Το παρακάτω κείμενο είναι μέρος ενός άρθρου που έγραψα μετά από ένα από τα ταξίδια μου στην Ουκρανία το 2011, πολύ πριν από τα τρομακτικά γεγονότα του 2014 που όχι μόνο οδήγησαν στην ανατροπή του νόμιμου καθεστώτος της χώρας, αλλά πυροδότησαν και το φυτίλι που προκάλεσε την έκρηξη και επέφερε την καταστροφή που υφίσταται έκτοτε η Ουκρανία με κορύφωση τον πόλεμο σήμερα. Το τι υποπίπτει στην αντίληψή μου και περιγράφω σε ανύποπτο χρόνο είναι πραγματικά διαφωτιστικό. Πώς ζουν οι Έλληνες και οι αλλοεθνείς συγκάτοικοί τους στην ειρηνική Ανατολική Ουκρανία και πώς καλλιεργούν το έδαφος οι εθνικιστές και φασίστες στη Δυτική Ουκρανία για το μεγάλο διχασμό, την υπονόμευση της ομόνοιας και συνύπαρξης των λαών και την πρόκληση εμφυλίου πολέμου σ’ αυτή τη μεγάλη και φιλόξενη χώρα.
Είναι γεγονός ότι από την πρώτη φορά που πήγα στο Λβιβ (Λβοβ) καλεσμένος από την ελληνίστρια Λίνα Γλούστσενκο για να κάνω μία σειρά διαλέξεων στους φοιτητές που σπούδαζαν ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Ιβάν Φρανκό, μου είχαν κάνει εντύπωση οι καθημερινές συγκεντρώσεις στην κεντρική πλατεία της πανέμορφης πόλης ενός μικρού εξοπλισμένου με πολλές εθνικιστικές σημαίες και λάβαρα πλήθους. Ακολουθώντας τη γνώμη των ντόπιων φίλων μου Ουκρανών ότι πρόκειται για γραφικούς τύπους που ζουν σε άλλη εποχή, έβγαλα εξ αποστάσεως μερικές φωτογραφίες και σχεδόν τους ξέχασα μέχρι τη στιγμή που τα φαινόμενα βίας άρχισαν να γίνονται περισσότερα και αγριότερα.
Οι Αμερικάνοι είχαν ήδη βάσει σχεδίου επενδύσει αθόρυβα σε πολιτικούς, ολιγάρχες, δημοσιογράφους, μη κυβερνητικές οργανώσεις και ακροδεξιές ομάδες, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη σύγκρουση που αναπόφευκτα θα κατέληγε σε μεγάλες συμφορές, σε ανθρώπινα θύματα, σε διαμελισμό της Ουκρανίας και, για μας, στον κατακερματισμό και τη διάσπαση της ακμάζουσας τότε ελληνικής ομογένειας.
Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι, Ουκρανών συμπεριλαμβανομένων, από άγνοια, αδιαφορία για τους 14.000 νεκρούς στο Ντονμπάς, έλλειψη πολιτικής κουλτούρας ή παραπληροφόρηση, «έπεσαν από τα σύννεφα» με όσα συμβαίνουν τώρα και αντέδρασαν ανάλογα. Τα δικά μας δημοσιεύματα αποσκοπούν στην καλύτερη ενημέρωση όσων δεν εθελοτυφλούν.
Στ. Ελλ.
Ο Ελληνισμός ανθεί
…Το απόγευμα της ίδιας μέρας, πήγαμε στο Μάλο Γιανισόλ, το ελληνικό χωριό που έχει βγάλει τους περισσότερους και σημαντικότερους Ρωμιούς ποιητές. Στην πλατεία, μπροστά στο πολιτιστικό κέντρο, όλα τα χωριά διαθέτουν ένα πολιτιστικό κέντρο, υπάρχει μια πελώρια προτομή του Γιώργη Κοσταπράφ, του πιο διάσημου λογοτέχνη και δημοσιογράφου της Ρωμιοσύνης στην Ουκρανία. Στο κλειστό θεατράκι τους, ο ντόπιος ελληνικός σύλλογος παρουσίαζε μία αναπαράσταση παραδοσιακού γάμου, με πολλή μουσική, χορό και φαγοπότι. Όλα στα ρωμέικα. Από τα γέλια και τις αντιδράσεις ήταν φανερό ότι οι θαμώνες που είχαν καταλάβει τις 250 θέσεις, καταλάβαιναν τη διάλεκτο. Φεύγοντας, παίρναμε μαζί μας τσουρέκια και γλυκά που είχαν ετοιμάσει για μας.
Την τρίτη μέρα, πήγαμε στο Τσερμαλίκ, ένα από τα πιο αγαπημένα μου χωριά, δίπλα στο ποτάμι Κάλμιους, για να δούμε την Άννα, τη Ραΐσα και τις άλλες υπέροχες γυναίκες της ελληνικής κοινότητας, που ξενάγησαν τον καθηγητή Μιχάλη Πιερή και τους άλλους φίλους μας από τα κυπριακά πανεπιστήμια στο λαογραφικό τους μουσείο και έστησαν μια μικρή παράσταση από το γυναικείο φωνητικό συγκρότημα του χωριού και μία μαθητική χορωδία από το σχολείο, με τραγούδια στην ελληνική διάλεκτο.
Το απόγευμα, διανύσαμε κι άλλα χιλιόμετρα στη στέπα για να προλάβουμε το πανηγύρι στο χωριό Κράσναγια Πολιάνα, που εκτυλισσόταν στην ύπαιθρο παρ’ όλο που κατά διαστήματα έβρεχε δυνατά. Όσο διαρκούσαν οι «Κουρές», αγώνες μεταξύ ντόπιων παλαιστών, μιλούσαμε ρωμέικα με παλιούς φίλους και μετά, σε ένα μεγάλο κύκλο παροτρύναμε τις ομάδες των εύσωμων νεαρών από τα κοντινά χωριά που μετρούσαν τις δυνάμεις τους στη διελκυστίνδα, το «σκνί» (σκοινί) όπως λένε στη διάλεκτο. Στο τέλος, πάλι τραγούδια (από το υπέροχο συγκρότημα «Πηγάδ’»), πάλι φαγητό και πάλι ρακί, όπως ονομάζουν τη βότκα οι Ρωμιοί! Και για το σπίτι, που λένε, μια γλυκύτατη κυρία, μας πρόσφερε ένα ψημένο ολόσωμο γουρουνάκι!!
Φεύγοντας, αποθέσαμε μερικά λουλούδια στο φρεσκοβαμμένο μνημείο, που βρίσκεται απέναντι από το πολιτιστικό κέντρο, με τα δεκάδες ανάγλυφα ονόματα των ντόπιων στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού και των παρτιζάνων, με πολλούς Ρωμιούς ανάμεσά τους, που έπεσαν στα πεδία των σκληρών συγκρούσεων με τα ναζιστικά στρατεύματα που κατέστρεφαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Κάθε χρόνο, την 9η Μαΐου, όλοι αναθυμούνται με μεγάλες τελετές τα θύματα και τους ήρωες του μεγάλου πατριωτικού πολέμου, σε όλα τα ελληνικά χωριά, όπως και σε όλη τη χώρα.
Προσβολή στη μνήμη των ηρώων
Θλιβερή παραφωνία στις εκδηλώσεις μνήμης οι ακραίοι εθνικιστές της Δυτικής Ουκρανίας, πολύ μακριά από την Αζοφική περιοχή, που επιτέθηκαν βάναυσα και προσβλητικά στους υπερήλικες βετεράνους και τους απογόνους των ηρώων, που φέτος, στις 9 του Μάη, προσέρχονταν με λουλούδια και φωτογραφίες στο μνημείο των πεσόντων, στο Λβιβ. Μία πολιτισμικά σημαντική πόλη με έντονη ελληνική παρουσία πεντακοσίων ετών και αξιόλογο τμήμα ελληνικών σπουδών στο κρατικό πανεπιστήμιο «Ιβάν Φρανκό»!
Το Λβιβ, Λβοβ στα ρωσικά, Λεοντόπολις στα μεσαιωνικά ελληνικά, προπολεμικά ήταν τμήμα της Πολωνίας και στα χρόνια διαίρεσης της Πολωνίας τμήμα της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Από την κήρυξη της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, το Λβιβ αποτελεί κέντρο του ακραίου ουκρανικού εθνικισμού.
Πρόσφατα, μία πολιτικός του εθνικιστικού κόμματος «Ελευθερία» (Σβόμποντα), κατά την επίσκεψή της σε ένα παιδικό σταθμό, επιτέθηκε φραστικά σε παιδάκια πέντε ετών ρωσικής καταγωγής επειδή είχαν ρώσικα ονόματα, Μίσα αντί Μιχαήλο, Μάσα αντί Μαρίτσκα και Νατάσα αντί Νατάλκα, παραβιάζοντας με τον πιο χυδαίο αντιπαιδαγωγικό τρόπο τη νομοθεσία της χώρας που προστατεύει τις εθνικές μειονότητες και τιμωρεί την καλλιέργεια εθνικιστικού μίσους.
Εθνικιστικές ασχήμιες και…
Το δημοτικό συμβούλιο της πόλης φέτος αποφάσισε να μην συμμετέχει ο Δήμος του Λβιβ στις εκδηλώσεις μνήμης, ενώ ήδη από την περασμένη χρονιά, είχε αποφασίσει να μην χρησιμοποιεί τον όρο «Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος» και να αποκαλεί την 9η Μαΐου «Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου» και όχι «Ημέρα της Νίκης» όπως είναι εκ του νόμου η ονομασία της!
Πέρσι, εθνικιστές σκούπιζαν τα παπούτσια τους πάνω στη σοβιετική κόκκινη σημαία, η οποία εφεξής – με νόμο της σημερινής Βουλής- αποτελεί επίσημο λάβαρο του αντιφασιστικού πολέμου και στην Ουκρανία. Φέτος, οι ακροδεξιοί άρπαξαν από τα χέρια του γενικού προξένου της Ρωσίας το στεφάνι που επρόκειτο να καταθέσει και το κατέστρεψαν.
Χαιρετούσαν φασιστικά, πετούσαν πέτρες και κροτίδες και φώναζαν «θάνατος στους Μοσχοβίτες»! Ομοϊδεάτες τους στο Κίεβο, προσέβαλαν προκλητικά τη μνήμη των θυμάτων του ναζισμού τηγανίζοντας αυγά με μπέικον στη φλόγα που κοσμεί το μνημείο πεσόντων!
Οι ασχήμιες και οι βιαιότητες είναι συνέπεια του κλίματος που καλλιεργήθηκε υπερεντατικά για πολιτικούς λόγους από τον προηγούμενο πρόεδρο Βίκτωρ Γιούσενκο ο οποίος επένδυσε πολύ επιθετικά στον αντικομμουνισμό και τον αντιρωσισμό προκειμένου να ικανοποιήσει την εθνικιστική εκλογική του βάση και τους δυτικούς υποστηρικτές του που τον έφεραν στην εξουσία. Έτσι, ενώ ο Γιούσενκο υπέστη καθολική πανωλεθρία στις πρόσφατες εκλογές με ένα ατιμωτικό ποσοστό λίγων μονάδων, ο εθνικισμός που ενθαρρύνθηκε επί θητείας του παραμένει ενεργός, και, στην πιο ακραία του μορφή, έχει λάβει τα χαρακτηριστικά του φιλοναζισμού.
«Είδα με τα μάτια μου μπουλντόζες να καταστρέφουν νεκροταφεία στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού», κατάγγειλε ο Πιοτρ Σιμονένκο, ηγέτης του ΚΚ Ουκρανίας. «Θέλουν να αποδείξουν ότι το σωστό ήταν η συμμαχία τους με τον Χίτλερ εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης».
Ο τότε πρόεδρος Γιούσενκο, έχοντας βγει εκτός αναμέτρησης από την πρώτη Κυριακή με ποσοστό λίγο πάνω από 5% (!!!), ανακήρυξε πριν από τον επαναληπτικό γύρο και λίγο πριν παραδώσει την εξουσία, τον Στεπάν Μπαντέρα εθνικό ήρωα της Ουκρανίας, προκαλώντας την αγανάχτηση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της Ουκρανίας που έχει πληρώσει με εκατομμύρια νεκρούς τη ναζιστική επέλαση. Αλλά προκάλεσε αντιδράσεις και σε όλη την περιοχή της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου συνολικά θρηνούν 25 εκατομμύρια νεκρούς και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές. Αντέδρασαν και οι οργανώσεις των Εβραίων, ακόμα και οι δεξιοί Πολωνοί, για την ηρωποίηση ενός εγκληματία πολέμου που κατέσφαξε σε συντονισμό με τα ναζιστικά στρατεύματα δεκάδες χιλιάδες Εβραίους, Ρώσους, Πολωνούς, Τσέχους, αλλά και Ουκρανούς που ανήκαν στο αντιφασιστικό μέτωπο.
…φασιστική αναβίωση
«Την ώρα που εκατομμύρια Ουκρανών, και αρκετοί κάτοικοι των βαλτικών χωρών πολεμούσαν ηρωικά στις τάξεις του Κόκκινου Στρατού, πολλοί Ουκρανοί ειδικά από τη δυτική Ουκρανία, καθώς και αρκετοί Λιθουανοί, Εσθονοί και κυρίως Λετονοί, είχαν ενταχθεί στις ναζιστικές μεραρχίες και έσφαζαν πολίτες και στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού», επισήμανε ο ιστορικός Leonid Dobrokhotov στο κανάλι «Η Ρωσία σήμερα».
Στη Λετονία και την Εσθονία γίνονται παρελάσεις με στολές των SS, προς τιμήν του βαλτικού στρατιωτικού σώματος που πολέμησε στο πλευρό των Γερμανών!
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο ευαίσθητη σε φασιστικές ενέργειες εναντίον χριστιανικών νεκροταφείων και εβραϊκών συναγωγών, έχει συστηματικά αποσιωπήσει τις φασιστικές αγριότητες που συχνά ενδύονται με κρατική νομιμοποίηση στις πρώην ανατολικές χώρες! Οι προπηλακισμοί εναντίον του Ρώσου πατριάρχη και η ανατίναξη μιας εκκλησίας κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του στο Κίεβο, δεν αποτέλεσε είδηση για τα δυτικά ΜΜΕ ούτε προκάλεσε την αντίδραση των δυτικών κυβερνήσεων και των οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Παρόμοια νεοφασιστικά φαινόμενα, με διαφορετικούς πολιτικούς στόχους, αναπτύσσονται επίσημα και ανεπίσημα κι αλλού. Στη Γεωργία, ο πρόεδρος Σακασβίλι ξηλώνει μνημεία της σοβιετικής εποχής, αλλά και στη Ρωσία ένα εκτός πλέον νόμου ρατσιστικό και φασιστικό κίνημα ευθύνεται ακόμα και για δολοφονίες μεταναστών και Ρώσων δημοκρατών.
Ειρηνική συνύπαρξη
Στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Γιανουκόβιτς, προερχόμενος από την ανατολική Ουκρανία, δίστασε να προχωρήσει στην υλοποίηση της προεκλογικής εξαγγελίας του για την καθιέρωση ως δεύτερης επίσημης της ρωσικής γλώσσας, που μιλιέται από δέκα περίπου εκατομμύρια Ρώσους και από τη μεγάλη πλειοψηφία των Ουκρανών και των πολυάριθμων εθνικών ομάδων της Ουκρανίας, έβαλε όμως, φρένο στη ρατσιστική και αντιρωσική κατρακύλα του προηγούμενου προέδρου Γιούσενκο.
Στην Αζοφική Θάλασσα, με κέντρο τη Μαριούπολη, οι φυλετικές και εθνικές αγριότητες που συμβαίνουν στη δυτική Ουκρανία δεν έχουν επηρεάσει, τουλάχιστον σε βαθμό αντιληπτό, την ομόνοια και συνύπαρξη μεταξύ των 140 διαφορετικών εθνοτήτων της περιοχής. Οι Έλληνες, τρίτη σε μέγεθος εθνότητα της περιοχής μετά τους Ουκρανούς και τους Ρώσους, δεν έχουν κανένα πρόβλημα είτε μιλούν ελληνικά, είτε μιλούν ρώσικα, ουκρανικά ή τατάρικα.
Στο τελευταίο βραδινό δελτίο ειδήσεων που είδα πριν φύγω από τη Μαριούπολη, δύο από τα πέντε κύρια θέματα ήταν ελληνικά. Το πρώτο ήταν ρεπορτάζ για τις εργασίες του συνεδρίου και την επέτειο του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μαριούπολης. Ο πρύτανης και ιδρυτής του πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Μπαλαμπάνοφ, Έλληνας από μητέρα και πατέρα από το ελληνικό χωριό Μάλο Γιανισόλ, ανακοίνωνε τη συμφωνία που υπέγραψαν με τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τριαντάφυλλο Αλμπάνη σχετικά με τη συνεργασία των δύο ιδρυμάτων. Το δεύτερο ήταν ρεπορτάζ από το ελληνικό χωριό Γιάλτα, με στιγμιότυπα από τις εκδηλώσεις για την επέτειο της ίδρυσής του με χορούς, τραγούδια και φαγοπότι, που έκλεισε με ένα πολύ κοντινό ζουμ που γέμισε την οθόνη της τηλεόρασης με μία μεγάλη γαλανόλευκη τούρτα που σχημάτιζε την ελληνική σημαία!
(απόσπασμα, Περίπτερο Ιδεών, Δρόμος της Αριστεράς, φ. 67, Μάιος 2011)
