του Τάσου Βαρούνη
Νόθος, ανολοκλήρωτος, κολοβός, διαστρεβλωτικός, πολυτελείας, φαντεζί κόκ. Πολλά είναι τα επίθετα που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν τους «ριζοσπαστισμούς» που εμφανίζονται αυτή την περίοδο. Δίχως την ορμητικότητα του περασμένου διαστήματος, την ενοποιητική τους έκφραση, απότοκοι όχι μόνο της ελπίδας αλλά και της απογοήτευσης που την ακολούθησε. Μερικές σκέψεις:
- Δεν είναι σήμερα ριζοσπαστικός ένας λόγος όταν ο χώρος που επιδιώκει να αναγνωριστεί είναι τα κοινοβουλευτικά έδρανα. Όταν η αξία χρήσης και η επιτυχία του εξαντλούνται στην προσέλκυση και καταμέτρηση ψηφοφόρων. Όταν το σχήμα που υπηρετεί είναι το «βάλτε μας στη βουλή» και η φαντασίωση του ορίζει αυτό ως «αντιπολίτευση». Κι επειδή η αθωότητα δεν επιτρέπεται το 2017, είναι κυρίως οι μικροφιλοδοξίες που τον συντηρούν και όχι κάποιου τύπου πολιτική αφέλεια.
- Υπάρχει ριζοσπαστική πράξη που να αδιαφορεί για τον τρόπο με τον οποίο οι «πολλοί» συμπεριφέρονται και πράττουν; Που να αρέσκεται στον μειοψηφικό της χαρακτήρα και να γίνεται αυτοσκοπός; Που δίχως κανένα έρεισμα να αρνείται να στοχαστεί πάνω στα αποτελέσματά της; Ο ηρωισμός και η αυταπάρνηση δεν είναι αμελητέες ποιότητες και η συνηθισμένη απουσία τους από την συνηθισμένη πολιτική διαδικασία ίσως προσδίδουν ένα κύρος σε αυτή τη δράση. Δύσκολο όμως να ανιχνευθεί κάτι ριζοσπαστικό όταν κανείς δεν ενοχλείται απ’ αυτήν. Και υπό συζήτηση το τι υποκείμενα και φορείς αυτή διαμορφώνει.
- Η λατρεία του «μερικού». Κριτική σε απύθμενα βάθη. Ολοκληρωτική. Τίποτα –τάχα– δε μένει όρθιο. Ενασχόληση σε βαθμό μονοκαλλιέργειας. Πότε καταφύγιο για να διοχετευθεί η δημιουργικότητα και το πνεύμα αντίστασης, πότε υπεκφυγή από απαιτήσεις δυσκολότερες. Η μικρή πολιτική όταν το μεγάλο μοιάζει απροσπέλαστο ή διαφορετικά «δε θέλω να βλέπω το δάσος». Δεν νοείται σήμερα ριζοσπαστισμός που να ξεφεύγει από το πρόβλημα των προβλημάτων: «Υπάρχει εναλλακτική για τη χώρα; Πώς αυτή μπορεί να οικοδομηθεί;». Από τους προοδευτικούς κυβερνήτες μας, απλά στοιχείο πόλωσης για το δούλεμα αριστερόστροφων ψηφοφόρων.
- Μπορεί να υπάρξει ριζοσπαστική πολιτική χωρίς αυτή να αφορά τη χώρα συνολικά; Μπορούν να βρεθούν θύλακες ριζοσπαστισμού σε ένα καράβι που βουλιάζει και στο οποίο είμαστε όλοι μέσα; Η απάντηση επ’ ουδενί δεν υπονοεί κατάργηση των επιμέρους μαχών ή μετώπων. Αυτό θα ήταν αστείο και μεταφυσικό. Ούτε αγνοεί ότι το σχήμα «μια καλή κυβέρνηση θα σώσει τη χώρα» χρεοκόπησε ως όφειλε. Περισσότερο προτρέπει στο να αναζητείται διαρκώς ένα νήμα που να δένει την κάθε μικρή προσπάθεια με κάτι ολοένα και ευρύτερο. Όχι όμως με κοπτοραπτική συνθημάτων όπως συνηθίζεται. Κοινώς, η απάντηση δεν είναι η ολοκληρωμένη «πλατφόρμα».
- Η ατομική στάση έχει υποκαταστήσει τη συμμετοχή σε ριζοσπαστικές καταστάσεις και εγχειρήματα. Το ενδιαφέρον και η προσπάθεια στο να υπάρξουν τέτοια. Είναι λίγο αν από την πλούσια αγωνιστική εμπειρία των τελευταίων χρόνων μείνει μονάχα αυτό. Παρόλο που το να είσαι αξιοπρεπής είναι σήμερα δυσκολότερη μάχη απ’ ό,τι το 2010 ή το 2015. Κάπως πρέπει να επιμείνουμε στο συλλογικό. Γνωρίζοντας πως ακόμα και η στοιχειώδης συνεννόηση μεταξύ των ανθρώπων απειλείται από τη βιασύνη, το πείσμα και τους υποκειμενισμούς. Όχι τόση έμφαση στο να κυκλοφορούν απόψεις γενικώς κι αορίστως. Όχι άλλο «δημόσιο», ας γίνει ο πήχης μας το συλλογικό. Αυτός να είναι ο δρόμος επιστροφής στο πολιτικό που προς στιγμήν εμφανίζεται αποκρουστικό, «στην πεπατημένη», ευάλωτο σε «προδοσίες». Παρεμπιπτόντως, έχει την πλάκα του όταν κάποιοι –στην αριστερά– ευαγγελίζονται ακόμα την «ενότητα» ως λύση την ώρα που εσωτερικώς οι ανταγωνισμοί τους τραυματίζουν.
- Δεν υπάρχει ίχνος ριζοσπαστισμού στην ατζέντα μιας «φιλολαϊκής διαχείρισης». Δεν υπάρχει τέτοια σε συνθήκες μεταδημοκρατίας, γεωπολιτικής έντασης και άλωσης των κοινωνιών από το μεταμοντέρνο –και ατομικιστικό- πνεύμα. Κι όσο δύσκολο είναι να σκεφτούμε την «επίλυση» των προβλημάτων –διεθνικής πια κλίμακας και βαθιάς αλληλοδιαπλοκής– μακριά από το κρατικό, την κυβερνησιμότητα και τη διακυβέρνηση, άλλο τόσο φτωχό είναι να την φανταστούμε με τη μορφή περασμένων εποχών. Ίσως να είναι ένα γενικότερο δίδαγμα της εποχής. Η ανάγκη για καινοτομίες στο επίπεδο των πολιτικών μορφών. Οι τρόποι –όχι εργαλεία– ώστε να διασφαλίζεται η συμμετοχή των ανθρώπων. Δεν υπάρχουν μάλλον ριζοσπαστικές πολιτικές που να εφαρμόζονται από μια εξουσία έστω «καλή», έστω και κατ’ ανάθεση ή ακόμα και με λαϊκή εντολή.
- Η εξίσωση του ριζοσπαστισμού με την αριστερά, ή και με οποιαδήποτε άλλη ιδεολογία, δεν πολυβοηθά. Όχι μόνο για τον πεζό και τακτικό λόγο ότι μια «αριστερά» αυτή την στιγμή κυβερνά και διαλύει τη χώρα. Ούτε γιατί όσα θετικά έγιναν στη χώρα όλα αυτά τα χρόνια δεν αναφέρονταν σε κόκκινες σημαίες (στην πραγματικότητα, δεν κρατούσαν σημαίες). Κυρίως γιατί πρόκειται για αντίληψη θεολογική. Είναι η εκκλησία των πιστών αριστερών, αναρχικών, επαναστατών κ.ό.κ. που κρατάνε αναμμένα τα καντηλάκια. Είναι αρκετοί αυτοί που βλέπουν πια το ΚΚΕ με συμπάθεια, μετά την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι άλλοι που θεωρούν ότι «όλοι μια οικογένεια είμαστε». Μα ο ριζοσπαστισμός δεν είναι κεκτημένο κάποιων φορέων. Ούτε απαράλλακτο σώμα απόψεων, πεποιθήσεων και πρακτικών στον αιώνα τον άπαντα.
- Υπάρχει μια οπτική που δεν συνδιαλέγεται με την απόγνωση. Αντιμετωπίζει τη «μάζα» ως αντικείμενο προς νουθεσία. Μια οπτική ακαδημαϊκή εντός και εκτός πανεπιστημίων, αφ’ υψηλού αφού ο κόσμος δεν είναι «έτσι όπως θα έπρεπε». Δεν προσμετρά τις δυναμικές και το επείγον που εμπεριέχουν η εξαθλίωση και η απελπισία, δεν υπολογίζει τις εναλλακτικές από τις οποίες αυτές γαντζώνονται. Υπάρχει πάλι κι η οπτική που επενδύει στην απόγνωση. Που προσδοκά απ’ αυτή κάποια διέξοδο. Που δίνει μαγικές ιδιότητες στο χάος, στον «πάτο», παρ’ όλο που η ίδια μπορεί να προέρχεται από πιο «βιώσιμες» καταστάσεις.
Τίποτα απ’ αυτά δε θα καταργηθεί εν’ ονόματι ενός Ριζοσπαστισμού-που-έχουμε-ανάγκη. Μπορούμε όμως να αναρωτηθούμε λίγο παραπάνω για το τι λείπει και το τι χρειάζεται.
Τι χρειάζεται σήμερα και τι όχι
Επειδή μια «πλατφόρμα» δεν είναι η λύση
(Πολλές «καθαρές» πλατφόρμες στην πραγματικότητα ήταν προσχήματα διαχωρισμού και δογματικού συντηρητισμού)
Επειδή οι μονοκαλλιέργειες δεν είναι η λύση
(Η εμμονή, για παράδειγμα, αποκλειστικά στο νομισματικό θέμα ή μόνο στα οικονομικά ζητήματα, έδειξε τα όριά της)
Επειδή ένας προσωποπαγής οργανισμός δεν είναι η λύση
(Γιατί δεν υπάρχει ανάγκη για άλλους αυτοδιορισμένος αρχηγούς στη λογική «φτιάχνω το κόμμα μου και προχωρώ»)
Επειδή μια μικρογραφία του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι η λύση
(Δεν χρειαζόμαστε ένα σχήμα που θα αναπαράγει όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά του «παλιού ΣΥΡΙΖΑ»)
Επειδή η γενικόλογη καταγγελιολογία είναι σήμερα εντελώς άσφαιρη
(Κανέναν δεν πείθουν σήμερα τα μεγάλα λόγια όταν λείπουν οι ουσιαστικές προτάσεις και διαδικασίες)
Επειδή το παλιό πολιτικό προσωπικό δεν συγκινεί πλέον κανέναν
(Αρχηγοί κομμάτων, πρώην υπουργοί, βουλευτές και ευρωβουλευτές καριέρας έχουν εξαντλήσει κάθε απόθεμα εμπιστοσύνης)
Για όλους αυτούς τους λόγους, χρειάζεται μια άλλη «χημεία», άλλα στοιχεία, άλλο μίγμα. Χρειάζεται κυρίως έμφαση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά για μια νέα προσπάθεια. Για μια πραγματική προσπάθεια αναζήτησης και οικοδόμησης μιας συνεκτικής εναλλακτικής πρότασης που θα εκφράζει ένα κίνημα κοινωνικής απελευθέρωσης.
