του Γιώργου Πραχαλιά*
Συμπληρώνονται φέτος 181 χρόνια από το θάνατο του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, του ανθρώπου που σφράγισε όσο κανένας άλλος την νεώτερη ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Αυτός ο άνθρωπος, γεννήθηκε και έζησε κυνηγημένος, βίωσε πίκρες και απογοητεύσεις, αλλά μεγαλούργησε και πρόλαβε να πεθάνει δικαιωμένος. Πολεμήθηκε λυσσωδώς από εχθρούς και λατρεύτηκε όσο λίγοι από τον απλό κόσμο. Στα χρόνια που πέρασαν από τότε, η δράση του αναδείχθηκε και εξυμνήθηκε τόσο, που για τον απλό λαό ο Κολοκοτρώνης αγγίζει πια τα όρια του ημίθεου.
Ο Κολοκοκτρώνης ήταν γνήσιο τέκνο του απλού λαού. Κουβαλούσε μέσα του ανόθευτη την εθνική παράδοση. Διέθετε στρατιωτική ιδιοφυία αλλά και σπάνιο πολιτικό αισθητήριο. Ήταν μοναδικός ανθρωπογνώστης, ήξερε να επηρεάζει κάθε συνομιλητή του αλλά και να σαγηνεύει τα πλήθη με τους λόγους, τα χωρατά και τις ορμήνιες του. Άνθρωποι με τρικυμιώδη, πολύπλευρη και πολυεδρική προσωπικότητα σαν τον Κολοκοτρώνη εντοπίζονται σπάνια στην παγκόσμια ιστορία.
Η απίστευτη ευφυΐα του και η συγκροτημένη προσωπικότητα του προσέδωσαν το προσωνύμιο Γέρος ήδη από τα χρόνια της εφηβείας του. Ο κλεφταρματωλισμός, η φωτιά της μάχης, οι κακουχίες, οι δυσκολίες και οι συμφορές, ο κατατρεγμός στη Ζάκυνθο, η υπηρεσία στους τρεις καλύτερους στρατούς της εποχής, η δημιουργία οικογένειας, η συναναστροφή με πλήθος πολιτικών, διπλωματών, στρατιωτικών, επιστημόνων, φιλοσόφων, καλλιτεχνών, η μελέτη της Ελληνικής ιστορίας στην απλοελληνική, όλα αυτά του προσέδωσαν μια απίστευτη εμπειρία και κοινωνική μόρφωση για την εποχή του, μια μοναδική στρατιωτική γνώση και ικανότητα για τα δεδομένα της εποχής. Ταυτόχρονα, του προσέδωσαν και έναν κοσμοπολιτισμό, μια οικουμενικότητα στον τρόπο αντίληψης του κόσμου. Γι’ αυτό ακριβώς και η Φιλική Εταιρεία τον επέλεξε για την εκπόνηση του πολεμικού σχεδίου της επανάστασης σε στρατηγικό επίπεδο, για ολόκληρη την επικράτεια.
Ο Κολοκοτρώνης εργάστηκε μεθοδικά για να διασφαλίσει τη λαϊκή συμμετοχή στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Η συμβολή του στην πολιτειακή ανασύσταση της Ελλάδας με την ουσιαστική μετεξέλιξη της Πελοποννησιακής Γερουσίας κατά τη διάρκεια της επανάστασης ήταν καταλυτική. Όπως επίσης ήταν καταλυτική η στάση του έναντι του διεθνούς παράγοντα
Από την εξηγησιακή καταγραφή της προσωπογραφίας του Κολοκοτρώνη γίνεται κατανοητό ότι η επιτυχία του στο πολεμικό σκέλος της επανάστασης ήταν νομοτελειακά αναπόφευκτη. Και ακριβώς για το λόγο αυτό ήταν νομοτελειακά αναπόφευκτη και η υπονόμευσή του από το ντόπιο αρχοντολόι, από τα οικονομικά και πολιτικά τζάκια της εποχής, που δεν μπορούσαν να ανεχθούν έναν κλεφταρματωλό από τα βλαχοχώρια της Τριπολιτσάς να ηγηθεί της επανάστασης. Και πράγματι, ο Κολοκοτρώνης ως Αρχιστράτηγος του αγώνα ήταν αλάνθαστος και κατήγαγε θριάμβους, επιβάλλοντας de facto μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα την ελευθερία του Μωριά, της Αττικοβοιωτίας και της δυτικής Ρούμελης, από το Μεσολόγγι μέχρι το Σούλι.
Αλλά το πρόβλημα δεν ήταν ποτέ ο μεγάλος εθνικός αντίπαλος. Όποτε χρειάστηκε, ο Γέρος τσάκισε και τους Οθωμανούς αλλά και τους Τουρκοαιγύπτιους του Ιμπραήμ. Το πρόβλημα ήταν η μεγάλη και προαιώνια εθνική κατάρα: η φιλαρχία, η οποία επίσης νομοτελειακά οδηγεί στην ακραία πολιτική σύγκρουση και στον εθνικό διχασμό. Είναι η ακραία πολιτική σύγκρουση και ο διχασμός αυτά που τσάκιζαν διαρκώς τα επιτεύγματα του Κολοκοτρώνη και των αγωνιζομένων Ελλήνων. Αυτά που προκάλεσαν όλα εκείνα τα προβλήματα της πολιτικής ταυτότητας του μελλοντικού ελεύθερου Κράτους, αυτά που οδήγησαν στους εμφυλίους πολέμους και στην ανακοπή της θυελλώδους ορμής της επανάστασης, που προκάλεσαν την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων στο Ναβαρίνο, που οδήγησαν στη δολοφονία του Καποδίστρια και την επιβολή της Βαυαρικής Βασιλείας στη χώρα. Αυτά που ψαλίδισαν στο τέλος την μεγάλη επιτυχία της απελευθέρωσης.
Ο Κολοκοτρώνης εργάστηκε μεθοδικά για να διασφαλίσει τη λαϊκή συμμετοχή στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Η συμβολή του στην πολιτειακή ανασύσταση της Ελλάδας με την ουσιαστική μετεξέλιξη της Πελοποννησιακής Γερουσίας κατά τη διάρκεια της επανάστασης ήταν καταλυτική. Όπως επίσης ήταν καταλυτική η στάση του έναντι του διεθνούς παράγοντα. Ο τρόπος με τον οποίο ο Γέρος κινήθηκε πολιτικά μέσα από τις συμπληγάδες της διεθνούς διπλωματίας και του πολιτικού κατεστημένου της χώρας επιβάλλοντας την εκλογή του Καποδίστρια, ήταν μαεστρικός. Όπως επίσης μαεστρικός ήταν ο τρόπος που κατάφερε να πείσει τον Όθωνα για την ανέγερση του Πανεπιστημίου Αθηνών, με την προφητική φράση «Αυτό το σπίτι βασιλιά μου μια μέρα θα φάει το δικό σου σπίτι». Αν αναλογιστούμε ότι από το Πανεπιστήμιο Αθηνών αποφοίτησαν οι τέσσερις Πρωθυπουργοί που συγκρούστηκαν κατά περιόδους με το Στέμμα και οδήγησαν στην οριστική και αμετάκλητη απομάκρυνση του ξενόφερτου θεσμού της βασιλείας από την Ελλάδα, θα διαπιστώσουμε ότι ακόμα και από τον τάφο ο Κολοκοτρώνης κέρδισε και αυτή την τελευταία μάχη για την ελευθερία της χώρας.
Σήμερα, η μεγάλη παρακαταθήκη του Κολοκοτρώνη, δεν είναι απλώς οι τεράστιες στρατιωτικές επιτυχίες του. Είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνονταν το εθνικό συμφέρον, ο τρόπος που αντιλαμβάνονταν την πολιτική και πολιτισμική ταυτότητα του Ελληνισμού. Και το απέδειξε με τις πράξεις του αλλά και με τη στάση ζωής του. Ο Γέρος έβαζε πάντα πάνω από όλους και από όλα το συμφέρον της πατρίδας. Και όταν χρειάστηκε, όχι μόνο θυσίασε το προσωπικό του συμφέρον αλλά πλήρωσε και πανάκριβο τίμημα, προσωπικά και οικογενειακά. Οι απάνθρωπες φυλακίσεις και η δολοφονία του παιδιού του δεν αφήνουν κανένα περιθώριο παρερμηνείας. Και ακριβώς αυτή του η συνολική προσφορά στην πατρίδα είναι που δίνει νόημα στους στίχους που γράφτηκαν γι’ αυτόν:
Έφιππος χώρει, γενναίε στρατηγέ
Ανά τους αιώνες διδάσκων τους Λαούς
Πώς οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι.
* Ο Γιώργος Πραχαλιάς είναι τακτικό μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών
