Οι έγκυροι Δυτικοί αναλυτές μοιάζουν σαστισμένοι από την ισχύ του πλήγματος στη Σαουδική Αραβία (τόσα χρόνια που οι Σαουδάραβες ανέσκαπταν την Υεμένη και έθαβαν δεκάδες χιλιάδες αμάχων στα ερείπια που σώρευαν οι βόμβες τους προφανώς όλα πήγαιναν πρίμα). Αλλά ακόμη πιο αμήχανοι είναι όταν επιχειρούν να εξηγήσουν την μέχρι τώρα προσεκτική αντίδραση του Τραμπ, τον οποίο έχουν βαφτίσει πολεμοχαρή, φανατικό, τρελό και πάει λέγοντας. Γιατί λοιπόν ο «τρελός» δεν εξαπολύει τον Αρμαγεδώνα επί του Ιράν; Μια τέτοια αντίδραση θα ικανοποιούσε βέβαια τους κάθε απόχρωσης αντιπάλους του: από τους νεοσυντηρητικούς και τα γεράκια των πολεμοχαρών σιωνιστικών και άλλων λόμπι που ξημεροβραδιάζονται φαντασιώνοντας τη μετατροπή της Τεχεράνης σε Χιροσίμα, ως τους Δημοκρατικούς και λοιπούς φιλελεύθερους θεματοφύλακες της παλιάς καλής παγκοσμιοποίησης και των ανθρωπιστικών(…) πολέμων της. Κι όμως, ο Τραμπ παραμένει επιφυλακτικός: «Δεν επιτέθηκαν σε εμάς, αλλά στη Σαουδική Αραβία», έλεγε την επαύριο της επίθεσης σε όσους πίεζαν φορτικά για άμεσο χτύπημα του Ιράν, προσθέτοντας ότι «πρώτα θα διαβουλευθούμε με τους Σαουδάραβες, και βλέπουμε».
Προχθές μάλιστα, απαντώντας σε εξέχοντα γερουσιαστή των Ρεπουμπλικανών που τον κατηγορούσε ότι δείχνει αδυναμία απέναντι στο Ιράν, έλεγε: «Είναι πολύ εύκολο να ξεκινήσεις μια επίθεση. Αλλά ας μας πει ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκρέιαμ, πώς πήγε μέχρι τώρα η ανάμιξη των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή; Τι αποτελέσματα είχε; Τι πέτυχε η επέμβαση στο Ιράκ;». Ο Τραμπ απλά διαπιστώνει την πραγματικότητα, η οποία βέβαια δεν αρέσει στους πρωταγωνιστές των λεγόμενων ανθρωπιστικών επεμβάσεων της Δύσης: το Αφγανιστάν παραμένει ναρκοπέδιο, το Ιράκ «απελευθερώθηκε» από τις ΗΠΑ για να καταλήξει υπό τον έλεγχο της… Τεχεράνης, η δυτική επέμβαση ενάντια στον Άσαντ έδωσε τη Συρία στο πιάτο σε Ρωσία και Ιράν, κ.ο.κ. Είναι πλέον πασιφανές (και είναι επίσης βασική αιτία της ενδόρρηξης στο δυτικό μπλοκ και του ενδοαμερικανικού εμφυλίου): ο «τρελός» θέλει –άλλο αν και πόσο μπορεί– να βάλει τέλος σε αυτές τις κοστοβόρες και αποτυχημένες εμπλοκές και να εφαρμόσει ένα δικό του, διαφορετικό πρόγραμμα για την ανάκτηση της απωλεσθείσας ισχύος του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.
Ο Τραμπ δεν θέλει να πατήσει το κουμπί…
Έτσι, ο Αμερικανός πρόεδρος αντιμετωπίζει την επίθεση που δέχτηκε η Σαουδική Αραβία ως έναν ακόμη περισπασμό στο ξεδίπλωμα της στρατηγικής του. Εξίσου καθαρό είναι ότι δεν πιστεύει πως το Ιράν είναι εύκολος στόχος, κι ας βαυκαλίζονται τα γεράκια του ότι μπορεί να τιμωρηθεί η Τεχεράνη χωρίς συνέπειες για τις ΗΠΑ. Στο θέμα αυτό, ο Τραμπ ακούει πολύ προσεκτικά το βορειοαμερικανικό στρατιωτικό επιτελείο, κι όχι τους φανατικούς ή/και τα ενεργούμενα Ισραηλινών κ.ά. που τον καλούν να πατήσει το κόκκινο κουμπί… Εξάλλου, κύριο αντίπαλο των ΗΠΑ και του σχεδίου του «Πρώτα η Αμερική» θεωρεί το Πεκίνο και τους πολλαπλούς Δρόμους του Μεταξιού με τους οποίους οι Κινέζοι διεισδύουν πια παντού – όχι την Τεχεράνη. Γι’ αυτό και επιχειρεί, παρά τους περισπασμούς και τις αντίθετες επιλογές «φίλων» και αντιπάλων που του χαλάνε διαρκώς το πρόγραμμα, να πλέξει ένα δίχτυ από κυρίως οικονομικά (για την ώρα τουλάχιστον…) μέτρα που θα συγκρατεί την Κίνα. Για τον ίδιο λόγο κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει μια στρατηγική συμμαχία Πεκίνου-Μόσχας, όπως και τον απογαλακτισμό της Ευρώπης από τις ΗΠΑ. Τέτοιου είδους είναι οι προτεραιότητές του, κι όχι να πέσει πάνω στην Τεχεράνη καβάλα σε βαλλιστικό πύραυλο ως άλλος επισμηναγός Κονγκ (καλό θα ήταν να ξαναδούν ορισμένοι το καταπληκτικό Dr Strangelove του Κιούμπρικ…).
Ο Τραμπ απλά διαπιστώνει την πραγματικότητα, η οποία βέβαια δεν αρέσει στους πρωταγωνιστές των ανθρωπιστικών(!) πολέμων της Δύσης: το Αφγανιστάν παραμένει ναρκοπέδιο, το Ιράκ «απελευθερώθηκε» από τις ΗΠΑ για να καταλήξει υπό τον έλεγχο της… Τεχεράνης, η δυτική επέμβαση ενάντια στον Άσαντ έδωσε τη Συρία στο πιάτο σε Ρωσία και Ιράν, κ.ο.κ.
Φυσικά, λόγω των διαρκών περισπασμών και όχι μόνο, ο Τραμπ εκπέμπει αντιφατικά μηνύματα – ιδίως όταν προσπαθεί να καλοπιάσει τα φιλοπόλεμα λόμπι, καθώς δεν του έχουν μείνει και πολλοί «επιφανείς» υποστηρικτές. Έχει όμως βάλει πολύ νερό στο φιλοσιωνιστικό και αντισιιτικό κρασί του, όπως έχει κάνει και σε αντίστοιχες εμπλοκές των ΗΠΑ σε άλλες γειτονιές του κόσμου – χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βόρεια Κορέα. Δεν μοιάζει λοιπόν τόσο έτοιμος όσο παλιότερα να παρασυρθεί στα επικίνδυνα παιχνίδια που σχεδιάζει η ισραηλινή ηγεσία (ούτε αυτή βρίσκεται πια στην καλύτερη κατάσταση). Η εκδίωξη του Μπόλτον (όπως και παλιότερα του υπουργού Άμυνας Μάτις) έχει τη ρίζα της στο γεγονός ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν επιθυμεί ως τώρα μια αβέβαιης έκτασης και έκβασης σύγκρουση. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί ανενόχλητος να υλοποιήσει τις επιλογές του, κάθε άλλο: συντηρητικοί και προοδευτικοί, εκτός και εντός εισαγωγικών, σπρώχνουν στην επιστροφή σε πολεμικές περιπέτειες. Αποφεύγοντας να απαντήσουν στο ερώτημα του «τρελού», που τους υπενθυμίζει ότι όλες στέφθηκαν από μεγαλοπρεπέστατες αποτυχίες… Δεν αποκλείεται βέβαια και το ενδεχόμενο μιας κίνησης αντιπερισπασμού από τον Τραμπ ώστε να μειωθούν οι επικρίσεις εναντίον του: ένα «συμβολικό» χτύπημα στο Ιράν, μια δυναμική παρέμβαση στην «πίσω αυλή» των ΗΠΑ ή κάτι παρόμοιο.
Η πραγματικότητα, η αστάθεια και τα συμπεράσματα
«Θα φτιάξουμε μια συμμαχία που θα επεξεργαστεί ένα πρόγραμμα αποτροπής της ιρανικής απειλής», είπε ο Πομπέο στη διάρκεια της επίσκεψής του στη Σαουδική Αραβία. Δύο μεγάλα «θα» σε μία μόνο πρόταση είναι ενδεικτικά της κατάστασης: ούτε συμμαχία υπάρχει στο πάλαι ποτέ Δυτικό στρατόπεδο, ούτε πρόγραμμα. Μάλιστα, αφού μέχρι στιγμής συγκρατήθηκε η αύξηση των τιμών του πετρελαίου, κανείς δεν μοιάζει αρκετά πανικοβλημένος ώστε να προβεί στις αναγκαίες υποχωρήσεις για να υλοποιηθούν τα «θα». Αν οι προσδοκίες για έλεγχο του προβλήματος διαψευστούν, η αιτία θα βρίσκεται αλλού (δομική παγκόσμια κρίση, δράση κερδοσκόπων κ.λπ.), και η Aramco θα είναι απλώς μια προσχηματική εξήγηση προς μαζική κατανάλωση. Κατά τα άλλα, υπάρχουν και δυνάμεις που παράγουν και εξάγουν πετρέλαιο και αέριο (η Ρωσία ανήκει σε αυτήν την κατηγορία) και άρα δεν δυσφορούν από την οικονομική ένεση που συνιστά μια «λογική» αύξηση. H Κίνα, αντίθετα, όντας ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου παγκοσμίως, δέχεται μεγάλη πίεση…
Για να επιστρέψουμε στην επίμαχη περιοχή, η βροχή των αλλεπάλληλων επεισοδίων συντηρεί την παρατεταμένη αστάθεια στη Μέση Ανατολή. Η απόπειρα αναγόρευσης του Ιράν, της Χεζμπολά κ.λπ. σε εχθρό των ΗΠΑ «σχεδόν ισότιμο με την Κίνα και τη Ρωσία» (αυτά τα λόγια έβαλαν οι New York Times στο στόμα του στρατηγού Κένεθ ΜακΚένζι, διοικητή των αμερικανικών δυνάμεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, που έσπευσε την επόμενη μέρα να τους διαψεύσει) οπωσδήποτε θα ενισχύσει την αστάθεια. Ταυτόχρονα, θα κάνει όλο και πιο φανερή τη συστημική ενδόρρηξη σε διεθνές επίπεδο, και ιδίως τον εμφύλιο που διασπά το βορειοαμερικανικό κατεστημένο. Βγαίνουν πάντως δύο συμπεράσματα που όλοι σχεδόν οι έγκυροι Δυτικοί αναλυτές αποφεύγουν να αναφέρουν. Το πρώτο είναι η επιβεβαίωση της δύσης της Δύσης, που υπογραμμίζεται και από το ότι οι Ιρανοί νιώθουν ότι μπορούν να κάνουν «προκλητικές» δηλώσεις: «Ο λαός της Υεμένης ασκεί το νόμιμο δικαίωμά του στην άμυνα», είπε χαρακτηριστικά ο Ιρανός πρόεδρος Ρουχανί αντί να ακολουθήσει τους υπόλοιπους διεθνείς ηγέτες στην καταδίκη της επίθεσης. Δείγμα κι αυτό του πόσο έχει μειωθεί ο τρόμος που κάποτε ασκούσε η Ουάσιγκτον. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ακριβώς το γεγονός που επισήμανε ο Ρουχανί: οι Υεμενίτες, αν και ματωμένοι και κατεστραμμένοι από τεσσεράμιση χρόνια σαουδαραβικής επέμβασης, απάντησαν – και τις εκρήξεις που προκάλεσαν τις άκουσε καλά όλη η υφήλιος. Πέρασε η εποχή που ένα παντοδύναμο σύστημα διεθνών σχέσεων, με καθορισμένες ιεραρχίες και ρόλους, υποχρέωνε τους λαούς να υπομένουν ανήμποροι τα πάνδεινα.
Μορμόνοι και… Πολεμιστές Χωρίς Σύνορα
Υπάρχουν δύο νέα πρόσωπα στη διοίκηση Τραμπ, που αναμένεται να παίξουν ρόλο στη νέα διελκυστίνδα μεταξύ «κατευναστών» και «φιλοπόλεμων» με επίδικο τον τρόπο αντιμετώπισης του Ιράν. Το πρώτο είναι ο νέος σύμβουλος εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, τον οποίο παρουσίασε την Τετάρτη ο Τραμπ και παίρνει τη θέση του κακήν-κακώς αποπεμφθέντος Μπόλτον*. Πρόκειται για τον Ρόμπερτ Ο’Μπράιεν [βλ. την επάνω φωτογραφία], που κι αυτός διαθέτει πλούσια καριέρα στην Ουάσιγκτον – και ταυτόχρονα είναι ο πρώτος Μορμόνος που ανέρχεται σε τόσο υψηλό αξίωμα. Ο Ρεπουμπλικάνος Ο’Μπράιεν διατέλεσε εκπρόσωπος των ΗΠΑ στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ επί Μπους, εποχή στην οποία συνεργάστηκε στενά με τον Μπόλτον. Τις υπηρεσίες του χρησιμοποίησε όμως στη συνέχεια και η υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Ομπάμα, η Χίλαρι Κλίντον. Στο βιβλίο του «Ενώ η Αμερική κοιμόταν», όπου εκθέτει την άποψή του για το πώς οι ΗΠΑ θα ανακτήσουν τον διεθνή ηγετικό ρόλο τους, ο νέος σύμβουλος εθνικής ασφαλείας, εκθέτει απόψεις παρεμφερείς με αυτές του αποπεμφθέντος Μπόλτον. Έτσι, εκτιμάται ότι ο διορισμός του αποτέλεσε μια ακόμη προσπάθεια του πανταχόθεν βαλλόμενου Τραμπ να κατευνάσει τα λεγόμενα γεράκια. Μέχρι την Τετάρτη, ο Ο’Μπράιεν ήταν «ειδικός προεδρικός απεσταλμένος για υποθέσεις ομηρίας». Στα πλαίσια αυτά, η τελευταία μεγάλη επιτυχία του ήταν η επιστροφή στις ΗΠΑ του… Αφροαμερικανού ράπερ ASAP Rocky, ο οποίος είχε συλληφθεί και προφυλακιστεί στη Σουηδία για επίθεση σε μετανάστη!
Το δεύτερο νέο σχετικά πρόσωπο είναι ο Μαρκ Έσπερ [βλ. την κάτω φωτογραφία], που το καλοκαίρι οριστικοποιήθηκε ως αντικαταστάτης του επίσης αποπεμφθέντος από τον Τραμπ υπουργού Άμυνας Τζιμ Μάτις. Να θυμίσουμε εδώ ότι ο Μάτις, επονομαζόμενος και «τρελό σκυλί», ανήκε στη συνομοταξία του Μπόλτον: πίεζε τον Τραμπ να προχωρήσει σε στρατιωτικές επεμβάσεις και να κλιμακώσει τη σύγκρουση στη Συρία – εξ ου και η αποπομπή του, που δυσαρέστησε σφόδρα το βαθύ κράτος της Ουάσιγκτον. Ο αντικαταστάτης του, που πήρε μήνες για να οριστικοποιηθεί, συνιστά κι αυτός μια κίνηση κατευνασμού του στρατιωτικοβιομηχανικού κατεστημένου από τον Τραμπ: μέχρι πρότινος ήταν ο βασικός λομπίστας της Raytheon, μίας από τις μεγαλύτερες εταιρίες του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος των ΗΠΑ με παρακλάδια σε όλο τον κόσμο. Η Raytheon, που στο λογότυπό της γράφει «Πολεμιστές Χωρίς Σύνορα»(!), νοικιάζει ιδιωτικούς στρατούς και κατασκευάζει οπλικά συστήματα (είναι ο μεγαλύτερος διεθνώς κατασκευαστής στρατιωτικών πυραύλων κάθε είδους), ραντάρ κ.λπ. Μέχρι στιγμής, πάντως, ο Έσπερ κρατά χαμηλό προφίλ και διαβεβαιώνει ότι υλοποιεί την «εθνική αμυντική στρατηγική», αποφεύγοντας –σε αντίθεση με τον προκάτοχό του– να αμφισβητεί ανοιχτά τις εκάστοτε επιλογές του Τραμπ. Την ίδια στιγμή, από το υπουργείο του «διαρρέουν» στα μεγάλα αμερικανικά ΜΜΕ, τα οποία αντιπολιτεύονται τον Τραμπ, απόψεις και πληροφορίες οι οποίες συντηρούν το πολεμικό κλίμα και πιέζουν στην κατεύθυνση «δυναμικής αντιμετώπισης της ιρανικής απειλής».
* Βλ. τα άρθρα «Οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί αναστατώνουν τη διεθνή σκηνή» και «Ο Τραμπ προσπαθεί να (ξανα)βάλει τάξη στο σπίτι του» (φύλλο 466, σελ. 7 και 16-17 αντιστοίχως).
Ποιος χτύπησε την Aramco, και γιατί;
Η Τεχεράνη αρνείται οποιαδήποτε σχέση με την επίθεση στα διυλιστήρια της Aramco στη Σαουδική Αραβία. Εξάλλου την ευθύνη ανέλαβαν οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης, η οποία εδώ και τεσσεράμιση χρόνια έχει μετατραπεί σε κρανίου τόπο λόγω της σαουδαραβικής επέμβασης. Δεν έχει σημασία: οι Δυτικοί κατηγορούν την Τεχεράνη ως αυτουργό. Και υπόσχονται να δώσουν στη δημοσιότητα αποδείξεις – ακόμα βέβαια αναμένουμε τις αποδείξεις για την ιρανική ενοχή στις εκρήξεις που σημειώθηκαν σε τάνκερ τον περασμένο Ιούνιο. Το μοναδικό στοιχείο το οποίο (ισχυρίζονται ότι) έχουν οι Σαουδάραβες είναι ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πραγματοποίησαν την επίθεση στην Aramco είναι ιρανικής κατασκευής. Στοιχείο αμφισβητούμενο, που κι αν ίσχυε θα ήταν σημασίας εφάμιλλης με το γεγονός ότι αμερικανικής, βρετανικής, γαλλικής και γερμανικής κατασκευής είναι οι χιλιάδες βόμβες και οι πύραυλοι που ρίχνουν τα σαουδαραβικά αεροσκάφη στην Υεμένη – χωρίς κανείς να χαρακτηρίζει επιτιθέμενα κράτη τις ΗΠΑ και Σία.
Οι Υεμενίτες αντάρτες δήλωσαν ότι η επίθεσή τους στα σαουδαραβικά διυλιστήρια αποτελεί απάντηση στα εγκλήματα πολέμου της πετρομοναρχίας: «Η μοναδική επιλογή για το σαουδαραβικό καθεστώς, αν θέλει να αποφύγει νέα και ισχυρότερα πλήγματα, είναι να σταματήσει την επίθεση στην Υεμένη» δήλωσε ο Γιαχία Σαρίε, εκπρόσωπος των Χούθι. Έτσι και τα μεγάλα δυτικά ΜΜΕ αναγκάστηκαν να αναφερθούν σε ένα έγκλημα πολέμου διαρκείας που ως τώρα περνούσε στα ψιλά και το οποίο αγνοούσε έτσι η πλειοψηφία της δυτικής κοινής γνώμης, αφού η σκοταδιστική σαουδαραβική μοναρχία αποτελεί πολύτιμο σύμμαχο που έπρεπε να μείνει στο απυρόβλητο… Ακόμη και η φρικιαστική δολοφονία του Κασόγκι στο σαουδαραβικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης γρήγορα ξεχάστηκε – όπως και οι «έρευνες» για την άμεση ανάμιξη στο έγκλημα του πανίσχυρου Σαουδάραβα διαδόχου Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν, τον οποίο σπεύδουν πάλι να συναντήσουν και να καλοπιάσουν ο Πομπέο και άλλοι Δυτικοί αξιωματούχοι.
Από την άλλη, η επιλογή του στόχου ήταν καίρια: η Aramco από μόνη της είναι ένα μεγαθήριο που αντιπροσωπεύει το 87% των εσόδων του σαουδαραβικού προϋπολογισμού, και σχεδόν το μισό ΑΕΠ της χώρας. Το δε συγκεκριμένο διυλιστήριο που χτυπήθηκε καίρια από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη θεωρείται το μεγαλύτερο στον κόσμο. Είχαν προηγηθεί άλλες, μικρότερης έκτασης επιθέσεις των Χούθι σε σαουδαραβικούς στόχους. Όμως, στα πλαίσια της αποσιώπησης των όσων πράττει η Σαουδική Αραβία στην Υεμένη, πέρασαν στα ψιλά: πρόκειται για επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε συστοιχίες ραντάρ των σαουδαραβικών πυραύλων Patriot, σε αγωγούς και σε ένα μικρότερο κοίτασμα πετρελαίου. Αυτή τη φορά το πλήγμα ήταν πολύ ισχυρότερο – και επιπλέον αντιμετωπίστηκε από τα «γεράκια» ως ευκαιρία για όξυνση της αντιιρανικής καμπάνιας τους. Οι συνέπειες βέβαια για αυτό καθαυτό το διεθνές εμπόριο πετρελαίου θα είναι παροδικές. Αλλά το γόητρο της πετρομοναρχίας και των Δυτικών φίλων της έχει τρωθεί αποφασιστικά από τους «ξυπόλητους» Υεμενίτες.
