Ο σκηνοθέτης Βασίλης Βηλαράς μιλά στον Κώστα Στοφόρο
Αρχές της δεκαετίας του ’90. Μια ομάδα Αλβανών μεταναστών ξεκινάει για να περάσει παράνομα στην Ελλάδα. Οχτώ μέρες με τα πόδια για να φτάσουν σε μια χώρα που ονειρεύονταν πως θα τους πρόσφερε μια καλύτερη ζωή. Το όνειρο θα σβήσει γρήγορα. Η καλύτερη ζωή αργεί να έρθει. Είναι η εποχή του «Δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ» και του «Για όλα φταίνε οι Αλβανοί». Η εποχή που το απεχθές πρόσωπο του ρατσισμού εμφανίστηκε στην ελληνική κοινωνία για να καταλήξει στο σήμερα. Οι Ξένοι είναι μια ξεχωριστή παράσταση που παρουσιάζεται από το Θέατρο Κωφών Ελλάδος και βασίζεται σε κείμενα του Γκαζμέντ Καπλάνι. Πραγματοποιείται στη νοηματική γλώσσα με ταυτόχρονη απόδοση στην ομιλουμένη από ακούοντες ηθοποιούς*. Με αφορμή την παράσταση είχαμε μια συζήτηση με το σκηνοθέτη της, Βασίλη Βηλαρά.
Πόσο εύκολο/ δύσκολο ήταν για σένα να συνεργαστείς και να σκηνοθετήσεις το Θέατρο Κωφών;
Είναι ο τρίτος χρόνος που δουλεύουμε μαζί και τώρα πια τα πράγματα είναι εύκολα. Όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε είχαμε αρκετά θέματα που έπρεπε να λύσουμε λόγω της διαφορετικής κουλτούρας που έχουμε ως ακούοντες και κωφοί. Έπρεπε να κάνουμε αμφότεροι τις παραχωρήσεις μας, ώστε να βρούμε τον τρόπο με τον οποίο η πρόβα θα είναι λειτουργική για όλους και νομίζω ότι στον ένα χρόνο πάνω τα καταφέραμε.
Θα ήθελες να μας πεις κάτι περισσότερο για τη λειτουργία του; Νομίζω πως οι περισσότεροι δεν είναι εξοικειωμένοι.
Το Θέατρο Κωφών Ελλάδος ιδρύθηκε το 1983 από τον Στρατή Καρρά και τη Νέλλη Καρρά. Από τότε έχει μια σταθερή πορεία και παρουσιάζει ανά τακτά χρονικά διαστήματα παραστάσεις στην Ελλάδα και παλαιότερα στο εξωτερικό. Οι παραστάσεις γίνονται στην ελληνική νοηματική γλώσσα αλλά πλάι στη σκηνή βρίσκονται ακούοντες ηθοποιοί οι οποίοι ερμηνεύουν ταυτόχρονα με τους κωφούς τα κείμενα. Η παραστάσεις του θεάτρου απευθύνονται και σε κωφούς και σε ακούοντες θεατές.
Το έργο βασίζεται σε κείμενα του Γκαζμέντ Καπλάνι. Πώς καταλήξατε να τα ανεβάσετε στη θεατρική σκηνή;
Αρχικά θα ήθελα να αναφερθώ στον Γκαζμέντ Καπλάνι ο οποίος μας παραχώρησε τα δικαιώματα του συνόλου του έργου του με μεγάλη γεναιοδωρίακαι γι’αυτό τον ευχαριστούμε πολύ. Τα κείμενα που χρησιμοποιούμε στην παράσταση αναφέρονται στους Αλβανούς μετανάστες της δεκαετίας ’90 στην Ελλάδα. Είναι από το βιβλίο Μικρό ημερολόγιο συνόρων και μιλούν για την απόρριψη, τον αποκλεισμό, το στιγματισμό αλλά και την ελπίδα, τη λαχτάρα να επιβιώσεις. Σύμφυτες δηλαδή έννοιες με το να είσαι κωφός στην Ελλάδα. Και ενώ ξεκίνησε ως μια παράσταση με θέμα το ρατσισμό, κατέληξε να γίνει μια πολύ προσωπική εμπειρία για όλους μας.
Διάβασα σε μια ανάρτησή σου στο Facebook ότι «οι κωφοί/ες μπορούν να αναγνωριστούν και ως γλωσσική μειονότητα στην ίδια τους την πατρίδα, εξαιτίας των περιορισμών που δημιουργεί (όχι η κώφωση) αλλά η μονοδιάστατη λογική περί “κανονικότητας” και επιλογή των δομών με επίκεντρο σε ότι μοιάζει “κανονικό”…». Έπαιξε μια τέτοια αντίληψη ρόλο στην επιλογή του έργου;
Kαταρχήν το σχόλιο αυτό δεν είναι δικό μου, είναι του σκηνοθέτη Αντώνη Ρέλλα. Ωστόσο, συμφωνώ μαζί του. Η Ελληνική Νοηματική δεν είναι αναγνωρισμένη ως επίσημη γλώσσα, που σημαίνει ότι σε νοσοκομεία, δικαστήρια, αστυνομικά τμήματα και όπου αλλού, πρέπει κάθε κωφός να πληρώσει από την τσέπη του τον διερμηνέα του ώστε να μπορέσει να επικοινωνήσει. Δεν του παρέχεται από το κράτος. Οι κωφοί, λοιπόν, είναι μια γλωσσική μειονότητα. Το γεγονός αυτό είναι που μας επέτρεψε να συντονιστούμε με το θέμα μιας άλλης μειονότητας, αυτής των Αλβανών μεταναστών και φυσικά η αρχή, η επιλογή αυτού του θέματος και αυτών των κειμένων ξεκινά από αυτό. Ότι ο κωφός δεν είναι κανονικός. Είναι περίεργος. Κουνά τα χέρια του. Και δεν χωράει στο γενικότερο κανονικό σύνολο μια τέτοια εικόνα. Κάποτε πήραμε τηλέφωνο στο γραφείο ενός υπουργού Πολιτισμού για να ζητήσουμε να μην κοπεί το πρόγραμμα χορηγίας διερμηνέων στους κωφούς (το οποίο τελικά κόπηκε) και μας απάντησαν από το γραφείο του: «Τι θέλετε τώρα δηλαδή; Να γεμίσουμε τον τόπο ράμπες και διερμηνείς;»
Το κοινό πώς αντιδρά απέναντι στην παράσταση; Υπήρξαν κάποιοι που να πουν «τώρα με τους Αλβανούς θα ασχολούμαστε;».
Υπάρχουν θεατές που πιστεύουν ότι επειδή για μας οι Αλβανοί δεν είναι πια πρόβλημα, ότι και αυτοί, οι Αλβανοί, ξέχασαν σε ένα βράδυ τα όσα πέρασαν. Όταν κάποιος περνάει 10 χρόνια από τη ζωή του βιώνοντας τον απόλυτο ρατσισμό, υποθέτω πως δεν μπορεί να το σβήσει από μέσα του επειδή εμείς βρήκαμε άλλη μειονότητα να κατηγορήσουμε. Η απάντησή μου σε αυτούς τους θεατές είναι ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα προκειμένου να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που προσβάλλαμε τόσο. Δεν λέω ότι είναι όλοι οι Αλβανοί άγιοι και θύματα των κακών Ελλήνων. Αλλά έχω μια αίσθηση ότι πήρε πάμπολλους η μπάλα. Και για αυτούς μιλάει η παράσταση. Για τους ανθρώπους που ακόμα και σήμερα ντρέπονται να πουν ότι είναι από την Αλβανία και λένε ότι είναι από τη Βόρεια Ήπειρο.
Είναι σαφές το αντιρατσιστικό μήνυμα. Εσύ πώς βλέπεις τα φαινόμενα αυτά -που δεν αφορούν μόνο στη Χρυσή Αυγή- αλλά οδηγούν σε γεγονότα όπως αυτά στο Χυτήριο;
Αρνούμαι να δεχτώ να μας κουμαντάρουν άνθρωποι που δεν έχουν ακουμπήσει βιβλίο στη ζωή τους. Η εμμονή σε αξίες και σύμβολα δεν μου λέει τίποτα και αισθάνομαι αμήχανα να μιλώ για ανθρώπους που κάνουν την αμορφωσιά τους σημαία.
(*) Για τα άτομα με πρόβλημα ακοής που δε γνωρίζουν την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα θα δίνεται, κατόπιν συνεννόησης και επιτόπου, το κείμενο εκτυπωμένο σε χαρτί.
Θέατρο Κωφών Ελλάδος, Σαχτούρη 8-10, Πλατεία Κουμουνδούρου.α
Τηλέφωνο κρατήσεων (μόνο SMS): 6985765550/ Τηλέφωνο επικοινωνίας: 6945390799
