Ο θάνατος του Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ επανέφερε στο προσκήνιο το δραματικό γεγονός της κατάλυσης εκ των έσω της Σοβιετικής Ένωσης και της διάλυσης του ανατολικού μπλοκ. Δικαιολογημένη η αναμόχλευση με δεδομένο ότι το «συμβάν» ήταν από τα μεγαλύτερα στην ιστορία σε βαρύτητα, σημασία και επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο. Και με δεδομένο επίσης ότι οι κραδασμοί του παραμένουν δυναμικά επίκαιροι, αφού συνεχίζει να είναι σε εξέλιξη, και μάλιστα έντονη και εντατική, η διατάραξη της παγκόσμιας γεωπολιτικής ισορροπίας που προκλήθηκε εξ αιτίας του συμβάντος.
Οι Δυτικοί εκθειάζουν τον Γκορμπατσόφ. Οι Ρώσοι καθόλου. Ούτε οι Κινέζοι. Ούτε οι υπόλοιποι λαοί που είναι έξω από το δυτικό μπλοκ. Είτε φταίει πολύ είτε φταίει λίγο, ο Γκορμπατσόφ στο μεγαλύτερο μέρος της οικουμένης έχει συνδεθεί με την καταστροφή του σοβιετικού εγχειρήματος και των δεινών που συνεπάγεται αυτό:
Αναθερμάνθηκε στην Αφρική, την Ασία και την Κεντρική και Νότια Αμερική η αποικιοκρατία. Ανατράπηκαν και διορίστηκαν καθεστώτα, μεθοδεύτηκαν πραξικοπήματα και «έγχρωμες επαναστάσεις», εντάθηκε η λεηλασία των πόρων, υποκινήθηκαν διακρατικοί και εμφύλιοι πόλεμοι, διαμελίστηκαν χώρες, επιβλήθηκαν αποκλεισμοί και κυρώσεις, προκλήθηκαν λιμοί και λοιμοί, αυξήθηκαν κάθετα οι ανισότητες, διογκώθηκαν τα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα, μεγεθύνθηκε η βιομηχανία των όπλων, καταργήθηκαν συμφωνίες για τα πυρηνικά, επισπεύστηκε η κλιματική αλλαγή, φτώχυναν ή στην καλύτερη περίπτωση έμειναν στάσιμες όλες σχεδόν οι «τρίτες» χώρες πλην των ελαχίστων εκείνων που με τεράστιους αγώνες και κόστη είχαν καταφέρει να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν σε κάποιο βαθμό την ανεξαρτησία τους, όπως το Βιετνάμ. Δεν υπήρξε όχι μόνο χώρα, αλλά και περιοχή στον κόσμο που να μην επενέβησαν οι Δυτικοί, όχι με τις καλύτερες επιδιώξεις.
Μαύρο στον Γκόρμπι
Αλαζονικοί και ασυγκράτητοι από την έλλειψη της εξισορροπητικής δύναμης, οι Δυτικοί δεν αρκέστηκαν στα παραπάνω και προχώρησαν στον αφανισμό των πιο συγκροτημένων κρατών που εξασφάλιζαν στους πολίτες τους συνθήκες και όρους ζωής πολύ καλύτερους από τους ισχύοντες στην περιοχή του κόσμου που βρίσκονται. Η Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, η Λιβύη και η Συρία, με τις μικρότερες ανισότητες και τα καλύτερα πανεπιστήμια και νοσοκομεία στον περίγυρό τους, ισοπεδώθηκαν, κατακερματίστηκαν και παραδόθηκαν στην ασυδοσία και λεηλασία εν ονόματι της δημοκρατίας και της διεθνούς τάξης. Αλλά και χώρες πιο υποβαθμισμένες, όπως το Αφγανιστάν και η Υεμένη, που λιμοκτονούν και καταστρέφονται γιατί δεν βρέθηκαν σε δεδομένη στιγμή στη «σωστή» πλευρά της ιστορίας. Η λίστα των πραγματικών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας είναι πελώρια. Και οι πραγματικοί εγκληματίες είναι οι Δυτικοί. Ήταν πάντοτε, αλλά μετά την εξαέρωση της Σοβιετικής Ένωσης αποχαλινώθηκαν εκ νέου.
Και με βάση αυτή την μετασοβιετική «ειρήνη» αποδίδουν εύσημα στον Γκορμπατσόφ. Τον πρώην πρόεδρο μιας μεγάλης αυτοκρατορίας που διαφήμιζε -χάρη στον τίτλο του- την Pizza Hut!
Οι λαοί της Ρωσίας και άλλων χωρών που προήλθαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, δεν τον έχουν σε καμία εκτίμηση. Το αντίθετο. Δεν άλλαξε τίποτα από το 1996 που δεν του έδωσαν στις εκλογές παραπάνω από 1%! Όσο κι αν τον αδίκησαν στην καταμέτρηση όπως ισχυριζόταν ο ίδιος, η αποδοκιμασία του ήταν και παραμένει κατηγορηματικά απόλυτη.
Με πολλούς Ρώσους που έχω κουβεντιάσει για το «συμβάν», δύσκολα βρίσκω, πέρα από τον καλό μου φίλο Ιβάν, υποστηρικτές του. Ορισμένοι του αναγνωρίζουν το ελαφρυντικό ότι ήταν καλών προθέσεων, αλλά πολιτικά αφελής και εύπιστος. Κανένας δεν πίστεψε ότι αυτό που συνέβη ήταν αναπόφευκτο υποστηρίζοντας ότι η Σοβιετική Ένωση μπορούσε να εξελιχθεί. Η επιχειρηματολογία ποικίλει. Πολλοί λένε ότι η κατάσταση μετά τη διάλυση ήταν τρισχειρότερη από τα κακά χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης. Ότι είναι αστείο να συζητάει κανείς για δημοκρατία, κι ας λάτρευαν οι Δυτικοί την περίοδο Γιέλτσιν. Υπό το νέο καθεστώς κανένας δεν τολμούσε να διαφωνήσει δημόσια ή να παραπονεθεί για οτιδήποτε. Κινδύνευε άμεσα η σωματική του ακεραιότητα. Οι νόμοι είχαν αχρηστευτεί στη Ρωσία, την Ουκρανία και σε άλλα νεοσύστατα κράτη και ίσχυε μόνο ο νόμος των ολιγαρχών που έλεγχαν τους πολιτικούς, την αστυνομία και τη δικαιοσύνη με χρηματισμό, βία και ιδιωτικούς στρατούς. Η νομοθετική καταστολή, που όσο αυστηρή κι αν ήταν επί Σοβιετικής Ένωσης παρείχε κάποιες εγγυήσεις στους πολίτες για τα δικαιώματα και την ασφάλειά τους, είχε αντικατασταθεί από την αυθαιρεσία και την ανεξέλεγκτη σκληρότητα της «μαφίας», όπως αποκαλούν τους ολιγάρχες οι πολίτες σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις.
Κολακείες
Ειδικά για την πρώτη περίοδο που η λεηλασία του δημόσιου και ιδιωτικού πλούτου και η πλήρης ασυδοσία των ολιγαρχών ήταν στο ζενίθ, εξυμνούν οι Δυτικοί και τιμούν τον Γκορμπατσόφ που συνέβαλε με τις πολιτικές του στην έλευσή της, αν και σίγουρα ο ίδιος δεν επιθυμούσε αυτό το αποτέλεσμα. Αλλά αυτό δεν τον απαλλάσσει από τις ευθύνες, γιατί ως γενικός γραμματέας του ΚΚΣΕ και πρόεδρος της ΕΣΣΔ είχε εξουσίες που λίγοι πολιτικοί έχουν επί γης.
Και δεν είναι αβάσιμη η μομφή που του αποδίδεται ότι υπέκυψε στα θέλγητρα της Δύσης και τις κολακείες των Δυτικών. Όλοι έχουν επισημάνει την ικανοποίηση που εκδηλώνει κάθε φορά που συναντάει τα δυτικά γεράκια που του χαϊδεύουν τ’ αυτιά. Όλοι έχουν δει τις φωτογραφίες και τα βίντεο από τις αγάπες που του δείχνουν ο Ρίγκαν και η Θάτσερ, αλλά και οι πολυεκατομμυριούχοι αστέρες του Χόλιγουντ, μεταξύ των οποίων ο Ντι Κάπριο, ο Κλούνεϊ και η Σάρον Στόουν!
Είναι πράγματι εκπληκτικό ότι ο Γκορμπατσόφ άφησε να πέσει το τείχος στο Βερολίνο εμποδίζοντας τις αρχές να αντιδράσουν, καταργώντας αυθαίρετα και μονομερώς την κρατική οντότητα της Ανατολικής Γερμανίας και θέτοντας σε κίνδυνο τους πιστούς στη Σοβιετική Ένωση Γερμανούς, αγνοώντας ταυτόχρονα την μη εκφρασμένη βούληση του συνόλου των πολιτών της χώρας, έχοντας μόνο την προφορική υπόσχεση των Δυτικών ότι δεν θα υπάρξει επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς! Και αφού οι λογικότεροι, φιλικά και εχθρικά διακείμενοι στο πρόσωπό του, συμφωνούν ότι ο Γκορμπατσόφ ούτε πράκτορας της Δύσης ήταν ούτε προδότης, αναπόφευκτα καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι ήταν επικίνδυνα ανεπαρκής ως ηγέτης της μεγαλύτερης πολιτειακής επικράτειας του κόσμου.
Αρκετοί από τους Ρώσους συνομιλητές μου, για να στηρίξουν την άποψη τους ότι η ΕΣΣΔ θα μπορούσε να επιβιώσει και να μετεξελιχθεί αντί να διαλυθεί, επικαλούνται την περίπτωση της Κίνας, λέγοντας ότι στη δεκαετία του 1980 το βιοτικό της επίπεδο ήταν πολύ κατώτερο του σοβιετικού, η στρατιωτική της ισχύς ασυγκρίτως ασθενέστερη, η βιομηχανική της παραγωγή σαφώς μικρότερη και η τεχνολογική της πρόοδος εμφανώς υποδεέστερη. Γιατί, λοιπόν, κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση και όχι η φτωχότερη Κίνα; Θεωρούν τα περί ελλείψεων στα μαγαζιά ως αιτία της διάλυσης εντελώς φαιδρά.
Έχουν, βέβαια, δίκιο να θέτουν έτσι το ζήτημα, αλλά κάνουν λάθος όταν το προσωποποιούν τόσο πολύ αναφερόμενοι στον Γκορμπατσόφ, τον Γιέλτσιν και τους άλλους παράγοντες του προ και μετά καθεστώτος. Ασφαλώς και παίζουν ρόλο και έχουν τις μεγαλύτερες σε ατομικό επίπεδο ευθύνες οι προσωπικότητες που ασκούν την εξουσία, αλλά το πρόβλημα έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος.
Μάο – Νίξον
Σχεδόν καθόλου δημοσιότητα δεν δόθηκε στη Δύση για την φετινή επέτειο των πενήντα χρόνων από την ιστορική επίσκεψη του δίδυμου Ρίτσαρντ Νίξον – Χένρι Κίσινγκερ στο Πεκίνο και τις συναντήσεις τους με τον πρόεδρο Μάο και τον πρωθυπουργό Τσου Ενλάι, που επισφραγίστηκε με το Ανακοινωθέν της Σαγκάης στις 28 Φεβρουαρίου 1972. Κι ας είναι μια επίσκεψη που μπορεί να είναι αυτή που επανακαθόρισε την τροχιά της παγκόσμιας κατάστασης ίσως περισσότερο, σε βάθος χρόνου, κι από τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Ο ίδιος ο Νίξον είχε πει «η εβδομάδα αυτή άλλαξε τον κόσμο».
Μεταξύ άλλων συμφωνιών, οι Αμερικάνοι αναγνώρισαν ότι υπάρχει μόνο μία Κίνα και άνοιξαν το δρόμο για την ένταξη της Λαϊκής Δημοκρατίας στον ΟΗΕ, αφήνοντας απ’ έξω την Ταϊβάν, και για τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων με την Ιαπωνία και πολλές άλλες χώρες. Από την πλευρά τους, οι Κινέζοι βοήθησαν πολύ, μαζί με τους Σοβιετικούς, να τερματιστεί ο πόλεμος του Βιετνάμ που είχε μεταβληθεί σε τεράστιο μπελά για τους Αμερικάνους, τόσο στο πεδίο της μάχης όσο και στις διεθνείς τους σχέσεις, αλλά και στο εσωτερικό τους μέτωπο. Αυτή ήταν η αρχή της αποκατάστασης των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών που εξελίχθηκαν σχετικά γρήγορα και ομαλά με αμοιβαίο οικονομικό όφελος και συμβολή στην παγκόσμια ειρήνη.
Σήμερα, δεν είναι λίγοι οι Αμερικάνοι αξιωματούχοι και αναλυτές που θεωρούν ότι το άνοιγμα έβλαψε πάρα πολύ την αμερικάνικη ηγεμονία. Και μάλλον έχουν δίκιο, αφού το αμερικάνικο σύστημα δεν μπορεί από τη δομή και την κουλτούρα του να επωφεληθεί από συνθήκες ειρήνης, παρά μόνο από καταστάσεις πολέμου.
Βέβαια, σε πρώτη φάση, τα οφέλη των Αμερικάνων ήταν πολλά, πέρα από τη λήξη του πολέμου στο Βιετνάμ. Όπως έχει δηλώσει ο βοηθός του Κίσινγκερ Winston Lord, το άνοιγμα των ΗΠΑ σε μια κοινωνία με το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν πολύ σημαντικό από μόνο του. Στη συνέχεια, οι Αμερικάνοι έκαναν μεγάλες επενδύσεις στην Κίνα αξιοποιώντας όχι μόνο τα χαμηλά τότε μεροκάματα και το εκπαιδευμένο της προσωπικό, αλλά και την τεράστια αγορά της που διψούσε για κάθε είδους προϊόντα. Κολοσσοί όπως η General Motors, έλυσαν τα οικονομικά τους προβλήματα και άλλοι, όπως η Apple, πολλαπλασίασαν τα κέρδη τους, ενώ η αθρόα εισαγωγή κινεζικών προϊόντων σε προσιτές τιμές συνέβαλε καθοριστικά στο να κρατηθεί σε χαμηλό επίπεδο ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ.
Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος είναι φανερό ότι οι Κινέζοι ωφελήθηκαν πολύ περισσότερο, όχι γιατί εξαπάτησαν τους Αμερικάνους, αλλά γιατί είχαν καλύτερο σχέδιο δράσης, αποτελεσματικότερες δομές και μια εντελώς διαφορετική κοσμοθεώρηση.
Στον πυρήνα του το κινέζικο «project» είναι ανθρωποκεντρικό και κοινωνικοκεντρικό, σε αντίθεση με το «Αμερικάνικο όνειρο» που είναι κερδοσκοπικοκεντρικό. Φάνηκε και στην διαφορετική αντίληψη για την αντιμετώπιση της πανδημίας. «Κανένας νεκρός» είναι ο στόχος στην Κίνα, «να μην ζημιωθεί η αγορά» είναι στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Αν οι Κινέζοι ακολουθούσαν την αμερικάνικη λογική που μέχρι στιγμής αντιστοιχεί σε πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρούς ή την ευρωπαϊκή με σχεδόν δύο εκατ., θα είχαν αναλογικά πάνω από τέσσερα εκατομμύρια νεκρούς ενώ έχουν μόνο 5.226, εκ των οποίων 4.512 στη Χουπέι όπου πρωτοεμφανίστηκε, 595 στη Σαγκάη και 119 σε όλη την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα! Αυτό το επίτευγμα σημαίνει σεβασμό στη ζωή, στο σημαντικότερο ανθρώπινο δικαίωμα.
Γενικά, οι Κινέζοι εμφανίστηκαν στο διεθνές προσκήνιο με ήπια μέσα και με συστολή στις εκδηλώσεις τους. Με μεγάλη εμπειρία από τις δεκαετίες 1950 και 1960 που πρωτοστατούσαν στο Κίνημα των Αδεσμεύτων και με πολύ μεθοδική και υπομονετική προσπάθεια στη συνέχεια, προσφέρανε σε όλες τις χώρες τη συνεργασία τους χωρίς να θέτουν όρους ιδεολογικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Αυτό ήταν μια τεράστια ευκαιρία-ανακούφιση για τους λαούς και τις διοικήσεις των κρατών που επί εκατοντάδες χρόνια δεινοπαθούν από την ανισομερή και εκβιαστική πρακτική με την οποία οι Αμερικάνοι και οι σύμμαχοί τους συνάπτουν σχέσεις με τρίτους.
Το Κόμμα
Οι Κινέζοι ανέκαθεν παρακολουθούσαν με προσοχή και όχι με τυφλή υπακοή τη Σοβιετική Ένωση. Η ανεξαρτησία της Κίνας ήταν πάντοτε στο επίκεντρο της πολιτικής τους. Έκαναν δικά τους λάθη, αλλά απέφυγαν πολλές θανάσιμες κακοτοπιές που δεν μπόρεσε να αποφύγει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης το οποίο ήταν υποχρεωμένο να ανακαλύπτει και να ανοίγει συνεχώς νέους δρόμους κόντρα στον καπιταλισμό σαν παγοθραυστικό στο Βόρειο Πόλο. Ήταν καθοριστικά πολύτιμη για τους Κινέζους κομμουνιστές η εμπειρία του σοβιετικού εγχειρήματος. Έβλεπαν, μάθαιναν και βάδιζαν.
Αντιθέτως, οι Σοβιετικοί είχαν εγκλωβιστεί σε ένα μοντέλο που από ένα σημείο και μετά έπασχε από καλπάζουσα ακαμψία. Ο Γκορμπατσόφ ηγήθηκε μιας προσπάθειας ανανέωσης του μοντέλου, αλλά το σχέδιο του ήταν ατελές και ανεπεξέργαστο. Δεν μπορούσε να βασιστεί ούτε στην ενεργοποίηση των μαζών, ούτε σε ένα δυναμικό νευραλγικό μηχανισμό που θα επωμιζόταν το γιγαντιαίο έργο των αλλαγών και ανατροπών που ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την αναδιοργάνωση και τον αναπροσανατολισμό του τεράστιου κράτους. Εξήγγειλε ένα μεγαλόπνοο στόχο χωρίς υλικές και πνευματικές προϋποθέσεις για να το φέρει σε πέρας. Φαίνεται ότι δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο σαθρό ήταν το οικοδόμημα στο οποίο έπρεπε να στηριχτεί. Και γι’ αυτό, χαλαρώνοντας τις δομές εξουσίας, οι οποίες ήταν στάσιμες αλλά κρατούσαν το οικοδόμημα όρθιο, απελευθέρωσε όχι τις υγιείς δυνάμεις τις οποίες είχε προφανώς υπερεκτιμήσει, αλλά τις δυνάμεις που είχαν αναπτυχθεί παρασιτικά μέσα στο κόμμα και το κράτος σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο.
Η επίσης ανοργάνωτη απόσυρση της Σοβιετικής Ένωσης από τις χώρες του ανατολικού μπλοκ, έριξε ακόμα περισσότερο το ηθικό του λαού και έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στον κομματικό και κρατικό υπόκοσμο που καιροφυλακτούσε. Τα 300 εκατομμύρια των σοβιετικών πολιτών αφέθηκαν έξω από τις μεθοδεύσεις στην κορυφή, το ίδιο και τα δεκάδες εκατομμύρια μέλη του κόμματος. Η αντιπαράθεση εξελίχθηκε σε επίπεδο ηγετικών κύκλων κρατώντας την κοινωνία αμέτοχη. Αυτός ο διαχωρισμός κοινωνίας απ’ τη μια και κράτους-κόμματος από την άλλη που λειτούργησε διαβρωτικά τουλάχιστον από την εποχή του 20ου Συνεδρίου τόσο για το κόμμα και το κράτος όσο και για την κοινωνία, ήταν αξεπέραστο εμπόδιο για τον Γκορμπατσόφ.
Τύφλωση
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να συγκρίνει κανείς ,σε ύφος και περιεχόμενο, το 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956 με το 20ο Συνέδριο του ΚΚΚ που θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Οκτώβρη. Καμία σχέση. Αν οι Κινέζοι είχαν οποιαδήποτε αμφιβολία ή επιφύλαξη για τον ηγετικό ρόλο του κόμματος σε κάθε οργάνωση, ανανέωση, καινοτομία, ανάπτυξη και συντονισμό μέσα στην κοινωνία και το κράτος, την απέβαλαν οριστικά με τα αποτελέσματα της απεγνωσμένης και ανερμάτιστης πολιτικής του Γκορμπατσόφ. Ο Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς προσπάθησε, σχηματικά μιλώντας, να μετατρέψει το δύσκαμπτο σοβιετικό καθεστώς, μάλλον με μαγικό ραβδάκι, σε τύπου σοσιαλδημοκρατικό, ενώ ήταν ήδη δεδομένο ότι ακόμα και στην Ευρώπη η σοσιαλδημοκρατία είχε εξαντλήσει το ρόλο της και είχε απορροφηθεί από τον επελαύνοντα νεοφιλελευθερισμό.
Στον αντίποδα, οι Κινέζοι, επιμένοντας «κινέζικα», έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, και τις πιο τολμηρές και ριζοσπαστικές, ενδυναμώνοντας και εκσυγχρονίζοντας το κόμμα το οποίο ποτέ δεν άφησαν να πέσει σε τέλμα. 96 εκατομμύρια μέλη του ΚΚΚ αποτελούν ένα μοναδικό στην ανθρώπινη ιστορία πολυδιάστατο δίκτυο διαχείρισης των «κοινών». Ο Γκορμπατσόφ δεν πίστευε πια στο κόμμα, αλλά και το κόμμα στη Σοβιετική Ένωση δεν θύμιζε σχεδόν σε τίποτα τους μπολσεβίκους του Λένιν. Οπότε από τη μια στράφηκε αυτοκτονικά στη Δύση για συνδρομή και από την άλλη άφησε το πεδίο ελεύθερο στους ανταγωνιστές του όχι μόνο για να τον ανατρέψουν, αλλά και για να διαλύσουν τη Σοβιετική Ένωση εκ θεμελίων.
Οι Κινέζοι συνεργάστηκαν με τους Δυτικούς πρωτίστως για να εξασφαλίσουν μια μακροχρόνια ανακωχή και συμπληρωματικά για να αποκτήσουν το απαραίτητο know-how στις επιστήμες και την τεχνολογία, που αμφότερα ήταν απαραίτητα για το άλμα που ετοιμάζονταν μεθοδικά να κάνουν προκειμένου να σταθούν απέναντι στη Δύση επί ίσοις όροις.
Και μ’ αυτή την έννοια, η αποτυχημένη προσπάθεια του Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ και η τραγική για την ανθρωπότητα κατάληξη της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν εξαιρετικά διαφωτιστικά «συμβάντα» που ενίσχυσαν ως παραδείγματα προς αποφυγήν την προσπάθεια των Κινέζων να χτίσουν, σύμφωνα με τις εξαγγελίες τους, μια «ευημερούσα, σύγχρονη και αρμονική κοινωνία».
Οι Δυτικοί είναι αλλού γι’ αλλού. Δεν θα μπορέσουν ποτέ να συλλάβουν πώς τα κατάφερε η Κίνα. Θα λένε ότι έχει μεροκάματα πείνας, ότι οι Ουιγούροι δεν έχουν χαλιά στα 2.400 τζαμιά τους ή ότι οι Κινέζοι κλέβουν την αμερικάνικη τεχνολογία. Δεν θα παραδεχτούν ποτέ ότι χάρη στην ανεξαρτησία της χώρας, την ιδεολογία και το όραμα, την πολιτική και την οργάνωση του ΚΚΚ και τη «μεγάλη ιστορία και τον πολιτισμό της Κίνας που ελάχιστα καταλαβαίνει το αμερικάνικο κοινό και η πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ», όπως με γνώση επισημαίνει ο Jeffrey D. Sachs, η Κίνα με την κόκκινη σημαία διαπρέπει, χωρίς να έχει ένα στρατιώτη έξω από τα σύνορά της!
