Παρακολούθησα, κρατώντας σημειώσεις, με τεταμένη προσοχή, τη διάλεξη της Gonda Van Steen στη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή, για τα παιδιά που στάλθηκαν για υιοθεσία στις ΗΠΑ (3.200) και την Ολλανδία (600), στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Συνολικά, 3.800 παιδιά από την Ελλάδα «εξήχθησαν» μέσα από ένα κύκλωμα που αποτελείτο από «ευυπόληπτους» πολίτες με ιδιοτελή συμφέροντα και στρατηγικά εντασσόταν σε γενικότερα σχέδια εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Μέσα στο κλίμα του Ψυχρού Πολέμου ενάντια στον κομμουνισμό όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις ΗΠΑ, στην εποχή του Μακάρθι, μας άφησε να καταλάβουμε η ομιλήτρια. Πέρα από τα ποσά που διακινούνταν προς όφελος των διαμεσολαβητών, είναι εντονότατη η πολιτική πλευρά του ζητήματος.
Η ερευνήτρια, η οποία είναι επικεφαλής του Τμήματος Σύγχρονης Ελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας και διευθύνουσα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του King’s College του Λονδίνου, δεν απέκρυψε τις πολιτικές διαστάσεις του φαινομένου χωρίς να είναι πολύ αναλυτική γύρω απ’ αυτά τα ζητήματα. Ήταν, όμως, πολύ διεξοδική στην περιγραφή του τρόπου οργάνωσης των υιοθεσιών, στην έκτασή τους και στις τρομακτικές τους παρενέργειες. Οι περιπτώσεις αυτές έχουν κοινά χαρακτηριστικά, αλλά δεν ταυτίζονται με τις περιπτώσεις που αποκαλύφθηκαν πριν από χρόνια για τις παράνομες υιοθεσίας που μεθοδεύονταν και πραγματοποιούνταν μέσα από το Δημοτικό Βρεφοκομείο «Άγιος Στυλιανός» στη Θεσσαλονίκη.
Η Δεξιά, υπό την αιγίδα της οποίας πραγματοποιήθηκαν όλες αυτές οι υιοθεσίες, φρόντισε επί δεκαετίες να μην έρθει στην επιφάνεια αυτό το απεχθές σκάνδαλο. Για αντιπερισπασμό, πρόβαλε κατά κόρον το λεγόμενο «παιδομάζωμα» του οποίου τα χαρακτηριστικά δεν έχουν καμία σχέση με το εμπόριο των βρεφών και των παιδιών που γινόταν ανάμεσα στην Ελλάδα, τις ΗΠΑ και την Ολλανδία. Η Αριστερά, στριμωγμένη στη γωνία, δεν έψαξε σε βάθος το ζήτημα ούτε το ανέδειξε ως αποδεικτικό της διεφθαρμένης φύσης της Δεξιάς. Ένα καυτό ζήτημα που δεν ήταν άγνωστο στους πολιτικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους την εποχή που συνέβαινε με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα της Van Steen.
«Η Ελλάδα έχει εξαρτήσεις. Πρώτα είναι εξαρτημένη από την Αγγλία και μετά, από το 1947, με το Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ, από την Αμερική» λέει η καθηγήτρια. Οι υιοθεσίες, λοιπόν, δεν είναι απλώς υπόθεση που αφορά κάποιους διεφθαρμένους ιθύνοντες. Η άμεση ή έμμεση συνέργεια της πολιτικής εξουσίας κάλυψε και ενθάρρυνε τα κυκλώματα και το αλισβερίσι της με τα Ελληνόπουλα. Ένα σκίτσο που δημοσιεύτηκε στον ελληνικό Τύπο το 1959 είναι άκρως παραστατικό. Εμφανίζει τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Κωνσταντίνο Καραμανλή να σπρώχνει τα μικρά παιδιά προς τους Αμερικάνους, ως αντάλλαγμα, δώρο ή δέλεαρ, στη φάση που εκλιπαρεί τους συμμάχους να κάνουν επενδύσεις στην Ελλάδα για να υλοποιηθεί το «πενταετές» πρόγραμμα της κυβέρνησης. Άρα, οι πολιτικοί ήξεραν τι γίνεται μακριά από τα μάτια της κοινωνίας και εν αγνοία, βέβαια, των γονιών αυτών των παιδιών. Στα ιδρύματα στα οποία φιλοξενούνταν τα παιδιά, επικρατούσε πλήρης μυστικότητα, εκ του νόμου, που με αιτιολογία την προστασία των ανηλίκων, δημιουργούσε τις ιδανικές σε πλήρες σκότος αδιαφανείς συνθήκες για να δράσουν ανεξέλεγκτα οι επιτήδειοι που πουλούσαν τα παιδιά στους Αμερικάνους «γονείς» έναντι δολαρίων ή/και πολιτικών εντολών και εξυπηρετήσεων.
Αποστολές παιδιών
«Στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα, η υιοθεσία γίνεται με πολλή εχεμύθεια. Μέχρι το 1996, ακόμα και ο ενήλικας υιοθετημένος δεν μπορεί να ζητήσει τον πλήρη φάκελό του. Το 1996, αυτό άλλαξε με νόμο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι γνωρίζουν το νόμο. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Παραμένει πολύ δύσκολο για έναν ενήλικα υιοθετημένο να έχει όλα τα στοιχεία για το τι συνέβη και να βρει τα ίχνη που θα τον οδηγήσουν ως το βάθος. Έτσι, η εμπιστευτικότητα διατηρείται στην Ελλάδα και εμποδίζεται η πρόσβαση στις προστατευόμενες πληροφορίες.»
Τα παιδιά φορτώνονταν σε αεροπλάνα της Swiss Air, της TWA ή της Flying Duchess, και μετά από κουραστικό ταξίδι δύο ή τριών ημερών με ενδιάμεσους σταθμούς, παραδίδονταν στους νέους «γονείς» χωρίς χαρτιά, χωρίς υπηκοότητα, χωρίς ιστορικό, χωρίς ταυτότητα, χωρίς καν όνομα. Με αμερικάνικο διαβατήριο ισχύος ενός χρόνου και με ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή. Σαν να προέρχονταν από μια σκοτεινή τρύπα. Έτσι μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά βούληση.
«Τι είναι αυτό που επιδιώκει η Αμερική μ’ αυτές τις υιοθεσίες; Στη δεκαετία του ’50, στις ΗΠΑ, υπάρχει ένα μεγάλο συντηρητικό κίνημα για την ενδυνάμωση της οικογένειας σε αντιπαράθεση με τον κομμουνισμό. Το καλύτερο που έχει να κάνει ο δυτικός πολίτης είναι να δημιουργήσει μια συντηρητική πυρηνική οικογένεια. Έτσι, οι Αμερικάνοι θέλουν παιδιά. Κι αυτό οδηγεί στην έκρηξη των γεννήσεων που θα κρατήσει μέχρι το 1964. Κι αν δεν μπορούν να κάνουν παιδιά, θέλουν να υιοθετήσουν παιδιά. Γι’ αυτό υπάρχει πελώρια ζήτηση για παιδιά προς υιοθεσία. Κι επειδή δεν υπάρχουν αρκετά διαθέσιμα παιδιά στο εσωτερικό, οι ΗΠΑ στρέφονται στο εξωτερικό, στην Ελλάδα, την Κορέα, την Ιαπωνία και τη Γερμανία. Και θέλουν τα καλύτερα παιδιά […] Μάλιστα, καθώς αυξάνεται η ζήτηση για παιδιά, αναπροσαρμόζεται το ηλιακό όριο για τις υιοθεσίες, από τα 10 έτη που είναι με το νόμο του 1953 ανεβαίνει στα 14!»
Δηλαδή, μια ενίσχυση σε φρέσκο ανθρώπινο δυναμικό των ΗΠΑ που ενώ βγήκαν ατσαλάκωτες από τον πόλεμο επιδίδονται στη λεηλασία βρεφών από τις χώρες που είχαν υποστεί βιβλικές καταστροφές. Και, μάλιστα, μελλοντικών πολιτών που δεν έχουν κανένα πολιτισμικό μπακγκράουντ και μπορούν να διαμορφωθούν ανεπηρέαστα αφού «η Αμερική θέλει καυκασιανά παιδιά, τα οποία λόγω ηλικίας δεν μπορούν να έχουν κομμουνιστικό παρελθόν».
Γι’ αυτό, ενώ στην Ελλάδα επικρατεί μυστικότητα στις διαδικασίες, στις ΗΠΑ, οι υιοθεσίες προβάλλονται πανηγυρικά από τον Τύπο ως πράξη γενναιοδωρίας των Αμερικάνων απέναντι στα ορφανά παιδιά. «Από την Αλάσκα ως τη Φλώριδα και από το Μέιν στο Σαν Ντιέγκο», αφού τα παιδιά διασκορπίζονται στην αχανή επικράτεια των ΗΠΑ, «οι τοπικές εφημερίδες παρουσίαζαν με έξαλλη δημοσιότητα αυτές τις υιοθεσίες που ταίριαζαν με το σενάριο των λευκών Αμερικάνων που αναλαμβάνουν τα ορφανά παιδιά. Γι’ αυτό οι πηγές στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά φτωχές, ενώ στις ΗΠΑ είναι εκπληκτικά πλούσιες […] Η δικαιολογία ήταν ότι όλα γίνονταν για να σωθούνε τα ορφανά του πολέμου. Ότι οι πολίτες της δημοκρατικής Δύσης αποτελούν ένα έθνος που μπορεί να απορροφήσει ξένους και να σώσει περισσότερα ορφανά. Έτσι, τα παιδιά ονομάζονται ορφανά του πολέμου, που μπορεί να στέκει για τη δεκαετία του ’40 και στις αρχές της δεκαετίας του ’50, αλλά ένα παιδί που έχει γεννηθεί το 1959 δεν μπορεί να θεωρείται το 1962 ορφανό του πολέμου! Λυπάμαι που οι δημοσιογράφοι το παρουσίαζαν έτσι για να δώσουν άλλη μια αντικομμουνιστική χροιά στην υπόθεση.»
Στρατιωτικοί και Εβραίοι
«Στην Ελλάδα, στη δεκαετία του ’50, η ζωή είναι πολύ δύσκολη για μητέρες χωρίς σύζυγο. Γυναίκες που μένουν έγκυες εκτός γάμου εκδιώκονται από τις οικογένειές τους με την εντολή να μη γυρίσουν ποτέ. Δεν πρόκειται ακριβώς για ηθελημένη εγκατάλειψη του παιδιού, αλλά για εγκατάλειψη επειδή η γυναίκα δεν έχει άλλες επιλογές…»
Η ερευνήτρια τόνισε ότι η ροή των παιδιών προς την Αμερική καθορίστηκε αυστηρά από την αμερικάνικη κυβέρνηση. «Τα παιδιά μπορούν να ταξιδέψουν όταν η Αμερική ανοίγει τις πόρτες της. Είναι θέμα μεταναστευτικής πολιτικής. Ο νόμος για την ανακούφιση των προσφύγων επιτρέπει την έκδοση διαβατηρίων και εισόδου στη χώρα, εξέλιξη που αυξάνει τον αριθμό των εισερχομένων παιδιών. Υπάρχει ο παράγοντας έλξης (pull factor) από την Αμερική και ο παράγοντας ώθησης (push factor) από τη μεριά της Ελλάδας. Πριν το 1953, είχαν ταξιδέψει παιδιά στην Αμερική από την Ελλάδα, αλλά ήταν παιδιά που πήγαιναν σε συγγενείς τους και δεν ψάχνουν για τις ρίζες τους γιατί η ιστορία τους είναι γνωστή και το άγχος από πού είναι και ποιοι είναι οι γονείς τους, είναι μικρότερο. Μετά το 1953, η κατάσταση αλλάζει πλήρως. Τα παιδιά είναι νεότερα, οι γονείς που θέλουν να υιοθετήσουν προτιμούν μωρά και τα επιλεγμένα πηγαίνουν σε άγνωστους ανθρώπους. Η υιοθεσία γίνεται ανάμεσα σε άτομα που δεν είχαν ποτέ καμία επαφή ή γνωριμία μεταξύ τους. […]
Ποιοι υιοθετούν; Αρκετοί είναι Έλληνες, αλλά δεν αποτελούν την πλειονότητα. Πολλές είναι οικογένειες στρατιωτικών που έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό, έχουν γνωρίσει άλλες χώρες, παιδιά από άλλους πολιτισμούς και έχουν την τάση να δημιουργούν ισχυρές παραδοσιακές οικογένειες. […] Η έκπληξη είναι ότι πολλές εβραϊκές οικογένειες υιοθετούν Ελληνόπουλα! Από τη δεκαετία του ’40, οι Εβραίοι έχουν αποδεκατιστεί και όσοι θέλουν παιδιά έχουν περιορισμένες επιλογές. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα Εβραιόπουλα και ψάχνουν σε άλλες εθνικές, φυλετικές ή θρησκευτικές ομάδες. Πιστεύουν ότι τα Ελληνόπουλα ταιριάζουν στις προδιαγραφές τους. Υπάρχει προτίμηση για τα Ελληνόπουλα επειδή, πρώτον, είναι διαθέσιμα για υιοθεσία, δεύτερον, η διαδικασία υιοθεσίας μπορεί να γίνει πολύ γρήγορα, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για τους «γονείς» και τρίτον, είναι λευκά! Κι αυτό μετράει πάρα πολύ στην Αμερική, ιδίως στην επαρχία. Έχουμε μαρτυρίες που οι ενδιαφερόμενοι -απευθυνόμενοι σε κοινωνικούς λειτουργούς- δηλώνουν ότι θα ήθελαν να υιοθετήσουν ένα παιδάκι, αλλά στη μικρή τους κοινότητα στη Βόρεια Ντακότα, θα είναι δύσκολο για ένα παιδί άλλου χρώματος ή θρησκεύματος. Ένα παιδί από την Ελλάδα και βέβαια το θέλουμε. Οι οικογένειες που τα υιοθετούν είναι μεσαίας τάξης και εύπορες λευκών. Οι φυλετικές διακρίσεις έχουν αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή παιδιού σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Αϊόβα, το 1956.»
Μπίζνες και πολιτική
«Όλα γίνονταν με ενδιάμεσους, παπάδες, δικηγόρους και παράγοντες. Δεν χρειάζεται ο υποψήφιος γονέας να εμφανιστεί πουθενά αυτοπροσώπως. Που σημαίνει ότι από τη στιγμή που το παιδί φτάνει στο αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης ή του Χιούστον, αυτή είναι πρώτη φορά που το παιδί συναντιέται με τους νέους του γονείς. Δεν υπάρχει δοκιμαστική περίοδος, αν ταιριάζουν κ.λπ. Αυτομάτως το παιδί γίνεται παιδί των Αμερικάνων.[…]
Το ιδανικό για τους Αμερικάνους είναι η αφομοίωση. Η πραγματική ιστορία του παιδιού θα σβηστεί, θα διαγραφεί και σύμφωνα με τον Τύπο το παιδί θα γίνει ένας καλός Τεξανός! […]
Τα περισσότερα από τα παιδιά προέρχονται από την Πάτρα γιατί οι υπεύθυνοι εκεί του ορφανοτροφείου ήταν οι πιο πρόθυμοι να συνεργαστούν με τους ενδιάμεσους. Τα παιδιά δεν ήταν μόνο από την Πάτρα, αλλά και από τα Επτάνησα κι άλλες περιοχές. Μεσολαβητές είναι οι ΑΧΕΠΑ (American Hellenic Progressive Association). Οι Λάμπερσον και Σκόπας, πρόεδροι των ΑΧΕΠΑ, προσάρμοσαν το πρόγραμμα υιοθεσιών σε μία ιδιωτική και κερδοφόρα επιχείρηση. Καθώς αύξανε η ζήτηση από τις ΗΠΑ και δεν έφταναν τα παιδιά, υπήρχε από την ΑΧΕΠΑ η προτροπή, πηγαίνετε να βρείτε παιδιά! Χωρίς προετοιμασία, χωρίς κοινωνικούς λειτουργούς. Όταν έγινε γνωστό, τους έδιωξαν. Ο Σκόπας παραπέμφθηκε στη δικαιοσύνη, αλλά αθωώθηκε. […]
Επίσης, υπήρξαν άλλοι που διαφήμιζαν τις υιοθεσίες, λέγοντας δώστε μας τις προδιαγραφές ενός παιδιού, όπως το θέλετε, κι εμείς θα σας το βρούμε. Σε μία περίπτωση, ο ενδιάμεσος είναι ένας παπάς στο Σαν Αντόνιο, στο Τέξας, ο πάτερ Διαβάτης, ο οποίος, παρακάμπτοντας τους κοινωνικούς λειτουργούς, από μόνος του διαχειρίστηκε τις υιοθεσίες 80-90 παιδιών αποφεύγοντας κάθε άλλο έλεγχο.
Ένας οργανισμός, που λεγόταν International Social Service πίεζε για να μπουν κάποιοι κανόνες στις υιοθεσίες, όπως η δοκιμαστική περίοδος, αλλά αυτό τους έφερε σε οξύτατη σύγκρουση με τους ΑΧΕΠΑ. Οι ΑΧΕΠΑ πίεσαν ώστε δικαιοδοσία για τα παιδιά να έχει μόνο η αμερικανική δικαιοσύνη και όχι η ελληνική.»
Παιδιά σε μαύρη τρύπα
«Ο τόπος προέλευσης των παιδιών είναι μερικές φορές θολός. Για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες υιοθεσίας, τα παιδιά στα ορφανοτροφεία-βρεφοκομεία καταχωρούνται ως αγνώστων γονέων. Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία που να συνδέουν τα παιδιά με κάποιον, έτσι τα ιδρύματα έχουν την απόλυτη ευχέρεια να κάνουν μόνα τους τις διατυπώσεις για την αποστολή των παιδιών. Το δεύτερο πρόβλημα είναι ακόμα πιο τρομερό, για το οποίο δεν έχω αρκετά στοιχεία για να μιλήσω, αλλά αφορά πολύ μεγάλο αριθμό ζευγαριών που στα μαιευτήρια τους έλεγαν ψέματα ότι το νιογέννητο είχε πεθάνει και γι’ αυτό δεν εκδίδεται πιστοποιητικό γέννησης! Αυτό συνέβη και με μεγαλύτερα παιδιά, όχι μόνο βρέφη. Κι έτσι έχουμε εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες που ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν τι έγινε το παιδί τους! Ζητούν έγγραφα, αλλά δεν τους προμηθεύουν κανένα. Δυστυχώς, κι αυτός ο αριθμός πρέπει να είναι μεγάλος, αλλά είναι αδύνατο να τα εντοπίσουμε. Υπάρχουν βεβαιωμένα στοιχεία από ομολογίες στη δίκη για την «υπόθεση Άγιος Στυλιανός»∙ ξέρουμε τι συνέβη, αλλά για περισσότερα πρέπει να γίνει μια πιο ειδική έρευνα. […]
Έτσι, το πρόβλημα της συσκότισης γύρω από την προέλευση των παιδιών, είναι μεγάλο. Το πρόβλημα του μη ελέγχου του προορισμού των παιδιών είναι επίσης μεγάλο. […] Στρέφονται στα παιδιά από την Ελλάδα, γιατί όλο το σύστημα των υιοθεσιών στην Ελλάδα είναι σαθρό κι έτσι πολλά παιδιά καταλήγουν σε πραγματικά προβληματικές οικογένειες. […] Οι οικογένειες πρέπει να παρουσιάσουν στοιχεία για την οικονομική τους κατάσταση, αλλά αυτό είναι το μόνο που τους ζητούν. Κι από εδώ πηγάζουν τα προβλήματα, γιατί η οικονομική κατάσταση δεν δίνει την πλήρη εικόνα ώστε να διασφαλιστεί ότι το παιδί δεν θα πέσει σε κακά χέρια.»
Μετά την ομιλία, στη μικρή δεξίωση που ακολούθησε, η καθηγήτρια μου είπε ότι οι κακές περιπτώσεις δεν ήταν λίγες και ήταν τραγικές. Αλκοολικοί που ήθελαν τα παιδιά για κοινωνικό άλλοθι και βίαιοι άνθρωποι που κακοποιούσαν τα υιοθετημένα, δηλαδή εντελώς ακατάλληλοι για να γίνουν γονείς και να αναλάβουν μια τόσο μεγάλη ευθύνη.
«Τώρα άρχισαν να δημοσιεύονται ιστορίες στο facebook κι αλλού για απογοητεύσεις, διαψεύσεις και ψευδαισθήσεις, εξαπατήσεις και ψέματα. Και η πρώτη ιστορία που γίνεται βιβλίο είναι το 2011. Μέχρι τότε κανείς και καμία δεν είχε το κουράγιο να το κάνει.
Οι αντιλήψεις σήμερα είναι πολύ διαφορετικές για τις υιοθεσίες. Τα παιδιά πρέπει να παραμένουν στο πολιτισμικό τους περιβάλλον. Όσα λεφτά και μέτρα κι αν χρειάστηκαν, γιατί δεν εφάρμοσαν το θεσμό του παρένθετου γονέα; Επειδή ήθελαν να ακολουθήσουν διαδικασίες fast–track σε βάρος των παιδιών.
Οι υιοθεσίες δεν αποτελούν μια παραμυθένια ιστορία. Υπάρχουν ασφαλώς και καλές ιστορίες, αλλά οι κακές είναι πραγματικά τραγικές. Σίγουρα υπήρχαν επιτυχείς υιοθεσίες, παιδιά που ήταν τυχερά, αλλά η ζωή των παιδιών δεν μπορεί να εξαρτάται από την τύχη. Δεν πρέπει να είναι λαχείο να βρεθείς σε μια καλή οικογένεια…»
Γαλαζοαίματοι και ηθοποιοί
Άλλη μια εγκληματική υπόθεση με ατιμώρητους συνεργούς. Άλλο ένα κομμάτι του ψηφιδωτού της καταστροφής που επιφέρανε στην Ελλάδα οι αλλεπάλληλες κατακτήσεις και κηδεμονίες από το 1940 μέχρι το 1974. Κι άλλες χιλιάδες Ελληνόπουλα που συμπεριλήφθηκαν στα ανταλλάγματα που έδιναν οι εντόπιοι προύχοντες και υποτακτικοί στους επικυρίαρχους για να διασφαλίζουν τη δική τους παραμονή στην εξουσία και το δικό τους μερίδιο από τη λεηλασία –έμψυχων και άψυχων- του τόπου.
«Έδιναν παιδιά γνωστών γονέων για υιοθεσία χωρίς την άδεια των γεννητόρων τους. Τα δήλωναν πεθαμένα και τα εισήγαγαν στη συνέχεια στα βρεφοκομεία ως έκθετα, που μπορούσαν να δοθούν για υιοθεσία μόνο με την άδεια του ιδρύματος. Δυστυχώς, φαίνεται ότι το εμπόριο αυτό των παιδιών άνοιξε την όρεξη μερικών σε τέτοιο σημείο, ώστε να αρχίσουν να κλέβουν παιδιά από τα μαιευτήρια, δηλώνοντας στους γονείς ότι πέθαναν στη γέννα. Απερίγραπτες καταστάσεις» γράφει η Αίγλη Μπρούσκου στο βιβλίο της «Λόγω της κρίσεως σας χαρίζω το παιδί μου».
Σ’ αυτού του είδους τις υιοθεσίες που μέχρι τώρα είχαν επιβεβαιωθεί, η βασίλισσα Φρειδερίκη είχε αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο με τις 50 παιδουπόλεις που είχε δημιουργήσει και από τις οποίες «έφυγαν» χιλιάδες παιδιά για να γίνουν Αμερικανάκια.
Στις υποθέσεις που φέρνει στο προσκήνιο η Gonda Van Steen δεν φαίνεται ο ρόλος της Φρειδερίκης, αλλά σε μία από τις φωτογραφίες προπαγάνδας που μας έδειξε, με οκτώ ορφανά πολέμου που μόλις έχουν φτάσει στη Νέα Υόρκη είναι η πριγκίπισσα Σοφία δίπλα στην ηθοποιό Τζέην Ράσελ που έκανε το promotion των υιοθεσιών μαζί με άλλους συναδέλφους της, όπως ο ηθοποιός Ντάνι Καίη που φωτογραφήθηκε με μικρά παιδιά στην Ακρόπολη για να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στο όλο project που εξυπηρετούσε την αμερικάνικη πολιτική. «Η Ελλάδα προσφέρει το πρώτο μοντέλο για τις διεθνείς υιοθεσίες» επισημαίνει η Van Steen. Άλλη μια θλιβερή διαπίστωση…
Στέλιος Ελληνιάδης
