του Γιάννη Ζαϊμάκη*
Δημοσιεύουμε σήμερα το δεύτερο και τελευταίο μέρος της ενδιαφέρουσας ομιλίας του καθηγητή Γιάννη Ζαϊμάκη. Η ομιλία του έγινε στα πλαίσια εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε από την κίνηση πολιτών «Φυλές του Πάρκου», για το Πάρκο Γεωργιάδη και την επικείμενη καταστροφική ανάπλαση που σχεδιάζεται από τη σημερινή Δημοτική Αρχή του Ηρακλείου Κρήτης. Δεκάδες πολίτες εξέφρασαν το άγχος τους για έναν από τους πιο σημαντικούς πνεύμονες πρασίνου στο κέντρο της πόλης. Στην εκδήλωση, πέραν του Γ. Ζαϊμάκη, μίλησε η αρχαιολόγος Λιάνα Σταρίδα, ο διδάκτωρ κοινωνικής και ιστορικής ανθρωπολογίας Γιώργος Κολακάκης και ο Νίκος Νικηφοράκης από τη νομική ομάδα των «Φυλών του Πάρκου».
Το πρώτο μέρος της ομιλίας του Γ. Ζαϊμάκη μπορείτε να το βρείτε εδώ
Το Πάρκο Γεωργιάδη στο Ηράκλειο αποτελεί έναν από τους πιο οικείους, και λειτουργικούς χώρους της πόλης. Ένας ανοικτός χώρος όπου δημόσια ζητήματα και διαφωνίες αναπτύσσονται, δημόσιες συναλλαγές και αγορές λαμβάνουν χώρα και μαζί ένας παιχνιδιάρικος συνωστισμός όπου σώματα, λέξεις, δράσεις, λαϊκά θεάματα και προϊόντα είναι σε αμοιβαία έκθεση και επικοινωνία. Το Πάρκο είναι χώρος συνάντησης και υποδοχής των ξένων αλλά και εναλλακτικών συλλογικοτήτων, όπως οι νεοσυσταθείσες με αφορμή τα σχέδια ανάπλασης του χώρου, «Φυλές του Πάρκου». Συλλογικότητες που διαφεύγουν από τις κανονικότητες της ηθικής και της κοσμοθεωρίας των μεσαίων στρωμάτων και διεκδικούν το δημόσιο χώρο που τους αναλογεί στον κοινωνικό ιστό της πόλης.
Το Πάρκο Γεωργιάδη είναι για να χρησιμοποιήσω μια φράση της Άρεντ μια αόρατη νησίδα ελευθερίας σε μια περιοριστική πόλη. Αντίθετα από ψευδο-δημόσιους χώρους όπου στο όνομα της ασφάλειας, της άνεσης και του κέρδους η πολιτική δραστηριότητα και η αδιαμεσολάβητη επικοινωνία έχουν αντικατασταθεί από εμπορευματοποιημένους χώρους θεαμάτων προσαρμοσμένων στη λογική της κατανάλωσης, το Πάρκο διατήρησε την ταυτότητά του μέσα στο χρόνο. Το Πάρκο στη δεκαετία του 1960 υπήρξε μια «αλάνα» για αυτοσχέδια παιχνίδια των παιδιών της περιοχής, στη δεκαετία του 1970 χώρος μαθητικών συναυλιών με ροκ μουσική και χώρος πολιτικής και πολιτιστικής επικοινωνίας πολιτικών νεολαιών της Αριστεράς. Πλησιάζοντας προς το σήμερα το Πάρκο γίνεται ένα χώρος δημόσιων εκδηλώσεων με πολιτικό χαρακτήρα. Τα φεστιβάλ Μay Days, Αντιρρήσεις, Pride Kρήτης, Οι γιορτές των Βιοκαλλιεργητών «Εν Οίκω», οι λαϊκές αγορές του Σαββάτου, οι εκδηλώσεις του Ολοκληρωμένου Συνεταιρισμού είναι μερικά παραδείγματα της ταυτότητας του χώρου και της σημασίας της στην κοινωνική και πολιτική καθημερινότητα της πόλης.
Αν το Πάρκο είναι μια νησίδα ελευθερίας και έκφρασης σε αυτήν την πόλη διαποτισμένη από τις μνήμες και μικρές ιστορίες το ερώτημα είναι γιατί και αυτός ο χώρος, πρέπει να αλλοιωθεί με βάση τα τεχνοκρατικά πλάνα μιας ανάπλασης που φοβάμαι πως δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι δεν θα αλλοιώσει την ταυτότητα του χώρου και τις κοινότητες συναισθήματος, επικοινωνίας και συλλογικής δράσης που έχουν διαμορφωθεί στο περιβάλλον της.
Για τον Λεφέβρ οι μεγάλες αλλαγές και η πορεία προς μια διαφορετική κοινωνία επεκτείνεται από τις αλλαγές στις σχέσεις παραγωγής αλλά από τους μετασχηματισμούς της κοινωνικής μας καθημερινότητας στο δημόσιο χώρο και στον ελεύθερο χρόνο των πολιτών της σύγχρονη πόλη. Ο Λεφεβρ μας θυμίζει ότι η παραγωγή του χώρου είναι μια κοινωνική κατασκευή που εμπεριέχει πολιτικές διαστάσεις και ιδεολογίες και σε σημαντικό βαθμό καθορίζεται από συσχετισμούς δύναμης. Μια ανοικτή και δημοκρατική πόλη είναι αυτή που δίνει χώρο στα κοινωνικά κινήματα για να αναπαραστήσουν και να προβάλλουν τις ταυτότητες τους, είναι αυτή που σέβεται το δημόσιο χώρο απέναντι στις μεγαλεπήβολα σχέδια των μάνατζερ, των εργολάβων, των τεχνοκρατών, είναι μια πόλη που διεκδικεί το δικαίωμα των πολιτών να αποφασίζουν για τις πόλεις του αύριο που δεν αποκόπτονται βίαια από το παρελθόν τους. Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες για τη διάσωση του Πάρκου Γεωργιάδη μας θυμίζουν πως η συμμετοχή των πολιτών είναι βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη της δημοκρατικής πόλης που ονειρευόμαστε ανοικτή στις διαφορετικότητες και τις ετερότητες. Μια πόλη που ενσωματώνει και δεν αποκλείει.
*Ο Γιάννης Ζαϊμάκης είναι καθηγητής και πρόεδρος στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης
