Δύο γεγονότα –διαφορετικής απήχησης, αλλά ενδεικτικά ενός κλίματος που διαμορφώνεται– νομίζω ότι έχουν μια ιδιαίτερη σημασία, πάντα από την εσωτερική πλευρά: Το πρώτο ήταν ο τρόπος που πανηγυρίστηκε από την κυβέρνηση και τα φιλικά προς τον Κ. Μητσοτάκη ΜΜΕ (κρατικά και ιδιωτικά) η συμμετοχή της Ελλάδας στην σύνοδο της Αιγύπτου, και η φωτογραφία της χειραψίας Τραμπ-Μητσοτάκη. Το δεύτερο –όχι τόσο ηχηρό– ήταν ένα σημείωμα του Διευθυντή της εφημερίδας Καθημερινή κ. Παπαχελά με τίτλο «Μήπως χρειαζόμαστε και εμείς έναν Τραμπ…», στο οποίο συνέκρινε τον Τραμπ με άλλους ηγέτες (Σι Τζινπίνγκ και Βλ. Πούτιν).
Ορισμένες χαρακτηριστικές επισημάνσεις
Ο Τραμπ εμφανίζεται ως πρωταγωνιστής στη διεθνή σκηνή, έχοντας μια εντελώς δική του ατζέντα και έναν τρόπο όλως ιδιόρρυθμο. Είναι το «αφεντικό». Τουλάχιστον της Δύσης. Έχει σχεδόν διαλύσει τους Δημοκρατικούς στο εσωτερικό, παίρνει πρωτοβουλίες, λέει και ξελέει την ίδια στιγμή χωρίς να τον νοιάζει· κάνει μπίζνες και θεωρεί την πολιτική ως μια κυριαρχία των ΗΠΑ με όλους τους τρόπους· δεν αποδέχεται κανέναν κανόνα του διεθνούς δικαίου, αμφισβητεί ανοικτά τον ΟΗΕ, στηρίζει το Ισραήλ, τη γενοκτονία και τον πόλεμο· ταυτόχρονα θέλει να παρουσιάζεται ως ειρηνοποιός. Το σόου που έδωσε μαζί με τον Νετανιάχου στην Κνεσέτ (το ισραηλινό κοινοβούλιο) είχε μια καισαρική βούλα: Ο ανώτατος άρχοντας του κόσμου επιβάλλει μια έστω επισφαλή «ειρήνη» σε μια εύφλεκτη περιοχή.
Κι αφού τελειώσει αυτή η παράσταση, ο Τραμπ μεταβαίνει στην Αίγυπτο, πάλι ως Καίσαρας, και υπογράφει μια συμφωνία παρουσία των ηγετών 20 χωρών. Λεπτομέρεια: τη συμφωνία «ειρήνης», το ανακοινωθέν δηλαδή, υπογράφουν μόνο 4 ηγέτες 4 χωρών: ΗΠΑ, Αιγύπτου, Κατάρ και Τουρκίας. Οι δύο άλλες και κυρίως ενδιαφερόμενες πλευρές (Ισραήλ και Παλαιστίνιοι) δεν μετέχουν στη συνάντηση, και λείπει η υπογραφή τους. Οι υπόλοιποι 16 παρευρισκόμενοι απλώς αποτελούν τον διάκοσμο της συνάντησης, με διαφορετική θέση και ρόλο στο όλο σκηνικό. Στο τέλος ο νέος Καίσαρας τους κάνει τη χάρη να φωτογραφηθεί για 20 δευτερόλεπτα με τον καθένα ξεχωριστά. Τη φωτογραφία μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν όπως θέλουν στις χώρες τους. Έτσι εισήλθαμε στην 2η φάση της διαδικασίας «ειρήνευσης» στη Γάζα, χωρίς να έχουν προσδιοριστεί πολλά κρίσιμα ζητήματα.
Ο Μητσοτάκης στη Βουλή θα δηλώσει σχετικά: «Η αναβαθμισμένη θέση της πατρίδας μας επιβεβαιώθηκε και με την παρουσία της Ελλάδος στη Διεθνή Σύνοδο Κορυφής του Σαρμ Ελ Σέιχ, όπου υπεγράφη η πρώτη φάση της συμφωνίας ειρήνης για τη Γάζα… Η Ελλάδα, σε αντίθεση με όσα εμμονικά κάποιοι επαναλαμβάνουν, ήταν πάλι δρώσα σε όλες τις μεγάλες εξελίξεις, στην πρώτη γραμμή, με τη συμμετοχή σε αυτή τη Σύνοδο να μην ορίζεται μόνο από τη γεωγραφική θέση στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, αλλά και να εδράζεται στο αναγνωρισμένο κύρος της πατρίδας μας ως μια χώρα η οποία εγγυάται την ειρήνη και τη σταθερότητα σε μια φορτισμένη περιοχή του χάρτη».
Ο Αλέξης Παπαχελάς δίνει μια άλλη διάσταση για τον ρόλο πολλών χωρών πολύ μεγαλύτερης κατηγορίας από αυτήν της Ελλάδας. Θα σχολιάσει στο άρθρο που προαναφέραμε: «Αναρωτιέμαι πώς είδαν τον ρωμαϊκό θρίαμβο του Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή οι πρόεδροι Σι και Πούτιν. Για τους Ευρωπαίους ηγέτες δεν αναρωτιέται κανείς, μάλλον θα τους έχει μελαγχολήσει η σκέψη ότι έχουν υποβιβαστεί σε διακοσμητικές υποσημειώσεις της Ιστορίας. Ούτε όμως στο Πεκίνο ούτε στη Μόσχα πρέπει να άρεσε ιδιαίτερα. Ο Τραμπ μοιάζει κυρίαρχος του παιχνιδιού. Οι υπόλοιποι Δυτικοί ηγέτες δέχονται να κάθονται πίσω του ή γύρω του σε κάθε συνάντηση».
Ο Κ. Μητσοτάκης ούτε που μπορεί να δει πως είναι κατά τι λιγότερος από μια «διακοσμητική υποσημείωση της Ιστορίας». Και αυτή είναι –δυστυχώς για τη χώρα μας– η πραγματική αλήθεια, παρά τους φανφαρονισμούς του ίδιου μέσα στην ελληνική Βουλή και τα θυελλώδη χειροκροτήματα της κοινοβουλευτικής ομάδας της Ν.Δ.
Ας δούμε όμως μερικές πιο σημαντικές πλευρές
Ο Α. Παπαχελάς επισημαίνει πως μέχρι σήμερα στιβαροί ηγέτες εμφανίζονταν στις ευρασιατικές χώρες και όχι στη Δύση: «Γράφαμε για καιρό πως στην εποχή μας όλοι οι ισχυροί, στιβαροί ηγέτες ήταν από την “άλλη πλευρά της Ιστορίας”. Και αυτό γιατί η Δύση είχε συγκεκριμένες προδιαγραφές για τον τύπο ηγετών που παρήγαγε. Λίγο “καθώς πρέπει”, προβλέψιμοι και όμηροι των κανόνων του παιχνιδιού. Ξαφνικά εμφανίστηκε ο Τραμπ στη σκηνή και όλα άλλαξαν. Ο Σι, ο Πούτιν και όλοι οι ομόσταβλοί τους ηγέτες έχουν απέναντί τους κάποιον που τους μοιάζει, τον οποίο ούτε μπορούν να διαβάσουν με ασφάλεια ούτε, πολύ περισσότερο, να κουμαντάρουν».
Στην ουσία ομολογεί έτσι δύο πράγματα o κ. Παπαχελάς: Πρώτον, μπαίνουμε σε μια νέα φάση, όπου οι παλιοί κανόνες (και βεβαίως οι συσχετισμοί) έχουν τροποποιηθεί, και η διεθνής πολιτική και ο αγώνας για την παγκόσμια ηγεμονία διεξάγονται διαφορετικά, κυρίως ανάμεσα στα πολύ ισχυρά μεγάλα κέντρα. Δεύτερον, δημιουργείται μια τριάδα διεθνών δυνάμεων και κέντρων που τροποποιούν ολόκληρο το παγκόσμιο σκηνικό. ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία είναι οι τρεις βασικοί πρωταγωνιστές, καθένας με διαφορετικούς ρόλους και στόχους. Στη Δύση «αφεντικό», «μπος» τώρα είναι ο Τραμπ. Και όλοι τρέχουν να συγχρωτιστούν, να αποκτήσουν επαφή, να βγουν μια φωτογραφία, να ευθυγραμμιστούν.
Ο Ευάγ. Βενιζέλος, πιο προσεκτικός στις αναλύσεις του και πιο φιλοευρωπαίος, θα επισημάνει σε πρόσφατη συνέντευξή του (15/10) τα ακόλουθα: «Αυτά που ξέραμε, δεν υπάρχουν. Ο κόσμος δεν είναι ο παλιός κόσμος, ο μονοπολικός, με μία υπερδύναμη, τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως είχε διαμορφωθεί μετά το 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, της Γιουγκοσλαβίας, του υπαρκτού σοσιαλισμού. Έχουμε έναν κόσμο ο οποίος τώρα συγκροτεί άλλους πόλους και επίσης έναν κόσμο στον οποίο δεν λειτουργεί φυσικά η διεθνής κοινότητα, δεν λειτουργούν οι διεθνείς θεσμοί, δεν λειτουργεί το Διεθνές Δίκαιο, δεν υπάρχουν αυτονόητα, δεν υπάρχει ένα πρωτόκολλο».
Για τον τρόπο που ο Τραμπ ασκεί πολιτική θα παρατηρήσει: «Νομίζω ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει οργανώσει ένα παγκόσμιο φεστιβάλ βολονταρισμού. Θεωρεί ότι η πολιτική ισχύς και η προσωποποιημένη ισχύς στα χέρια του Προέδρου των ΗΠΑ μπορεί να επιλύει όλα τα θέματα, να παρεμβαίνει στην οικονομία, την οικονομία σε επίπεδο αμερικανικό, σε επίπεδο δυτικό, σε επίπεδο παγκόσμιο, να διαχειρίζεται όλα τα παλιά αρχαϊκά εργαλεία, όπως είναι οι δασμοί, και αυτός ο βολονταρισμός μετατρέπεται –και αυτό είναι πολύ περίεργο– σε μία υπερπολιτικοποίηση, όχι μόνο των διεθνών σχέσεων, που αυτό είναι φυσιολογικό, αλλά και των οικονομικών σχέσεων».
Και όχι μόνο αυτό. Αμφισβητεί ακόμα το τι σημαίνει το «είμαι Δυτικός»: «Οι ταυτότητες δεν ισχύουν, δηλαδή το να λες, ανήκω στην Ευρώπη, άρα έχω μία πολιτική θέση και μετέχω σε μία στρατηγική οντότητα που παίζει ρόλο, αυτό δεν ισχύει. Το να λες ότι είμαι κράτος μέρος της Δύσης επίσης δεν σημαίνει τίποτα. Τι εννοώ; Εννοώ ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ δεν αναδέχεται την ηγεσία της Δύσης παρά μόνο εάν τα κράτη μέρη της Δύσης αποδεχτούν τους όρους του». Εδώ φτάνουμε στην ουσία. Ο Τραμπ επιβάλλει τους όρους του. Μόνο αν τους αποδεχτεί κάποιος έχει την εύνοιά του. Μάλλον αφού πληρώσει το κατάλληλο αντίτιμο… Π.χ. η Ευρώπη για τα μάτια του είναι ένα τίποτα. Συνδιαλέγεται μόνο με κάθε δύναμη και όχι με την Ε.Ε. Η Ε.Ε. και κάθε χώρα πρέπει να στρατιωτικοποιηθεί, αλλά και να κάνει παραγγελίες για αμερικανικά όπλα, αλλιώς δεν υπάρχει αμερικάνικη «προστασία». Ας τα βγάλει ο καθένας πέρα μόνος του…
Το λέει καθαρά ο Ευάγ. Βενιζέλος: «Καταρχάς ας πούμε το πιο απλό και το πιο ρεαλιστικό, αν και είναι κάπως απαισιόδοξο, ότι ο καθένας πρέπει να έχει τη μέριμνα του εαυτού του και της ασφάλειάς του, και βεβαίως πρέπει να έχει μία ετοιμότητα, να δει πώς διαμορφώνεται και πώς αναδιαμορφώνεται με μεγάλη ταχύτητα ο συσχετισμός και η πρακτική, το μοντέλο των σχέσεων. Αυτό σε οδηγεί πολλές φορές να κάνεις αξιακές εκπτώσεις, να κάνεις συμβιβασμούς για να προστατεύσεις τη χώρα σου, για να μην την εκθέσεις σε περιττούς κινδύνους». Πρόκειται για μια αλήθεια. Δείτε πόσοι έχουν σφίξει το χέρι του τζιχαντιστή Τζολάνι και θα καταλάβετε…
Το δυστύχημα για τη χώρα μας είναι ότι οι ελίτ και το πολιτικό προσωπικό είναι έτοιμοι να τα δώσουν όλα στο πλαίσιο ΗΠΑ-Ισραήλ-Ε.Ε. (ορισμένες χώρες), μήπως και έτσι εισπράξουν κάποια «ησυχία», κάποια «στοργή και προδέρμ», πάντα πλουτίζοντας φυσικά και οι ίδιοι για την παροχή υπηρεσιών. Παροχή υπηρεσιών (και μεταπρατισμός κάθε είδους) προς άγραν Προστασίας. Κάθε σοβαρή «κατάστασις» έχει ανάγκη από τον Προστάτη της (ή τους Προστάτες της).
Υπάρχει λοιπόν Τραμπισμός στην Ελλάδα;
Ναι! Υπάρχει, έχει και ουρές. Πρώτα απ’ όλα επειδή οι ελίτ έχουν ήδη πλασαριστεί και θέλουν να κάνουν δουλειές και μπίζνες. Π.χ. οι εφοπλιστές και όσοι έχουν σχέση με την ενέργεια φροντίζουν ήδη για να γίνει η Ελλάδα κόμβος αμερικάνικου LNG. Είδαμε πώς έτρεξαν όλοι στη Ρεβυθούσα κατά την εκεί πρόσφατη επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εσωτερικών. Το είδαμε στο πώς κάνει ο Μητσοτάκης για μια φωτογραφία μαζί με τον Τραμπ. Πρώτα κυκλοφόρησε μια fake φωτογραφία, και μετά στην Αίγυπτο βγήκε μια κανονική και πανηγυρίζει διαρκώς. Όμως ξέρει ότι ο Τραμπ δεν τον συμπαθεί. Είχε ταχθεί ενάντια του, είχε φιλοξενήσει και τον Μάικ Πομπέο στην Κρήτη πριν τις αμερικάνικες εκλογές, κι αυτά ο Τραμπ δεν τα ξεχνά. Έχει στείλει και μηνύματα, ότι υπάρχει μεν στρατηγική σχέση Ελλάδας-ΗΠΑ, αλλά υπάρχει και η φιλία του με τον Ερντογάν.
Όσον αφορά τη στρατηγική σχέση με την Ελλάδα, ο Τραμπ καθόλου δεν ανησυχεί. Θα μετρήσει βεβαίως και τους τεμενάδες και διθυράμβους που θα πλέξουν όλοι στην κα Κίμπερλυ, η οποία θα έρθει για να υπηρετήσει την πολιτική του στην Ελλάδα. Υπάρχουν και διάφοροι πολιτικοί που ήδη έχουν κάνει κινήσεις για να αποκτήσουν επαφές με την τραμπική διοίκηση, που θέλουν να φανούν χρήσιμοι για όλους τους σχεδιασμούς. Ακόμα και μέσα από το κόμμα της Ν.Δ. και ανεξάρτητα από τον Μητσοτάκη κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. Ακόμα και πρόεδροι αντιπολιτευόμενων κομμάτων δεν ρίχνουν βολές προς τον Τραμπ και τον τραμπισμό. Προσέχουν…
Η πρώτη θητεία του Τραμπ (2016-2020) συνέπεσε με την εποχή ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα. Ο Τσίπρας είχε ταχθεί υπέρ των Δημοκρατικών. Όταν όμως εκλέχθηκε ο Τραμπ το έστριψε, και κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ (18/10/2017) δήλωνε: «Η προσέγγιση του Προέδρου στα πράγματα και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει την πολιτική ορισμένες φορές μπορεί να μοιάζει διαβολικός, αλλά γίνεται για καλό. Οι ΗΠΑ είναι μια εξαιρετικά σημαντική δύναμη και οι δυνατότητές τους να παρέμβουν για το καλό είναι εξαιρετικά σημαντικές. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η συνάντηση ήταν εξαιρετικά γόνιμη, δεν αισθάνθηκα ούτε μια στιγμή ότι απειλούμαι. Αντιθέτως, αισθάνθηκα ότι υπάρχει μια γόνιμη προοπτική… Μοιραζόμαστε κοινές αξίες. Μην ξεχνάτε ότι η αξία της ελευθερίας και της δημοκρατίας γεννήθηκε στην Ελλάδα και είναι μια βασική αξία που διατρέχει την αμερικανική κουλτούρα, την αμερικανική παράδοση. Αυτών των αξιών συνεχιστής είναι ο σημερινός Πρόεδρος των ΗΠΑ και προβλέπω ότι η συνεργασία μας θα είναι πολύ ουσιαστική. Είμαι πολύ αισιόδοξος με τη συνάντηση που είχαμε σήμερα μαζί».
Μόνο που τώρα ο Τραμπ έχει συγκεντρώσει πολύ μεγαλύτερη δύναμη από αυτήν που είχε το 2017. Κι έχει επανέλθει με ένα πολύ πιο επιθετικό πρόγραμμα, επειδή πρέπει να διαχειριστεί μια καθοδική πορεία και μεγάλη κρίση της «αυτοκρατορίας», και επειδή οι ανταγωνιστές του έχουν ισχυροποιηθεί πολύ.
Η ελληνοαμερικανική εκδοχή
Τέλος, υπάρχει και ο ελληνοαμερικάνικος παράγοντας. Υπάρχουν οργανώσεις των Ρεπουμπλικάνων στην Ελλάδα αλλά και φορείς όπως οι «Ελληνοαμερικάνοι για τον Τραμπ» που είναι ιδιαίτερα δραστήριοι:
- Τζον Κατσιματίδης (ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας, δραστήριος φίλος Τραμπ): «Με τον πρόεδρο Τραμπ, η Ελλάδα θα έχει ασφαλή σύνορα για τα επόμενα τέσσερα χρόνια».
- Η ελληνοαμερικανική εφημερίδα The National Herald τονίζει πως «μέσα από μια στενότερη συμμαχία, οι δύο χώρες μπορούν να συνεργαστούν για την ειρήνη, την ασφάλεια και την ευημερία στη Μεσόγειο».
- Ο Χρήστος Μαραφάτσος (πρόεδρος των «Greek Americans for Trump» στις καμπάνιες για την προεδρία) θα τονίσει: «Αντί η Ελλάδα να θεωρεί δεδομένη την υποστήριξη των ΗΠΑ, πρέπει να διατηρήσει σταθερή επικοινωνία με τη διοίκηση Τραμπ, ώστε η αμερικανική πολιτική να παραμείνει ευθυγραμμισμένη με τα ελληνικά συμφέροντα». Δηλαδή μην τα περιμένετε όλα έτοιμα, ούτε είναι δεδομένα όλα, πρέπει να φανείτε ιδιαίτερα χρήσιμοι στον Τραμπ.
- Ο ίδιος σε συνέντευξή του (11/2/2025) θα πει: «Κατά τη δεύτερη θητεία του προέδρου Τραμπ, η Ελλάδα έχει μια τεράστια ευκαιρία να χτίσει πάνω στα ισχυρά θεμέλια που δημιουργήθηκαν κατά την πρώτη του θητεία. Οι βασικοί στόχοι θα πρέπει να είναι: Πρώτον, εμβάθυνση της στρατηγικής αμυντικής εταιρικής σχέσης, καθώς η αμυντική συμμαχία ΗΠΑ-Ελλάδας δεν ήταν ποτέ ισχυρότερη. Δεν πρέπει να ξεχνάτε ότι υπό τον πρόεδρο Τραμπ, είδαμε την επέκταση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Επομένως, στη δεύτερη θητεία Τραμπ η Ελλάδα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην επέκταση των κοινών στρατιωτικών ασκήσεων, στη συνεργασία στον τομέα της αμυντικής τεχνολογίας και στη συνέχιση της βοήθειας στον τομέα της ασφάλειας για να διασφαλιστεί ότι η χώρα θα παραμείνει βασικός εταίρος στο ΝΑΤΟ. Δεύτερον, επέκταση των επενδύσεων και των οικονομικών δεσμών. Οι πολιτικές του προέδρου Τραμπ άνοιξαν την πόρτα σε μεγάλες αμερικανικές εταιρείες να επενδύσουν στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας. Τρίτον, θα πρέπει να συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τις ΗΠΑ για να προωθήσει τον ρόλο της ως σημαντικός παίκτης στην αγορά ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου. Υπό τον Τραμπ, η Ελλάδα θα πρέπει να πιέσει για ισχυρότερη υποστήριξη των ΗΠΑ σε έργα όπως ο EastMed, το υγροποιημένο φυσικό αέριο και οι επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».
- Τέλος, θα διαβεβαιώσει: «Ο διορισμός της Κίμπερλυ Γκιλφόιλ αντικατοπτρίζει τη σταθερή δέσμευση του προέδρου Τραμπ για την ενίσχυση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων»…
Σύνοψη
Ο Τραμπισμός έρχεται φουριόζος στην περιοχή μας και, για τα ελληνικά δεδομένα, σαν υπερκυρίαρχος. Θα του υποκλιθούν όλοι· άλλοι φοβούνται για τη θέση τους και άλλοι είναι έτοιμοι να τα δώσουν όλα για την εύνοιά του. Ο τίτλος του άρθρου του κ. Παπαχελά «Μήπως χρειαζόμαστε και εμείς έναν Τραμπ…» δεν έχει την έννοια ότι πρέπει να αναδειχθεί μια προσωπικότητα που να βγάλει την Ελλάδα από ένα ασφυκτικό νεοαποικιακό πλαίσιο δεσμεύουν και καθηλώσεων. Δεν υπάρχει τέτοια εκδοχή, ούτε και την ψάχνει κανείς. Όλοι ετοιμάζονται να προσκυνήσουν και να υπηρετήσουν το νέο αφεντικό, τον νέο Καίσαρα, τον νέο μπος. Γιατί κύριε Παπαχελά να χρειαζόμαστε έναν Τραμπ; Δεν φτάνει να τον υπηρετήσουμε πιστά και με ομοθυμία;
Οι μέρες που έρχονται νομίζω ότι θα ξεπεράσουν εκείνο το περίφημο «Στρατηγέ μου, ιδού ο στρατός σας» που είπε ο τότε υπουργός Άμυνας Παναγιώτης Κανελλόπουλος όταν ο Αμερικανός στρατηγός Τζέιμς Βαν Φλιτ κατέβηκε από το αεροπλάνο και βρέθηκε μπροστά στο στρατιωτικό άγημα. Ήταν στις 24/2/1948, πριν 77 χρόνια. Ο Βαν Φλιτ είχε πει, και το απέδειξε με πράξεις λίγο μετά, πως «η Ελλάδα είναι για μας ένα πολύτιμο πειραματικό εργαστήριο». Μερικές δεκαετίες μετά, κατά τη Χρεοκοπία της χώρας, το 2010, η λέξη «πειραματόζωο» ξανακούστηκε. Πάντα για κακό του Τόπου και του λαού. Μάλλον θα γίνουμε πάλι «εξάρτημα» μιας πολεμικής μηχανής σε έναν κόσμο ταραγμένο, υπό έντονους γεωπολιτικούς αναδασμούς.
