποιες άλλες με χιούμορ και πειράγματα. Το 1971 ταξιδεύει στο Λονδίνο και στη Γερμανία, το καλοκαίρι νοσηλεύεται σε νοσοκομείο στη Γερμανία, του κάνουν θεραπεία με κοβάλτιο. «Κοβαλτιώθηκα» θα γράψει ο ίδιος. Από τις αρχές του 1972 ο Μάριος μπαινοβγαίνει στα νοσοκομεία, ο καρκίνος είναι πανταχού παρών. Με τη βοήθεια φίλων ανεβαίνει καθημερινά σχεδόν στον Αη-Γιώργη τον Κουταλά, ένα μετόχι μεταξύ Καισαριανής και Καρέα. Εκεί γράφει ακατάπαυστα, θέλει να προλάβει να τελειώσει το «Κοινόβιο».
***
Για το τέλος, ακούμε την Τζούλια Διαμαντοπούλου, φίλη του Μάριου:
«Τελευταία φορά τον είδα τον Μάη του ’72. Ο Μάριος, ο Τόλης κι εγώ. Τρεις φίλοι. Ξεκινήσαμε τον ύστατο περίπατο στον Αη-Γιώργη τον Κουταλά, στους πρόποδες του Υμηττού. Οι παπαρούνες στις δόξες τους. Μας κάλυπταν στο ύψος λόχμες κι αγριολούλουδα. Ξαπλώσαμε στο χορτάρι κι οι τρεις. Ο Μάριος, μια λιπόσαρκη σιλουέτα, μισός απ’ τον παλιό εαυτό του. Αυτός, ο ψιλόλιγνος γίγαντας! Αλλά η ανάλυση, ανάλυση. Πολιτική, τέχνη, αυτοσαρκασμός, χιούμορ. Κι η σκιά της αρρώστιας να πλανιέται ανάμεσά μας αμίλητα. Κάποια στιγμή ο Μάριος άρπαξε με τα δυο του χέρια δυο χούφτες παπαρούνες και είπε, σχεδόν μονολογώντας: – Πουτάνα άνοιξη, σε πρόλαβα και φέτος.
Ποτέ στη ζωή μου το συνώνυμο της πόρνης δεν πήρε μια τέτοια μαγική και τραγική συγχρόνως διάσταση. Δεν τον ξαναείδα. 5 Ιουλίου 1972. Δώδεκα περίπου το μεσημέρι. Το σκληρό ντριν! του τηλεφώνου. Ήταν ο Λάζαρος Κουζηνόπουλος, αδελφός της Μαρίκας:
– Ο Μάριος έφυγε για πάντα.
Μα έφυγε;»
Μικρό χρονολόγιο του Μάριου Χάκκα
18/10/1931: Γέννηση στη Μακρακώμη Φθιώτιδας.
1935: Η οικογένεια μετακομίζει στην Καισαριανή.
1936-1950: Σχολικά χρόνια. Αποφοιτά από το 7ο Γυμνάσιο Παγκρατίου. Φοιτά στη σχολή Σαμαρειτών του ΕΕΣ και στέλνεται στη Γυάρο, στο στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων.
1951-53: Πετυχαίνει σε εξετάσεις στον ΟΤΕ, δεν προσλαμβάνεται λόγω έλλειψης του πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων. Γράφεται στο Πάντειο, δημιουργεί, μαζί με άλλους τη Φιλοπρόοδη Ένωση Νέων (ΦΕΝ) στην Καισαριανή.
30/4/1952: Συλλαμβάνεται με τον ν.509 και καταδικάζεται σε 4 χρόνια φυλακή, 1 στην Καλαμάτα και 3 στην Αίγινα. Διαβάζει πολύ, δοκιμάζει τα πρώτα ποιήματα και πεζά.
1958-1963: Αποφυλακίζεται 31/4/1958, 13/6/1958 στρατεύεται, στρατιώτης Γ΄ κατηγορίας, μουλαράς. 6/5/1960 αποστρατεύεται, εντάσσεται στην ΕΔΑ, εκλέγεται γραμματέας στον Ελληνοσοβιετικό Σύνδεσμο. 7/1/1961 παντρεύεται με την Μαρίκα Κουζηνοπούλου και μετακομίζει στον Βύρωνα.
1964-65: Δεύτερη περίοδος της ΦΕΝ. Εκλέγεται δημοτικός σύμβουλος στην Καισαριανή. Τυπώνει με δικά του έξοδα την ποιητική συλλογή «Όμορφο καλοκαίρι». Τον Σεπτέμβριο του 1965 δημοσιεύει στο περιοδικό «Λαϊκός Λόγος» του Βασίλη Ρώτα το διήγημά του «Οι Κουφοί», που σηματοδοτεί τη ρήξη του με την ηγεσία της ΕΔΑ.
1966-1969: Τον Ιούλιο του 1966 τυπώνει πάλι με δικά του έξοδα τη συλλογή διηγημάτων «Ο τυφεκιοφόρος του εχθρού». Τον Απρίλιο του 1967 συλλαμβάνεται και κρατείται για 1 μήνα στο Α.Τ. Παγκρατίου. Το 1969 προσβάλλεται από καρκίνο.
1970-71: Ο Θανάσης Παπαγεωργίου ανεβάζει με τον θίασο «Βήματα», στο θέατρο Φλόριντα, το μονόπρακτο του Χάκκα «Ενοχή». Τον Νοέμβριο του 1970 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος» το βιβλίο του «Ο μπιντές και άλλες ιστορίες». Ταξιδεύει με έξοδα φίλων στην Ευρώπη για τουρισμό και θεραπεία με κοβάλτιο σε κλινική στη Γερμανία. Ανεβαίνει με φίλους σχεδόν καθημερινά στον Αη-Γιώργη τον Κουταλά, μεταξύ Καισαριανής και Καρέα. Γράφει ακατάπαυστα κείμενα για το «Κοινόβιο».
1972: Στις 10/6 μπαίνει στο Διαγνωστικό Πειραιά. Το ξημέρωμα της 5ης Ιουλίου είπε στην Μαρίκα δίπλα του: – Πάρε το οξυγόνο, δεν χρειάζεται πια.
* Ο Γιώργος Χάκκας είναι ανιψιός του Μάριου Χάκκα.
