του Ερρίκου Φινάλη
Η είδηση για την υποκλοπή 11,5 εκατομμυρίων εγγράφων, μηνυμάτων email και αρχείων βάσεων δεδομένων από τη δικηγορική εταιρία Mossack Fonseca, η οποία εδρεύει στον Παναμά και ειδικεύεται στις «εξωχώριες επενδύσεις» (δηλαδή στο ξέπλυμα βρόμικου χρήματος μέσω εταιριών offshore), έχει προκαλέσει διεθνή αναταραχή. Ενώ ακόμη δεν γνωρίζουμε ούτε καν το 1% των στοιχείων που υποκλάπηκαν, καθώς οι νέοι κάτοχοί τους έχουν επιλέξει να δημοσιοποιήσουν ελάχιστα από αυτά, φουντώνει ένας προπαγανδιστικός πόλεμος στον οποίο εμπλέκονται μυστικές υπηρεσίες μεγάλων κρατών, μαφιόζικες οργανώσεις, πρώην και νυν κρατικοί ηγέτες και η διεθνής χρηματοοικονομική ελίτ. Όλοι αυτοί οι παράγοντες εξουσιών και παραεξουσιών, χρησιμοποιώντας τα παγκόσμια δίκτυα έντυπης και ηλεκτρονικής «πληροφόρησης» που ελέγχουν, επιτίθενται για να πλήξουν τους αντιπάλους τους στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης, ή αντεπιτίθενται να θολώσουν τα νερά όσον αφορά τη δική τους εμπλοκή. Και όλοι μαζί μοχθούν για να ζαλιστεί αρκετά ο μέσος άνθρωπος από το βομβαρδισμό των αποκαλύψεων των Panama Papers ώστε να βλέπει το δέντρο και να χάνει το δάσος. Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά.
Περί τίνος πρόκειται
Τα στοιχεία που υποκλάπηκαν αφορούν όλο το εύρος των «εργασιών» της συγκεκριμένης παναμαϊκής φίρμας εδώ και τέσσερις περίπου δεκαετίες. Βασικό αντικείμενό της είναι η κατασκευή ενός λαβυρινθώδους δικτύου που επιτρέπει το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος (που τόσο έχουν ανάγκη οι μαφιόζοι, οι πολυεθνικές, οι μεγα-φοροφυγάδες και οι διεφθαρμένοι πολιτικοί ηγέτες), αλλά και τη διεξαγωγή υπονομευτικών επιχειρήσεων από κράτη και μυστικές υπηρεσίες ενάντια σε τρίτες χώρες ή άλλους εχθρούς τους με χρηματοδότηση που δεν μπορεί να ανιχνευθεί. Ο οργανισμός OCCRP (Πρόγραμμα Πληροφόρησης για το Οργανωμένο Έγκλημα και τη Διαφθορά), που σε συνεργασία με την ICIJ (Διεθνής Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων) έχει πλέον στην κατοχή του τα αρχεία της Mossack Fonseca, τονίζει στην ιστοσελίδα του: «Τα 11,5 εκατομμύρια έγγραφα αποκαλύπτουν πώς μια διεθνής βιομηχανία δικηγορικών εταιριών και μεγάλων τραπεζών παρέχει απόρρητες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες σε πολιτικούς, απατεώνες και διακινητές ναρκωτικών, καθώς και σε δισεκατομμυριούχους και διασημότητες».
Τα αρχεία αυτά άρχισαν να φτάνουν στα χέρια τους από «άγνωστη πηγή» εδώ και ένα χρόνο, και είναι πράγματι εντυπωσιακό πώς δεν μαθεύτηκε τίποτα μέχρι την περασμένη Κυριακή, όταν ο OCCRP και η ICIJ διέρρευσαν ένα ελάχιστο τμήμα τους. Το κατόρθωμα της διαφύλαξης του καυτού μυστικού γίνεται ακόμη πιο εκπληκτικό αν σκεφτεί κανείς ότι στη μελέτη και ανάλυση των 11,5 εκατομμυρίων εγγράφων συμμετείχαν εκατοντάδες δημοσιογράφοι και ειδικοί από δεκάδες χώρες του κόσμου. Εν πάση περιπτώσει, εδώ και λίγες μέρες δόθηκαν στη δημοσιότητα μερικές εκατοντάδες έγγραφα που εμπλέκουν, μεταξύ άλλων, πρώην και νυν ηγέτες κρατών, με πρώτο-πρώτο τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν – ή μάλλον, για να είμαστε ακριβείς, το άμεσο περιβάλλον του. Σύμφωνα με τα στοιχεία που διέρρευσαν, οι συνεργάτες του Πούτιν «έσπρωξαν» περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε μυστικούς λογαριασμούς φορολογικών παραδείσων.
Πέραν του Πούτιν, τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν ενοχοποιούν πλήθος ακόμη πολιτικών ηγετών, δεδομένου ότι μεταξύ άλλων αποκαλύπτουν τους μετόχους και διαχειριστές 214.488(!) εταιριών offshore. Ανάμεσά τους οι πρόεδροι της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο, του Αζερμπαϊτζάν Ιλάμ Αλίεφ και της Αργεντινής Μαουρίσιο Μάκρι, οι πρωθυπουργοί του Πακιστάν Ναουάζ Σαρίφ, της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον και της Ισλανδίας Σίγκμουντουρ Γκουνλάουγκσον (ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί εντός 2 ημερών μετά από μαζικές λαϊκές διαδηλώσεις), ο Σαουδάραβας μονάρχης Σαλμάν, ο Μαροκινός βασιλιάς Χασάν και πολλοί άλλοι. Ο κατάλογος είναι μακρύς. Και μιλάμε για στοιχεία από μία μόλις τέτοια εταιρία ενός μονάχα από τους πολλούς φορολογικούς παραδείσους! Όμως κάπου εδώ αρχίζουν τα ερωτήματα…
Είναι «υπεύθυνη δημοσιογραφία» η επιλεκτική αποκάλυψη;
Είναι αλήθεια ότι, αν κάποιος έχει ακούσει ή διαβάσει ένα μόνο πράγμα για τα Panama Papers, αυτό θα είναι μάλλον η εμπλοκή του Πούτιν. Δεδομένης της στοχοποίησής του, μια σειρά παράγοντες εχθρικοί προς τη Δύση καταδικάζουν την επιλεκτική αποκάλυψη στοιχείων και καταγγέλλουν ότι τα Panama Papers αποτελούν τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου για την υπονόμευση του Ρώσου προέδρου διεθνώς αλλά και στο εσωτερικό της χώρας του. Υπάρχει μάλιστα, π.χ. από την πλευρά των «ημιεπίσημων» κινεζικών ΜΜΕ, ακόμη και… προληπτική καταδίκη της υποκλοπής. Πράγματι, οι Κινέζοι ιθύνοντες φοβούνται ότι ένα δεύτερο κύμα διαρροών θα εμπλέκει υψηλά στελέχη του κράτους και του «κομμουνιστικού» κόμματος στο ξέπλυμα χρήματος. Και γι’ αυτό τα κινεζικά ΜΜΕ κραυγάζουν ότι «πίσω από τα Panama Papers βρίσκεται μια ισχυρή δύναμη», φωτογραφίζοντας τις ΗΠΑ.
Θα μπορούσε λοιπόν να πει κανείς ότι όσοι είναι επιφυλακτικοί απέναντι στη βόμβα Panama Papers έχουν δίκιο. Όντως, η επιλεκτική αποκάλυψη στοιχείων και η ιδιαίτερη στοχοποίηση του Πούτιν εντάσσεται στον ακήρυκτο πόλεμο Δύσης-Ρωσίας που διεξάγεται με όλα τα μέσα σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Είναι αστεία η δικαιολογία που προβάλουν οι «διαχειριστές» της βόμβας για να αιτιολογήσουν το γεγονός ότι επιλέγουν να αποκαλύψουν ελάχιστο τμήμα του τεράστιου όγκου πληροφοριών που διαθέτουν – και μάλιστα άγνωστο πώς, αφού διατείνονται ότι εξακολουθούν να μην γνωρίζουν την «πηγή» τους! Συγκεκριμένα, ο επικεφαλής της ICIJ Τζέραρντ Ράιλ δήλωσε ότι «προσπαθούμε να δείξουμε ότι η δημοσιογραφία μπορεί να γίνει υπεύθυνα», αντιδιαστέλλοντας τις επιλογές της ICIJ και του OCCRP με την… ανευθυνότητα των Wikileaks (βλ. και πιο κάτω).
Προωθητές και επικριτές των Panama Papers κρύβουν το δάσος
Έχουν και κάποιο άδικο όμως οι καχύποπτοι επικριτές της «βόμβας». Όπως όσοι προωθούν επιλεκτικές αποκαλύψεις, έτσι κι αυτοί με τον τρόπο τους επιτείνουν τη σύγχυση. Από κοινού και οι δύο ομάδες, μολονότι έχουν διαφορετικά κίνητρα, εμποδίζουν τη διεθνή κοινή γνώμη να δει το δάσος. Και το δάσος είναι αυτό που όλοι γνωρίζουν, αλλά παριστάνουν ότι δεν υπάρχει, προσπαθώντας να αποπροσανατολίσουν την προσοχή των πολιτών δείχνοντάς τους με το δάχτυλο αυτό ή το άλλο δέντρο. Το δάσος είναι ένα ασύλληπτου μεγέθους σύστημα διεθνούς διαπλοκής μεταξύ ισχυρών κρατών και σκοτεινών παραδείσων, επιφανών πολιτικών ηγετών και μαφιόζων «επιχειρηματιών», ευυπόληπτων τραπεζικών κολοσσών και πλυντηρίων βρόμικου χρήματος, «αγνών» διεθνών ΜΚΟ και μυστικών υπηρεσιών… με τα συστημικά ΜΜΕ να αποτελούν πάντα το κερασάκι αυτής της σάπιας τούρτας.
Χάρη στον ακραίο νεοφιλελευθερισμό έγινε δυνατή η δημιουργία αυτού του ανεξέλεγκτου πλέον πολυπλόκαμου τερατουργήματος που ξεπλένει νομίμως το βρόμικο χρήμα πολιτικών κάθε χρώματος και μαφιόζων (βλ. και στη συνέχεια για την «αντεπίθεση» της παναμαϊκής φίρμας). Και, ακόμη, χρηματοδοτεί κρυφά και ατιμώρητα επιχειρήσεις μυστικών υπηρεσιών που παίρνουν έκνομες εντολές από κρατικά ή παρακρατικά κέντρα. Για παράδειγμα, στα Panama Papers περιλαμβάνονται offshore εταιρίες στο όνομα του ιρανικής καταγωγής πολίτη των ΗΠΑ Φαράντ Αζίμα και του Σαουδάραβα κροίσου Αντνάν Κασόγκι, που πρωταγωνίστησαν στο σκάνδαλο Ιράν-Κόντρας. Τότε, επί προεδρίας Ρίγκαν, η CIA κρυφά πούλησε όπλα στο… επάρατο Ιράν, και με τα χρήματα ενίσχυσε τους δεξιούς Κόντρας που πολεμούσαν ενάντια στους Σαντινίστας στη Νικαράγουα. Ας σημειωθεί ότι ο Αζίμα (ο οποίος είναι σημαντικός χρηματοδότης τόσο του Ρεπουμπλικανικού όσο και του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ) συνέχισε τις μπίζνες για λογαριασμό της CIA μέσω των offshore εταιριών του, π.χ. εξοπλίζοντας τους αντικανταφικούς μισθοφόρους στη Λιβύη.
Η ζούγκλα δεν μπορεί να γίνει… αστικό πάρκο
Αποτελεί λοιπόν ανέκδοτο η… ιερή αγανάκτηση του Ομπάμα, του Ολάντ, της Μέρκελ και άλλων «δημοκρατικών» ηγετών της Δύσης για τη διαφθορά του κάθε Πούτιν. Ακόμη πιο κακόγουστο αστείο είναι οι διαβεβαιώσεις τους ότι θα πατάξουν τη διεθνή φοροδιαφυγή και θα τιμωρήσουν όσους ξεπλένουν βρόμικο χρήμα. Κάποιοι από αυτούς μπορεί να θέλουν (βλ. και πιο κάτω το σχόλιο για την αντιπαράθεση πολλών «μεγάλων» με τους φορολογικούς παραδείσους και τη «βιομηχανία» offshore), αλλά είναι αμφίβολο αν μπορούν. Πέρα από την προσωπική εμπλοκή πολλών και σημαντικών πολιτικών στη διαφθορά και το ξέπλυμα χρήματος, είναι γεγονός ότι το τερατάκι που γέννησε η βαθιά υπόκλισή τους στο νεοφιλελευθερισμό έχει… χειραφετηθεί. Και βέβαια εξυπηρετεί ταυτόχρονα τις κρατικές, αλλά και τις… ανθρώπινες ανάγκες των ισχυρών, διευκολύνοντας από τη μια τις παράνομες βρωμοδουλειές των κυβερνήσεων κι από την άλλη εξασφαλίζοντας τη δίχως κινδύνους επένδυση των «κλεψιμέικων».
Λένε λοιπόν συνειδητά ψέματα όλοι αυτοί, περιλαμβανομένων διαφόρων «αριστερών», που ισχυρίζονται ότι θα… εξημερώσουν το τέρας (το πολύ-πολύ που θέλουν είναι να το αντικαταστήσουν με ένα δικό τους, εγχώριο και όχι… offshore). Το τέρας τρέφεται συνέχεια από την καταστροφή και καταλήστευση λαών και χωρών, και η εμβέλειά του εξαπλώνεται διαρκώς χάρη στις κάθε είδους διεθνείς και περιφερειακές συμφωνίες «απελευθέρωσης των αγορών και των υπηρεσιών», οι οποίες καταργούν και θεσμικά πλέον την κυριαρχία κρατών. Αυτές ακριβώς οι συμφωνίες θέτουν κυριολεκτικά εκτός νόμου ακόμη και τη θεωρητική δυνατότητα ελέγχου της ασυδοσίας των παγκόσμιων ελίτ. Πρόκειται για μια ζούγκλα που δεν μπορεί να καλλωπιστεί και να μετατραπεί σε… αστικό πάρκο. Αντίθετα, η αποκάλυψη της κορυφής του παγόβουνου μπορεί να κινητοποιήσει τα μυαλά εκατομμυρίων σε μια προσπάθεια εκ νέου απονομιμοποίησης των νεοφιλελεύθερων φονταμενταλιστών που διαλύουν τις ζωές μας.
Τα «ανεύθυνα» Wikileaks
Υπενθυμίζουμε ότι, σε αντιδιαστολή με τη δημοσιοποίηση ελάχιστων από τα Panama Papers, το 2010 τα Wikileaks ανάρτησαν στο Διαδίκτυο το σύνολο των 251.287 διπλωματικών εγγράφων (μεταξύ των οποίων περίπου 15.000 απόρρητα) που προέρχονταν από πρεσβείες των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο και αποκαλύπτουν τον κυνισμό της υπερδύναμης και τη συνενοχή των πολιτικών ηγεσιών των «συμμάχων» της. Ο Τσέλσι Μάνινγκ, ο Αμερικανός στρατιωτικός που παρέδωσε τα εν λόγω έγγραφα στο Wikileaks, καταδικάστηκε σε 35 χρόνια φυλάκισης. Ο βασικός εκπρόσωπος των Wikileaks, Τζούλιαν Ασάνζ, διώκεται ποινικά από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τη Σουηδία και παραμένει εδώ και 5 χρόνια έγκλειστος στην πρεσβεία του Εκουαδόρ (που του πρόσφερε άσυλο) στο Λονδίνο…
Δεν είναι λοιπόν τυχαίες οι σταδιακά αυξανόμενες επικρίσεις των Wikileaks στο δίδυμο ICIJ-OCCRP, παρόλο που αρχικά, την Κυριακή το βράδυ, εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους για τις αποκαλύψεις. Έπειτα άρχισαν να ανυπομονούν: απηύθυναν έκκληση να δημοσιοποιηθεί το σύνολο των στοιχείων. Και τελικά, όταν ο Τζέραρντ Ράιλ μίλησε για… «υπεύθυνη δημοσιογραφία», πέρασαν στην επίθεση: «Αν λογοκρίνεις το 99% των εγγράφων, εξ ορισμού κάνεις 1% δημοσιογραφία», δήλωσε ο εκπρόσωπος των Wikileaks. Ακολούθησαν αποκαλύψεις ότι ο οργανισμός OCCRP χρηματοδοτείται από τον Σόρος και την USAID (Υπηρεσία των ΗΠΑ για τη Διεθνή Ανάπτυξη)…
Η παναμαϊκή φίρμα αντεπιτίθεται
Μετά την αποκάλυψη της υπόθεσης, η εταιρία Mossack Fonseca δεν διστάζει να δηλώσει: «Είμαστε θύματα υποκλοπής. Τίποτα από όσα δημοσιοποιήθηκαν μετά την παράνομη απόκτηση των εγγράφων μας δεν παραβιάζει τους νόμους. Θα κάνουμε λοιπόν τα πάντα ώστε να εξασφαλίσουμε ότι οι ένοχοι της υποκλοπής θα προσαχθούν στη δικαιοσύνη. Και θα συνεχίσουμε να εξυπηρετούμε τους πελάτες μας, όπως κάναμε πάντα». Ο συνιδρυτής της εταιρίας Ραμόν Φονσέκα ήταν ακόμη πιο θρασύς σε συνέντευξή του: «Δεν ευθυνόμαστε για το τι κάνουν οι πελάτες μας με τις offshore εταιρίες που δημιουργούμε κατ’ εντολή τους. Να κατηγορεί κάποιος εμάς γι’ αυτό, θα είναι σαν να κατηγορεί μια αυτοκινητοβιομηχανία εάν ένα από τα αυτοκίνητά της χρησιμοποιηθεί σε ληστεία»!
Για να λέμε και του στραβού το δίκιο, η εθνική και διεθνής νομοθεσία επιτρέπει στην παναμαϊκή φίρμα να ιδρύει offshore εταιρίες και να προστατεύει την ανωνυμία των πελατών της. Το ίδιο έκαναν εξάλλου επί δεκαετίες ολόκληρα κράτη, μεταξύ των οποίων πολλά ευρωπαϊκά όπως η Ελβετία ή το Λουξεμβούργο, όπου ακόμη λειτουργούν μια χαρά τα πλυντήρια βρόμικου χρήματος. Ο αυστηρής προτεσταντικής ηθικής (όταν πρόκειται για… Νότιους) κύριος Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, επί δεκαετίες κεντρικό πρόσωπο της πολιτικής σκηνής του Μεγάλου Δουκάτου, ήταν σκληρός πολέμιος όσων απειλούσαν τη «διακριτικότητα» του λουξεμβουργιανού κράτους και την «εχεμύθεια» των πριβέ τραπεζών που εδρεύουν σ’ αυτό.
Οι ίδιοι οι «διώκτες» της Mossack Fonseca διαβεβαιώνουν ότι «οι περισσότερες από τις υπηρεσίες της offshore βιομηχανίας είναι νόμιμες». Προφανώς τώρα, ζυγίζοντας κέρδη (το χτύπημα των διεθνών αντιπάλων τους) και ζημιές (την περαιτέρω απονομιμοποίηση της νεοφιλελεύθερης ζούγκλας στη συνείδηση των λαών), αυτοί που κινούν τα νήματα αποφάσισαν να ρισκάρουν μια επιλεκτική αποκάλυψη. Και ήδη επιχειρούν να μειώσουν τον κίνδυνο ζημιών με τη βοήθεια των συστημικών ΜΜΕ, πάντα πρόθυμων να συσκοτίζουν τη συνολική εικόνα.
Για παράδειγμα, αποσιωπάται η άμεση συνενοχή των ΗΠΑ (που ανέκτησαν την «ιδιαίτερη επιρροή» τους στον Παναμά μετά την αιματηρή στρατιωτική εισβολή τους εκεί το 1989). Το 2007, η Ουάσιγκτον υποχρέωσε τη βουλή του Παναμά να εγκρίνει μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (και μάλιστα, αν κάτι μας θυμίζει αυτό, με βάση το αγγλικό κείμενο, αφού «δεν υπήρχε χρόνος» να μεταφραστούν στα ισπανικά οι 1.200 σελίδες της συμφωνίας…). Οι ΗΠΑ, όμως, επικύρωσαν τη συμφωνία μόλις το 2012, με την ενθουσιώδη υποστήριξη τόσο του προέδρου Ομπάμα όσο και της τότε ΥΠΕΞ Χίλαρι Κλίντον. Έκτοτε επικράτησε τέτοια «ευελιξία» στους ήδη ανύπαρκτους ελεγκτικούς μηχανισμούς ώστε η «βιομηχανία» κατασκευής offshore εταιριών γνώρισε πρωτοφανή άνθιση. Εύλογο, αν σκεφτεί κανείς ότι ένας από τους βασικούς στόχους της ήταν «η εξάλειψη των γραφειοκρατικών εμποδίων και η ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων»…
Αυτοί που θέλουν να γίνουν χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη
Το ρήγμα που άνοιξε η βόμβα των Panama Papers προτρέπει και σε μια δεύτερη ανάγνωση. Πρόκειται για μια αντιπαράθεση που έχει ξεκινήσει χρόνια τώρα. Στη μια πλευρά, όλο το διεθνές διαπλεκόμενο σύστημα που κάνει δουλειές με τις εταιρίες offshore και «επενδύει» τα κλεμμένα στους φορολογικούς παραδείσους – από την εξωτική Καραϊβική ως τη διόλου εξωτική Ευρώπη. Στην απέναντι πλευρά, ισχυρά ιμπεριαλιστικά κράτη και χρηματοπιστωτικοί γίγαντες που εποφθαλμιούν όλα αυτά τα κρυμμένα τρισεκατομμύρια. Οι πιέσεις που εδώ και χρόνια ασκούσε π.χ. η Γερμανία στο Λουξεμβούργο ώστε να καταργήσει το τραπεζικό απόρρητο, ως πραγματικό στόχο είχαν και έχουν τη μεταφορά καταθέσεων σε γερμανικές τράπεζες – κι όχι, όπως προσχηματικά ισχυρίζεται το Βερολίνο, την καταπολέμηση του ξεπλύματος βρόμικου χρήματος και της φοροδιαφυγής.
Σήμερα, που γίνεται φανερή η αδυναμία αντιμετώπισης της διαρκούς και βαθιάς κρίσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, προκαλούνται παροξυσμικές αντιδράσεις στα έγκατά του καθώς κάθε δύναμη προσπαθεί να διασωθεί με κάθε τρόπο. Οι τράπεζες των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων με όλο και πιο τραχύ τρόπο δείχνουν την ανάγκη τους να γίνουν χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη, αντικαθιστώντας τους offshore παραδείσους. Πάντα με πρόσχημα την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και του βρόμικου χρήματος βέβαια. Τα Panama Papers μπορεί να χρησιμεύσουν και σε αυτήν την κατεύθυνση. Με το ίδιο πρόσχημα αρχίζουν άλλωστε και ακούγονται όλο και πιο δημόσια φωνές «ειδικών» που προτείνουν ακόμη και την… πλήρη κατάργηση των μετρητών και την αντικατάστασή τους με ηλεκτρονικό χρήμα! Ήδη μια σειρά «προηγμένες» χώρες υιοθετούν μέτρα σ’ αυτήν την κατεύθυνση.
