Οι (νέο)Άθλιοι στην Ελλάδα του 21ου αιώνα στο 53ο ΦΚΘ

Οι κινηματογραφόφιλοι γέμισαν ξανά τις αίθουσες, εν μέσω κινητοποιήσεων.

Με μεγάλη συμμετοχή, σε κλίμα διάχυτης συγκίνησης, έγινε και το αφιέρωμα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Η έκπληξη, φέτος, ήρθε απ’ το ελληνικό τμήμα, με 14 συνολικά ταινίες, δύο από τις οποίες διαγωνίζονται απόψε για τα βραβεία.
Η πρώτη, Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού, έκανε κυριολεκτικά θραύση και είναι το πρώτο μεγάλου μήκους κινηματογραφικό έργο του 35χρονου θεατρικού σκηνοθέτη Έκτορα Λυγίζου.
Ένας ισχνός ξανθωπός νέος καταρρέει από αδυναμία μπροστά στο δάσκαλό του, τη στιγμή της πρόβας μιας άριας του Μπαχ. Έχει μέρες που τρέφεται με τα σπόρια του καναρινιού του, όπως μαρτυρά και ο ιδιαίτερος τίτλος της ταινίας, που μοιάζει να ξεπετάγεται από κάποιο ντανταϊστικό πίνακα. Στο σπίτι του κόβουν και το νερό, ενώ βασανίζεται και από σεξουαλική ένδεια.
Ταπεινωμένος, κυκλοφορεί στο κέντρο της πόλης, ψάχνοντας για τροφή. Όπου απλώσει το βλέμμα του δεν ξεκολλάει. Μέρα με τη μέρα βρίσκεται όλο και πιο κοντά στην απόγνωση και την παράνοια. Οι σπασμωδικές κινήσεις του εξωτερικεύουν τον ψυχισμό του, ενώ στο βλέμμα του διακρίνεται άβυσσος. Η σπαραχτική ερμηνεία του Γιάννη Παπαδόπουλου δίνει όλο το μέγεθος της απελπισίας.
Η πολύ δυνατή σκηνοθετική άποψη του Λυγίζου δομείται από συγκερασμό της κινηματογραφικής γλώσσας των Νταρντέν, σε έναν ακατέργαστου τύπου ρεαλισμό, με την κοινωνική ευαισθησία του Βίκτωρα Ουγκό, σε μια εποχή που επιστρέφει στη μιζέρια του 19ου αιώνα.
Η νέα μορφή των Άθλιων, λοιπόν, σε ένα κινηματογραφημένο ψυχολογικό πορτρέτο του 21ου αιώνα. Κουρελιασμένες ψυχές σε μια κατεστραμμένη κοινωνία.
Η Χαρά είναι η δεύτερη ταινία, του Ηλία Γιαννακάκη, γνωστού από το χώρο του ντοκιμαντέρ. Η Χαρά, μια 45άρα, που την ενσαρκώνει η Αμαλία Μουτούση, μπαίνει σ’ ένα μαιευτήριο και βγαίνει μ’ ένα μωρό στην αγκαλιά. Κι όμως, πρόκειται για απαγωγή! Το φροντίζει και το κανακεύει με περισσή τρυφερότητα, αλλά δεν αργεί να συλληφθεί. Βουβή και αμέτοχη είναι ανίκανη να βοηθήσει ακόμα και το συνήγορο υπεράσπισης (Γιώργος Συμεωνίδης). Τα αίτια του διασαλευμένου ψυχισμού της αποκαλύπτονται σταδιακά.
Ο Γιαννακάκης επιλέγει να καταγράψει αυτό το ψυχογράφημα με διακριτικότητα, σε ασπρόμαυρο φιλμ, με σταθερά κυρίως πλάνα, κεντραρισμένα στη φιγούρα της τραγικής ηρωίδας. Η Μουτούση μεταφέρει το κλίμα ψυχασθένειας, μέσα από ένα συγκρατημένο και υπόγειο παίξιμο, με επαναλαμβανόμενες λέξεις και μια σχεδόν χορογραφημένη κινησιολογία αυτισμού.
Το καλογραμμένο και πολύ πειστικό σενάριο της Δώρας Μασκλαβάνου, αλλά και οι ερμηνείες, απογειώνουν αυτή την ιδιαίτερη ταινία. Σε ένα μικρό ρόλο παίζει και ο Αλέξανδρος Βούλγαρης, που έχει γράψει και τα τραγούδια της ταινίας.
Στο ελληνικό τμήμα, ξεχώρισε το 11 συναντήσεις με τον πατέρα μου, του Νίκου Κορνήλιου. Μια 20χρονη, μεγαλωμένη με τη Σουηδέζα μητέρα της, γνωρίζεται με το λαϊκό και αποτυχημένο σαραντάρη πατέρα της. Η από απόσταση καταγραφή αυτής της σχέσης αφήνει χώρο σε ό,τι περιβάλλει τους πρωταγωνιστές, αντιδιαστέλλοντας τους κόσμους στους οποίους ανήκουν. Εργοτάξια, νταλίκες και βιομηχανικοί ήχοι για τον προλετάριο πατέρα, ενώ στο όμορφο μικρό διαμέρισμα της Εύας, που σπουδάζει κλασικό τραγούδι, ακούγονται καντάτες του Χέντελ, που παίζει στο πιάνο και τραγουδάει.
Η οικονομική λαίλαπα, όμως, δεν έχει αφήσει κανέναν αλώβητο. Τα προσωπικά αδιέξοδα μεγαλώνουν και το ανθρώπινο αποκούμπι αποκτά άλλη σημασία.
Τρυφερή ταινία, που ανιχνεύει τις συνέπειες της κρίσης, μέσα από τη συνάντηση και το δέσιμο πατέρα και κόρης.
Πολύ ενδιαφέρον παρουσίασε και η νέα ταινία της Κωνσταντίνας Βούλγαρη, Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους; Το ενδεχόμενο πολυετούς φυλάκισης του αγαπημένου της, που είναι πολιτικός κρατούμενος, σοκάρει την Ηλέκτρα. Η ψυχολογική δυσφορία της σκιαγραφείται μέσα από προσωπικές καθημερινές στιγμές και τους διαλόγους με τους αριστεριστές καλλιεργημένους γονείς της. Αυτό το προσωπικό θέμα, ωστόσο, ανοίγεται σ’ έναν ευρύτερο πολιτικό προβληματισμό, μέσα από τη δράση του αντιεξουσιαστικού χώρου στον οποίο ανήκει η πρωταγωνίστρια, με έντονους και συγκροτημένους πολιτικούς λόγους.
Μια έντιμη ταινία που εκφράζει κινηματογραφικά, με ευαίσθητο και ιδεαλιστικό ρεαλισμό, αυτή την εξεγερμένη νεολαία, που η πολιτικοποιημένη δράση της βρίσκεται πάντα στο στόχαστρο.
Η ανάγκη νέων αφηγηματικών τρόπων, με στόχο τον κοινωνικό προβληματισμό, εκφράστηκε φέτος με την επίκληση της επιστημονικής φαντασίας, με θεματολογία γύρω από τα απολυταρχικά καθεστώτα. Μήπως αντανακλούν το φόβο μιας γενικευμένης καταστροφής;

Σχόλια