Κατ’ αρχήν, θα συζητήσουμε, γιατί αυτό τίθεται σχεδόν σε κάθε αναφορά στην Ουκρανία, αν είμαστε με τους Ρώσους, αν είμαστε με τους Ουκρανούς, αν είμαστε με τον πόλεμο, αν είμαστε με την ειρήνη. Αλλά δεν θα απαντήσουμε μονολεκτικά, γιατί αυτά τα ερωτήματα χρησιμοποιούνται παραπλανητικά. Η άποψη μου είναι ότι μόνο μία ψύχραιμη εξέταση των πραγμάτων μπορεί να εξηγήσει τα φαινόμενα με μια λογική ακολουθία. Και ό,τι υποστηρίζει ο καθένας οφείλει να το τεκμηριώνει και, κυρίως, να μην ξεκινάει από το τέλος.
Ο πόλεμος που διεξάγεται σήμερα, είναι η συνέπεια όσων έχουν προηγηθεί. Έχει συνέχεια, αλλά αυτή είναι η μέχρι στιγμής εξέλιξη μιας συγκεκριμένης διαδρομής. Αν δεν γνωρίζει κανείς τα όσα έχουν συντελεστεί είναι πάρα πολύ ευάλωτος στην παραπληροφόρηση, όπως κι εκείνος που είναι προκατειλημμένος. Γιατί υπάρχει μια μεγάλη κατηγορία ανθρώπων που είναι προκατειλημμένοι και γι’ αυτό, ανεξάρτητα από το τι έχει συμβεί και το τι συμβαίνει, λόγω των πολιτικών και ιδεολογικών τους επιλογών έχουν διαμορφώσει γνώμη αρνούμενοι να τη συζητήσουν. Για παράδειγμα, εάν είναι κάποιος ρατσιστής και θεωρεί ότι οι Σλάβοι είναι κατώτερη φυλή, είναι εκ των προτέρων αντίθετος με ό,τι κάνουν οι Ρώσοι, άσχετα ακόμη και από το γεγονός ότι και οι τοπικοί τους αντίπαλοι, οι Ουκρανοί, είναι το ίδιο Σλάβοι. Όπως και οι Πολωνοί που κατηγορούν τους Ρώσους. Εάν δεν έχεις προκαταλήψεις πρέπει να ψάξεις το θέμα σε βάθος και όσο πιο σοβαρό είναι, τόσο πιο μεγάλη προεργασία, τόσο πιο μεγάλη έρευνα απαιτείται ώστε να έχεις κάποιες βάσεις για να διαμορφώσεις ορθότερα την άποψή σου όχι από την προπαγάνδα του ενός ή του άλλου, αλλά από τη γνώση του θέματος.
Γίνομαι δυσάρεστος σε αρκετούς και έχω θέμα με αγαπημένους μου ανθρώπους από την Ουκρανία που δεν θέλουν ούτε να ακούσουν μια αλήθεια επειδή έχουν υποστεί ένα τρομακτικό σοκ από την εισβολή της Ρωσίας, από τον πόλεμο που εξελίσσεται, από τις καταστροφές που γίνονται. Και είναι δικαιολογημένη η αντίδρασή τους γιατί είναι θύματα της κατάστασης. Αλλά, όσο κι αν τους νιώθω, δεν μπορώ να αλλάξω την εκτίμηση που έχω για τα πράγματα. Ασφαλώς είμαι κατά των πολέμων και πιστεύω ότι πρέπει να εξαντλεί κανείς όλα τα περιθώρια για να αποτρέψει ένα πόλεμο, αλλά αυτό δεν είναι τις περισσότερες φορές εφικτό. Ούτε εξαρτάται μόνο από τη μία πλευρά.
Οι ευθύνες
Κατά κανόνα οι πόλεμοι ξεκινούν απ’ αυτούς που είναι μέσα στη φύση των συστημάτων τους να κάνουν πολέμους, π.χ. ΗΠΑ και ΝΑΤΟ. Υπάρχουν όμως και κάποιοι πόλεμοι που έχουν χαρακτήρα αμυντικό και δεν μπορείς να τους βάλεις στο ίδιο τσουβάλι, γιατί έτσι θα απορρίψουμε και τον πόλεμο Ελλήνων και ξένων κατά των Οθωμανών το 1821 και το 1912-13, ίσως και την προέλαση των συμμαχικών δυνάμεων κατά του Άξονα στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο κ.λπ.. Αυτό που έχει σημασία σε κάθε περίπτωση είναι να διακρίνουμε οπωσδήποτε αυτό που είναι πέρα από το προφανές, γιατί συχνά το προφανές είναι επιφανειακό ή τεχνητό και ξεγελάει. Και στο πέραν από το προφανές ανήκει και η υποχρέωση κάθε ηγέτη, λαού και κράτους να δει την ευθύνη που έχει για όσα συμβαίνουν. Γιατί έφτασαν τα πράγματα σ’ αυτό το σημείο; Γιατί γίνεται ένας πόλεμος;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι Ουκρανοί θα έπρεπε πρώτα-πρώτα να κάνουν μία ειλικρινή ενδοσκόπηση, να δουν τι έκαναν ή τι δεν έκαναν για να αποτραπεί ο πόλεμος και να δουν ποιες είναι οι ευθύνες των ηγετών της χώρας με βάση τους χειρισμούς που έκαναν. Η εκτίμησή μου είναι ότι η ηγεσία της Ουκρανίας έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη γιατί έχει την αποκλειστική υποχρέωση να προστατεύσει τη χώρα από τις παγίδες και τις κακοτοπιές, από τους πολέμους και τις καταστροφές. Και νομίζω ότι πολλοί Ουκρανοί πολίτες που αγαπούν την πατρίδα τους παρασύρθηκαν από εκείνες τις εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις οι οποίες από την αρχή επιδίωκαν την ένταση και τη σύγκρουση για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις των επιλογών τους στην Ουκρανία και στους Ουκρανούς.
Στο εσωτερικό της Ουκρανίας έγινε μεγάλη διαμάχη στην οποία τελικά κυριάρχησαν οι δυνάμεις της ακραίας όξυνσης. Από το 2004 που εκδηλώθηκε η λεγόμενη «πορτοκαλί επανάσταση» έγινε φανερό ότι κάποια κέντρα του εξωτερικού επιδίωκαν τη σύγκρουση με τη Ρωσία πάνω στην καμπούρα της Ουκρανίας χρησιμοποιώντας εσωτερικές ομάδες κρούσης. Για να φτάσουμε στο 2014 πέρασαν 10 ολόκληρα χρόνια αντιπαραθέσεων, αντιμαχιών και συγκρούσεων στο εσωτερικό της χώρας μέχρι να επικρατήσουν οι δυνάμεις που άνοιξαν το δρόμο στον πόλεμο.
Η Ρωσία έχει τα δικά της συμφέροντα. Αν οι ηγέτες της Ουκρανίας και οι εθνικιστές τα αγνόησαν επιδεικτικά, δεν έβαλαν σε θανάσιμο κίνδυνο την Ουκρανία; Πού στήριξαν την πολιτική της εχθρότητας απέναντι στον μεγάλο τους γείτονα; Στα ψεύτικα λόγια των Αμερικάνων και των Ευρωπαίων που έριχναν λάδι στη φωτιά ξέροντας ότι από μία σύγκρουση πιο καμένη και πιο χαμένη θα βγει η Ουκρανία;
Σήμερα, οι Ουκρανοί, αλλά και οι Δυτικοί που τους υποστηρίζουν και τους ενθαρρύνουν, δεν θέλουν να συζητιέται καθόλου ό,τι προηγήθηκε. Δεν θέλουν να ανοίγει αυτός ο φάκελος. Όπως και κάποιοι φίλοι μας στην Ελλάδα, άσχετοι μέχρι χτες με την Ουκρανία, που πήραν εύκολα θέση αγνοώντας βασικά πράγματα. Κι απαιτούν η συζήτηση να ξεκινάει από τον περασμένο Φεβρουάριο. Σαν όλα να συνέβησαν ξαφνικά και παράλογα, σαν να έπεσαν ένα πρωί από τον ουρανό. Αυτή η προσέγγιση, όταν δεν εκπορεύεται από τα κέντρα χειραγώγησης της κοινής γνώμης, είναι πολύ επιπόλαια, επιφανειακή και βλακώδης.
Ανώμαλος μετασχηματισμός
Η Ουκρανία δημιουργήθηκε το 1991 όταν οι ηγέτες τριών από τα ομόσπονδα κράτη της Σοβιετικής Ένωσης, της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας, συνήλθαν ερήμην των υπολοίπων και αποφάσισαν -οι τρεις τους- να διαλύσουν τη Σοβιετική Ένωση! Αυτό έχει μεγάλη σημασία γιατί, ενώ διατυμπάνιζαν ότι αποκαθιστούν τη δημοκρατία, δεν έλαβαν καν υπόψη τα υπόλοιπα ομόσπονδα κρατίδια που αποτελούσαν την Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ). Έτσι, αυτοί που αποφάσισαν τη διάλυση, ήταν αυτοί οι οποίοι στις συγκεκριμένες χώρες άσκησαν και την εξουσία μετά το 1991. Είναι αυτοί οι οποίοι ήταν κορυφαία στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος επί Σοβιετικής Ένωσης και οι οποίοι οδήγησαν τις χώρες τους από το σοσιαλισμό σοβιετικού τύπου στον καπιταλισμό δυτικού τύπου. Και από εκείνη τη στιγμή και μετά, η Ουκρανία δεν μπόρεσε να παρατείνει για πολύ την εσωτερική συνοχή που είχε μέχρι τότε και να παραμείνει ενωμένη ως απαραίτητη προϋπόθεση για ένα κανονικό ευνομούμενο κράτος. Ανεξαρτητοποιήθηκε με ειρηνικό τρόπο και όσο κράτησε η ουρά της Σοβιετικής Ένωσης με τους δύο πρώτους προέδρους, τον Κραβτσιούκ και τον Κούτσμα, εμφάνιζε μία εύθραυστη σταθερότητα στη διαδικασία περάσματος από το ένα καθεστώς στο άλλο.
Όταν η εξουσία πέρασε εξ ολοκλήρου στους εκπροσώπους των ολιγαρχών που μέσα στην πρώτη δεκαετία απέκτησαν τρομακτική ισχύ, ευνοημένοι από τους μεταλλαγμένους ηγέτες που προέρχονταν από το ΚΚ Ουκρανίας, εντάθηκε ο άγριος εσωτερικός πόλεμος για την αρπαγή της εξουσίας και της δημόσιας περιουσίας της Ουκρανίας. Να σημειωθεί ότι η Ουκρανία ήταν μία από τις πλουσιότερες χώρες της Ευρώπης. Το 1991 παρήγαγε την ενέργειά της από πυρηνικά εργοστάσια. Η Ουκρανία ήταν πυρηνική δύναμη και είχε τόσα πυρηνικά όπλα όσα είχαν μαζί η Κίνα, η Γαλλία και η Αγγλία. Ήταν, δηλαδή, μία χώρα πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά υπολογίσιμη, διαθέτοντας ένα πολύ ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί. Όχι για να εκτοξεύει τις πυρηνικές κεφαλές, αλλά για να τις χρησιμοποιεί ως ατού στη διαπραγμάτευση με τους άλλους. Επίσης, είχε μεγάλη βαριά βιομηχανία, τεράστια εργοστάσια παραγωγής μετάλλου, απέραντες εκτάσεις παραγωγής τροφίμων, θάλασσες, λιμάνια και εμπορικά ποτάμια. Δηλαδή, ήταν μία χώρα προνομιακή ακόμα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κι όμως, αυτή την όμορφη και πλούσια χώρα, τη διέλυσαν κομματάκι-κομματάκι, την αποσύνθεσαν και τη φτώχυναν.
Αποδόμηση και λεηλασία
Κατάργησαν το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Ασφαλώς, δεν θέλουμε χώρες με πυρηνικά όπλα, αλλά ο αφοπλισμός της δεν έγινε με αυτή τη λογική. Αυτοί που την πίεσαν να τα καταργήσει, Αμερικάνοι και Ρώσοι, δεν ήταν φιλειρηνιστές, ήταν αυτοί που κατείχαν πυρηνικά και δεν ήθελαν άλλη μία χώρα με πυρηνική δύναμη.
Επίσης, έκλεισαν πάρα πολλές βιομηχανίες και όσες παρέμειναν σε λειτουργία διαμοιράστηκαν μετά από μεγάλους εσωτερικούς πολέμους με αλλεπάλληλες δολοφονίες και εξοντώσεις των αντίπαλων, ατόμων, ομάδων και συμμοριών. Οι διεκδικητές ιδιωτικοποίησαν και μοίρασαν μεταξύ τους όλο τον εθνικό πλούτο χωρίς να έχει κανένας απ’ αυτούς ένα δολάριο στην τσέπη. Ήταν μέλη παρακρατικών δικτύων, των οποίων η δημιουργία είχε ξεκινήσει τουλάχιστον από τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτοί κατέλαβαν την εξουσία και έκτοτε κυβερνούν την Ουκρανία άμεσα ή δια αντιπροσώπων. Στον μεταξύ τους εξοντωτικό ανταγωνισμό αναζήτησαν εξωτερικούς συμμάχους για να αχρηστεύσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Έτσι, κάποιοι στράφηκαν προς τους Ρώσους και οι περισσότεροι στράφηκαν προς την Ευρώπη και την Αμερική.
Γιατί στράφηκαν προς τη Δύση; Όχι από κανένα φιλοευρωπαϊκό πνεύμα, αλλά από το γεγονός ότι οι ολιγάρχες της Ουκρανίας δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τους ακόμα ισχυρότερους απ’ αυτούς ολιγάρχες της Ρωσίας και αναζήτησαν στρατιωτική κυρίως και δευτερευόντως οικονομική στήριξη από τη Δύση, πρόθυμοι να δώσουν κάθε είδους ανταλλάγματα. Αυτό το πράγμα βάθυνε τον εσωτερικό διχασμό ανάμεσα στα μέλη της ελίτ και στη συνέχεια οι ελίτ για να εδραιώσουν τη δική τους θέση στο εσωτερικό της χώρας διοχέτευσαν αυτό το διχασμό μέσα στην κοινωνία χρησιμοποιώντας το γνώριμο όπλο του εθνικισμού. Ποιος είναι πιο πατριώτης από τον άλλο. Ποιος είναι πιο αληθινός Ουκρανός και τα σχετικά. Αυτό ενεργοποίησε μέσα στην ουκρανική κοινωνία τα πιο αντιδραστικά στοιχεία τα οποία έχουν ένα ιστορικό προηγούμενο από την περίοδο που οι Ουκρανοί εθνικιστές συνεργάστηκαν στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου με τους Ναζί και πρωτοστάτησαν στα εγκλήματα που διαπράχτηκαν στην Ουκρανία. Αυτοί ευθύνονται για τις σφαγές των Εβραίων, αυτοί ευθύνονται και για την εξολόθρευση δεκάδων χιλιάδων Πολωνών, επειδή οι Πολωνοί κατείχαν ή διεκδικούσαν ένα μέρος της επικράτειας που οι Ουκρανοί εθνικιστές θεωρούν ότι ανήκει στην Ουκρανία. Και, βέβαια, συμμετείχαν στις εχθροπραξίες εναντίον του Κόκκινου Στρατού και τις βιαιοπραγίες εναντίον του ρώσικου στοιχείου στις περιοχές δράσης τους.
Ιδιωτικά τάγματα
Οι νεοναζί εθνικιστές χρησιμοποιήθηκαν, σαν στρατός που ήταν στην εφεδρεία, για να ισχυροποιήσουν οι ολιγάρχες τις θέσεις τους, μεταξύ τους, απέναντι στους Ρώσους και στη διαπραγμάτευσή τους με τη Δύση. Άρχισαν να τους χρηματοδοτούν και να τους οργανώνουν με σύγχρονα μέσα, προσφέροντας τους νομιμοποίηση και πρόσβαση στα πλατιά λαϊκά στρώματα μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που είχαν όλα περιέλθει στον έλεγχο μερικών ολιγαρχών. Έχει ακούσει κανένας ότι σε κάποια χώρα ευρωπαϊκή, για να μην πάμε πάρα έξω στον υπόλοιπο κόσμο, μπορεί ένας πλούσιος να έχει χωρίς καμία παρενόχληση από το κράτος, την κυβέρνηση και τη Βουλή, ιδιωτικό στρατό;
Στην Ουκρανία, οι ολιγάρχες δημιούργησαν μισθοφορικούς στρατούς δομημένους κανονικά σαν στρατιωτικά σώματα. Με τεθωρακισμένα, με βάσεις, με στολές, με σύγχρονο οπλισμό, με ιεραρχία, με όλα. Αυτοί οι ιδιωτικοί στρατοί ενεργοποιήθηκαν το 2013-14 για να ανατραπεί η νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση και ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας, ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, που ανήκε και αυτός στους ολιγάρχες, αλλά επειδή δεν υπέγραψε μία σύμβαση προ-ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατηγορήθηκε ως φιλορώσος από το γεγονός ότι προερχόταν από το Ντονιέτσκ και ήταν ο ευνοούμενος του μεγαλύτερου ολιγάρχη της Ανατολικής Ουκρανίας ο οποίος τον χρηματοδότησε, τον ανέδειξε και τον προώθησε να γίνει πρόεδρος της χώρας και ο οποίος στη συνέχεια συντάχθηκε με τους ανατροπείς του προστατευόμενού του! Με τη φανερή συνδρομή των ΗΠΑ και της Ευρώπης, οι άλλοι ολιγάρχες ανέτρεψαν τον Γιανουκόβιτς. Με μισθοφορικά ένοπλα «τάγματα» κατέλαβαν το Κίεβο και εγκαθίδρυσαν ένα δικό τους ολιγάρχη, τον Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος είχε γίνει πλούσιος «κληρονομώντας» τα ναυπηγεία Λένιν στο Δνείπερο και μία κολοσσιαία εταιρία που έβγαζε σοκολατάκια και καραμέλες που του χάρισε τον τίτλο του βασιλιά της σοκολάτας.
Υπάρχουν και πολλά άλλα στοιχεία που δομούν και προδιαγράφουν αυτή την εξέλιξη. Στοιχεία που κανένας έντιμος Ουκρανός δεν διαψεύδει. Εξάλλου, οι ίδιοι οι Ουκρανοί αποκαλούσαν τους πολιτικούς και οικονομικούς μεγαλοπαράγοντες «Μαφία»!
Σε αδρές γραμμές, ιδίως στο πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, αυτή είναι η πραγματικότητα που άνοιξε την πόρτα στον σημερινό πόλεμο. Και βέβαια, πρέπει να επισημανθεί ότι πολλοί που επικαλούνται τη δημοκρατία μέσα κι έξω από την Ουκρανία, μιλούν χωρίς να ξέρουν ή αποκρύπτουν αλήθειες για να υποστηρίξουν τη θέση τους. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Ποροσένκο, ο οποίος, μετά τη βίαιη ανατροπή του Γιανουκόβιτς, εξελέγη Πρόεδρος της Ουκρανικής Δημοκρατίας, αφού εντωμεταξύ είχαν απαγορεύσει τη λειτουργία των δύο μεγαλύτερων κομμάτων, του Κόμματος των Περιφερειών και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουκρανίας, τα οποία στις αμέσως προηγούμενες εκλογές είχαν πάρει το 50% των ψήφων. Όταν, λοιπόν, αποκλείσεις τους εκπροσώπους του 50% των ψηφοφόρων και επιτρέψεις τη συμμετοχή μόνο των κομμάτων που ανήκουν στο ίδιο στρατόπεδο, είναι πολύ εύκολο να κερδίσεις τις εκλογές… δημοκρατικά! Και βέβαια, αυτή την εξωφρενική αντιδημοκρατική πρακτική την επανέλαβε ο Πρόεδρος Ζελένσκι ο οποίος εντελώς αυθαίρετα απαγόρευσε τη λειτουργία άλλων έντεκα κομμάτων, μεταξύ των οποίων είναι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη σημερινή ουκρανική Βουλή!
Σε όλα το δυτικά ΜΜΕ η πρόσφατη σύλληψη του Βίκτορ Μεντβεντσούκ από τις ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες προβάλλεται ως σύλληψη ενός καταζητούμενου φιλορώσου ολιγάρχη. Ελάχιστα αναφέρεται ότι είναι εκλεγμένος βουλευτής και καθόλου δεν αναφέρεται ότι είναι ο ηγέτης του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης! Για την ιστορία, ο Ζελένσκι τον κατηγορεί για εσχάτη προδοσία όπως έχει κατηγορήσει και τον προηγούμενο πρόεδρο Ποροσένκο, ο οποίος, όμως, κυκλοφορεί ελεύθερος στο Κίεβο…
Δυστυχώς, η Ουκρανία εξελίχθηκε σε δυτικό παραμάγαζο που κυβερνιέται εξωθεσμικά και καθοδηγείται από το εξωτερικό. Δεν είμαι υπέρ της ρώσικης κατοχής, αλλά αν ο θαυμάσιος λαός της Ουκρανίας δεν απαλλάξει την πατρίδα του από τα εσωτερικά και εξωτερικά παράσιτα που την εκμεταλλεύονται, δεν θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει μια πραγματικά ανεξάρτητη, ειρηνική, δημοκρατική και ευημερούσα πολιτεία.
(Το παραπάνω κείμενο αποτελεί μια συνοπτική ανακεφαλαίωση βασικών πτυχών του ουκρανικού ζητήματος και είναι μέρος της προφορικής ομιλίας, με μικρές βελτιώσεις, του υπογράφοντος και της συζήτησης που επακολούθησε στο Διαδικτυακό Πολιτικό Καφενείο της ΟΜ Γλυφάδας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, στις 8 Απριλίου 2022. Η απομαγνητοφώνηση έγινε από τον Βασίλη Ζαρμπούτη.)
