του Γιώργου Κυριακού
«Κόκκινα τσόφλια από αυγά έριχναν κρυφά στους τάφους, με φόβο μην τους δει κανένα μάτι και το μάθει η Σιγκουρίμι [Ασφάλεια] του χωριού. Τις επόμενες μέρες στο Συμβούλιο του Λαϊκού Μετώπου [πολιτική δομή που είχε ιδρύσει το Κόμμα Εργασίας Αλβανίας σε κάθε χωριό], στο σχολείο, θα μιλούσαν για τα φίδια που ακόμα έχουμε ανάμεσά μας…»
(δροπολίτικη αφήγηση για τα έθιμα
μετά την απαγόρευση της θρησκευτικής λατρείας το 1967)
Το Πάσχα στη Βόρειο Ήπειρο γιορταζόταν και γιορτάζεται με κοινά έθιμα, όπως και σε όλη την Ελλάδα. Η συμφιλίωση, η συγκέντρωση όλων στο χωριό, η θύμηση των αποδημησάντων, η έναρξη μιας περιόδου γεωργικής αναμονής μεγάλης έντασης, ήταν κοινά στοιχεία. Η παράδοση στα περισσότερα χωριά ήταν η κοινοτικά οργανωμένη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, τη Δευτέρα του Πάσχα. Ξεχωριστή σημασία είχε ο Άι-Γιώργης της Κρανιάς Φοινίκης, το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στην Τσούκα των Αγίων Σαράντα και το μεγάλο πανηγύρι στο σπήλαιο του Άι-Γιώργη στη Δίβρη. Στη Δερβιτσάνη Δρόπολης, το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής έξω από το χωριό έχει επίσης μια ξεχωριστή σημασία επί τη λήξει των γιορτών, την Παρασκευή μετά την Ανάσταση. Χωριά με ναούς του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Αθανασίου γιορτάζουν επίσης τη Δευτέρα του Πάσχα. Ακόμα και η γιορτή των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων μεταφέρεται στη γιορτή του Άι-Γιώργη. Ο βαρύς χειμώνας στερούσε τη δυνατότητα των κοινών γιορτών αλλά και της εμποροπανήγυρης, που μεταφερόταν την άνοιξη. Η Λαμπρή ήταν και είναι οικογενειακή γιορτή για τις οικογένειες και τα σόγια τους. Εξαίρεση επίσης αποτελεί το πανηγύρι της Παναγιάς της Άι-Θαλιώτισσας στη Χιμάρα, ημέρα Παρασκευή μετά το Πάσχα, της Ζωοδόχου Πηγής.
«Από τα 100 λέκια [lek] μεροκάματο που έπαιρνε η μάνα από την κοπερατίβα [υποχρεωτικός τοπικός συνεταιρισμός μετά την κατάσχεση των ιδιωτικών κτημάτων] στη δικτατορία, τα 80 λέκια έφταναν μόνο για το ψωμί: τρεις φέτες ψωμί με μια ελιά ή λίγο κρεμμύδι. Η νηστεία είχε το νόημα ακόμα μεγαλύτερης οικονομίας για να μείνει κάτι για τον διπλανό που έχει λιγότερα από σένα, και για να μείνει κάτι περισσότερο τη Λαμπρή»
(αφήγηση από τον Βούρκο)
Στον Βούρκο (χωριά της πεδινής Φοινίκης στην κοιλάδα του ποταμού Σιμώες-Μπίστριτσα) μεγάλο πανηγύρι στηνόταν πριν την απαγόρευση του 1967. Κόκκινα αυγά, σημαδεμένα από το κάθε παιδί, κυλούσαν σε λάκκους (ρεματιές) ανήμερα του Πάσχα για να κερδίσει αυτό που έμενε άθικτο. Σήμερα, οι «Νεολαίες» του χωριού και οι Κοινότητες, σε συνεργασία με τις Αδελφότητες στην Ελλάδα, οργανώνουν πανηγύρια σε όλα τα χωριά της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας (αναγνωρισμένα ή όχι) τη Δευτέρα του Πάσχα. Και σήμερα το πανηγύρι στην Κρανία και στη Δίβρη έχει ιδιαίτερη σημασία. Μόνο στον Άγιο Ανδρέα θα πραγματοποιηθεί φέτος την ημέρα της Λαμπρής. Η στέρηση της κοινοτικής γιορτής την περίοδο της πανδημίας άφησε μια ιδιαίτερα πικρή γεύση στα χωριά, και την περιμένουν με ανυπομονησία. Καλή Ανάσταση στους Απ’ Έκει και καλή επιστροφή στην Ελλάδα!
