Του Γιώργου Τσίπρα.
Ισορροπίες, συσχετισμοί και διαρκές μπρος – πίσω.
Πέρσι, στη σύνοδο του G20 στο Λονδίνο, ο Αμερικανός πρόεδρος είχε προτείνει στον Μεντβέντεφ μια επανεκκίνηση στις αμερικανορωσικές σχέσεις. Σε ένδειξη καλής θέλησης ο Ομπάμα είχε παγώσει την εγκατάσταση της αντιπυραυλικής ασπίδας σε Πολωνία και Τσεχία. Η κίνηση Ομπάμα είχε δώσει το πράσινο φως (ή τη δικαιολογία στους Ρώσους ιθύνοντες;) για να συμφωνηθεί η συνθήκη New START για τη μείωση των πυρηνικών, συνθήκη για την οποία η Μόσχα δεν διαπραγματευόταν όσο εξελισσόταν η επιχείρηση της αντιπυραυλικής ασπίδας. Όμως πριν ένα μήνα, ανακοινώθηκαν νέες συμφωνίας αυτή τη φορά με Ρουμανία και Βουλγαρία για το ίδιο ζήτημα, της αντιπυραυλικής ασπίδας, κάνοντας τον πρωθυπουργό Πούτιν να αναρωτηθεί δεικτικά «πού είναι η επανεκκίνηση;». Λάθος υπολογισμός, αλλαγή στάσης, αδυναμία;
Αβροφροσύνη έναντι των ΗΠΑ
Στις αρχές του χρόνου, μετά την απροθυμία των ΗΠΑ να καλύψουν τις οικονομικές απαιτήσεις της Κιργιζίας για την αμερικανική στρατιωτική βάση στο Mανάς, απ’ όπου μόνο τον περασμένο Μάρτη πέρασαν 50.000 στρατιώτες για το Αφγανιστάν, η κυβέρνηση Μπακίγεφ ανακοίνωσε τον τερματισμό της συμφωνίας για τη βάση. Είχαν προηγηθεί μια ρωσική ιντερνετική επίθεση στην Κιργιζία (αντίστοιχη με παλιότερες σε Εσθονία και Γεωργία) και κυρίως ένα ρωσικό δάνειο 2 δις. δολαρίων. Λίγους μήνες αργότερα ο Μπακίγεφ (που είχε αναλάβει μετά την επανάσταση της τουλίπας το 2005, την τέταρτη κατά σειρά πορτοκαλί επανάσταση μετά τη Σερβία, τη Γεωργία και την Ουκρανία) ανατράπηκε από εξέγερση.
Ακολούθησε νέα συμφωνία για την αμερικανική βάση με τριπλασιασμό του ενοικίου, ενώ η Ρωσία που αντικειμενικά ευνοήθηκε από την πτώση Μπακίγεφ κράτησε όλο αυτό το τελευταίο διάστημα στάση συνεννόησης με τις ΗΠΑ, αποφεύγοντας να αποδεχτεί πρόσκληση της προσωρινής κυβέρνησης για στρατιωτική επέμβαση. Ωστόσο, ενώ η Ρωσία βρισκόταν επίσης κοντά στη σύναψη στρατιωτικού συμφώνου με την Κιργιζία (όπου διατηρεί επίσης βάση), λίγο καιρό μετά από αντίστοιχες φετινές συμφωνίες με Ουκρανία και Αρμενία, ένα αιφνίδιο ταξίδι της προσωρινής προέδρου της Κιργιζίας στην Ουάσιγκτον, τον περασμένο μήνα, ματαίωσε την προγραμματισμένη επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Άμυνας στο Μπισκέκ. Η σύναψη του συμφώνου αναβλήθηκε έτσι για τον επόμενο Μάρτη…
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να αποκτήσουν βάση στο Τατζικιστάν (όπου έχουν ήδη οι Γάλλοι), στο Ουζμπεκιστάν (εκεί έχουν οι Γερμανοί) όπου η αμερικανική βάση έκλεισε το 2005 λίγο μετά την επανάσταση της τουλίπας στην Κιργιζία, και συσφίγγουν παραπέρα τις άμεσες σχέσεις τους με το Αζερμπαϊτζάν απ’ όπου περνά το ένα τέταρτο του πολεμικού υλικού για το Αφγανιστάν και ίσως χρησιμοποιηθεί για επίθεση στο Ιράν. Η φιλορωσική κυβερνητική αλλαγή στην Ουκρανία, η προσέγγιση και νέες συμφωνίες της Ρωσίας με Τουρκία και Συρία είναι ζήτημα αν αντισταθμίζουν τη αμερικανική κινητικότητα.
Ψυχρολουσίες
Μόλις τον περασμένο Ιούνη ο πρόεδρος Μεντβέντεφ δέχτηκε άλλη μια μικρή ψυχρολουσία όταν αμέσως μετά την επίσκεψη στην Ουάσιγκτον έσκασαν οι αποκαλύψεις του FBI για το δίκτυο των Ρώσων κατασκόπων. Κι όμως λίγο πριν την επίσκεψη η Ρωσία είχε αποδεχτεί τις κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας εναντίον του Ιράν και, κυρίως, είχε ακυρώσει την παράδοση των S-300 στην Τεχεράνη, κινήσεις καλής θέλησης προς τις ΗΠΑ που εξέπληξαν πολλούς, αλλά και προκάλεσαν αντιδράσεις μέσα στο ίδιο το Κρεμλίνο. Ανεξάρτητα από άλλους υπολογισμούς της Μόσχας για τις κινήσεις της αυτές, υπολογισμούς που δεν σχετίζονται μόνο με την καλή διαγωγή προς τη Δύση, οι εμπνευστές της περίμεναν προφανώς διαφορετική υποδοχή από την Ουάσιγκτον.
Υπάρχουν δύο παράγοντες που έχουν επιβαρύνει τη θέση της Ρωσίας τον τελευταίο καιρό. Ο ένας είναι η οικονομική κρίση. Πέρσι, η οικονομία της συρρικνώθηκε κατά 7,9%. Ο δεύτερος είναι η ταχύτατη ισχυροποίηση του βασικού της εταίρου στο παιχνίδι απέναντι στις ΗΠΑ, της Κίνας. Η τελευταία έχει αντικαταστήσει τη Ρωσία στη θέση του μεγαλύτερου ξένου επενδυτή και παρόχου οικονομικής βοήθειας στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, έχει συνάψει μαζί τους ενεργειακές συμφωνίες που θέτουν «εκτός» τη Ρωσία που δανείζεται από την Κίνα για να πραγματοποιήσει τα δικά της ενεργειακά προγράμματα αγωγών. Στο πλαίσιο αυτό, μια κάπως ηπιότερη αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ δεν είναι χωρίς νόημα. Αλλά με τι αντάλλαγμα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού; Μέχρι τώρα είναι περίπου το απόλυτο τίποτα…
Ανάμειξη στο Αφγανιστάν
Κι όμως! Πολλοί κάνουν λόγο για σημαντική συμφωνία Ρωσίας-ΗΠΑ στην επόμενη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Λισσαβώνα. Γίνεται ακόμη λόγος για νέα συμφωνία μη-διάδοσης των πυρηνικών όπλων που θα συμμετάσχει το Ισραήλ (άρα θα καθαγιάζονται τα δικά του πυρηνικά) και θα είναι επιβαρυντική για Ιράν, Β. Κορέα ίσως και Πακιστάν. Είναι πιθανό όλα αυτά να αποτελούν ευσεβείς πόθους.
Ωστόσο, είναι γεγονός η πώληση ελικοπτέρων και η στρατιωτική εκπαίδευση Αφγανών ως ενίσχυση στο νατοϊκό πόλεμο του Αφγανιστάν. Βέβαια, με δεδομένη την αδυναμία των ΗΠΑ να επικρατήσουν των Ταλιμπάν, οι Ρώσοι θέλουν να είναι παρόντες στη διάδοχη αυριανή κατάσταση. Άλλωστε, ούτε τώρα αλλά ούτε και πριν δεν αρνούνταν τη συνεργασία με τις ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και αλλού, αρκεί να μην αυξάνεται η επιρροή των ΗΠΑ εις βάρος τους. Αλλά μετά απ’ όλα τα «χαστούκια» που προηγήθηκαν φέτος;
Οι πιρουέτες που διαγράφει η εξωτερική πολιτική του επιτελείου Μεντβέντεφ μέσα στο 2010 είναι αξιοσημείωτες. Αλλά οι πιρουέτες σε τέτοια πεδία για να έχουν επιτυχία απαιτούν προϋποθέσεις. Υπάρχουν αυτές οι προϋποθέσεις ή οι «πιρουέτες» καταγράφουν απλώς δομικές αδυναμίες της Ρωσίας να υπερασπιστεί το δόγμα της ήπιας κυριαρχίας στην εγγύτερη περιφέρειά της;
