Πολλοί φίλοι στέλνουν μηνύματα και ρωτούν τι γίνεται στην Ουκρανία επειδή οι αναφορές μου τελευταία δεν είναι πολλές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κυριαρχεί στην ειδησεογραφία η καθαρά πολεμική διάσταση του ουκρανικού ζητήματος, για την οποία δεν είμαι ειδικός και οι πολεμικές επιχειρήσεις, τα οπλικά συστήματα και όλα τα σχετικά μου είναι απεχθή. Κι επειδή έχουν σχέση με μια περιοχή με την οποία έχω ισχυρούς δεσμούς, μου είναι πάρα πολύ οδυνηρό να μιλάω για νεκρούς, τραυματίες και για κατεστραμμένες πόλεις, χωριά και υποδομές μιας χώρας που έγινε πεδίο θανάτου. Προσωπικά, παρ’ όλο που έχει επέλθει ένας πολύ μεγάλος διχασμός, ακόμα δεν μπορώ να ξεχωρίσω τους Ρώσους από τους Ουκρανούς και τους Ουκρανούς από τους Ρώσους. Τους γνώρισα, έκανα εκατοντάδες φίλους, συνεργάστηκα και έζησα μαζί τους για 25 περίπου χρόνια, όταν αυτοί ήταν ένα σώμα κι ένας πολιτισμός, αδιαχώριστοι. Και τώρα όλα γίναν άνω-κάτω. Μπορεί να μην ξέρουμε ακριβώς τον αριθμό των θυμάτων, αλλά στο τέλος θα είναι πάρα πολύ μεγάλος. Τα αδέλφια, οι σύζυγοι, οι φίλοι, οι συμμαθητές, οι συγκάτοικοι και οι συγχωριανοί δηλητηριάστηκαν, φανατίστηκαν, αγρίεψαν, διασκορπίστηκαν, πολλοί έφτασαν να γίνουν ξένοι και εχθροί μεταξύ τους. Ό,τι δηλαδή συμβαίνει σε κάθε εμφύλιο.
Και αυτό δεν θα γινόταν αν δεν αναμιγνυόταν τρίτος παράγοντας, όπως μπαίνει ένας τρίτος και χωρίζει ένα ζευγάρι. Εδώ, όμως, δεν πρόκειται για ερωτικό τρίγωνο. Στην Ουκρανία εφαρμόστηκε από το εξωτερικό ένα γκραν σχέδιο για να διαλυθεί η κοινωνία, να καταστραφεί η συνοχή της και να διαμελιστεί το κράτος, για να εξυπηρετηθούν συμφέροντα που δεν έχουν καμία έγνοια για τη χώρα και το λαό της. Το σενάριο είναι γνωστό και εφαρμόζεται με παραλλαγές. Γνωστοί είναι και οι παράγοντες που υποθάλπουν τους εμφύλιους. Είτε πρόκειται για την Ελλάδα του 1944, είτε πρόκειται για την Κορέα και το Βιετνάμ, είτε πρόκειται για την αποδόμηση της Συρίας ή την εξόντωση του Καντάφι και τη διάλυση της Λιβύης, ο ξένος δάχτυλος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το ξέσπασμα εμφυλίων που μαζί με την ξένη επέμβαση επιφέρουν την απόλυτη καταστροφή χωρών, κρατών, λαών και πολιτισμών. Και σ’ αυτή τη θανάσιμη παγίδα, οι καλοί μας σύμμαχοι έριξαν και την Ουκρανία.
Στα Βαλκάνια ζούμε κι έχουμε πολλές τοπικές εμπειρίες. Έχουμε τον εμφύλιο στον τόπο μας που ξέρουμε πώς μεθοδεύτηκε, έχουμε την Κύπρο που ακόμα είναι διχασμένη και κομμένη στα δύο, έχουμε και τη Γιουγκοσλαβία, ένα κράτος ανεξάρτητο μέσα στην Ευρώπη το οποίο με επτά εμφύλιους τεμαχίστηκε σε επτά κρατίδια και επτά ξεχωριστούς στρατούς!
Από τη στιγμή που επιλέξανε την Ουκρανία, ήταν καταδικασμένη. Όπως όλες οι χώρες που επιλέγονται σαν αναλώσιμο καύσιμο στις γεωστρατηγικές ενέργειες των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Και πάντα βρίσκουν σε κάθε χώρα κάποιους πρόθυμουςβνα επωμιστούν, στη Ρουάντα, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Υεμένη κ.λπ., την υλοποίηση αυτής της καταστροφής. Έτσι έγινε και στην Ουκρανία. Για να πλήξουν τη Ρωσία, έριξαν τους Ουκρανούς στο λάκκο με τα λιοντάρια.
Το πογκρόμ
Μέσα στο φοβερό χαμό, συμβαίνουν μερικά πράγματα, κακά ή καλά, που αγνοούνται, αποσιωπούνται ή υποτιμώνται από την ειδησεογραφία για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, για να μην διαταραχτεί η μονόπλευρη ενημέρωση που έχει επιβάλλει το δυτικό μπλοκ σε ολόκληρο το αντιρωσικό μέτωπο.
Το πρώτο είναι κακό. Οι ακραίοι εθνικιστές, που από ουκρανικής πλευράς φέρνουν και την κύρια ευθύνη για την υλοποίηση του ξένου σχεδίου για τον πόλεμο, προχωρούν σε αγριότητες που δεν εντάσσονται στο καθαρά πολεμικό πεδίο. Και μια τέτοια μεγάλη αγριότητα, η οποία αποκρύβεται στη Δύση, ενώ για άλλες παρεμφερείς περιπτώσεις πολύ μικρότερες σε σημασία εξανίστανται και κάνουν τρομερό θόρυβο, είναι το πογκρόμ που έχει εξαπολυθεί εναντίον της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας επειδή υπάγεται στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν ανέκαθεν η μεγαλύτερη Εκκλησία στην Ουκρανία.
Οι πολίτες της Ουκρανίας, παλαιόθεν, είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα χριστιανοί ορθόδοξοι. Οι υπόλοιποι, πέρα από τους άθεους, είναι οι ουνίτες στη Δυτική Ουκρανία, δηλαδή καθολικοί μεταμφιεσμένοι σε ορθόδοξους κατά το τελετουργικό, οι μουσουλμάνοι, βασικά οι Τάταροι, οι Εβραίοι οι οποίοι ήταν πολλοί πριν μετακομίσουν στο Ισραήλ και σε άλλες χώρες και, εσχάτως, οι νεοπροσήλυτοι προτεστάντες που προκύψανε από την πλημμυρίδα των αμερικάνικων, ευρωπαϊκών και νοτιοκορεάτικων θρησκευτικών ταγμάτων που κατέκλυσαν την Ουκρανία μετά την ανεξαρτησία της το 1991.
Οι ακραίοι εθνικιστές, που συνδέονται με παραστρατιωτικές οργανώσεις, φιλοναζιστικές ομάδες, ξένες μυστικές υπηρεσίες, ολιγάρχες κ.λπ., προφανώς υποκινούμενοι από τους Αμερικάνους και τους Ευρωπαίους, άρχισαν από το 2014 να πιέζουν τους πιστούς και κυρίως τους κληρικούς να μεταπηδήσουν στην ουκρανική εκκλησία την οποία ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος αναγνώρισε υπό την «φιλική» πίεση των Αμερικάνων. Ταυτόχρονα, άρχισαν να κάνουν επιδρομές σε εκκλησίες και να εκδιώκουν τους κληρικούς, τους ορθόδοξους χριστιανούς. Μετά δε την έναρξη του πολέμου, οι επιδρομές πολλαπλασιάστηκαν και τώρα πια έχουν εξελιχτεί σε κανονικό πογκρόμ εναντίον της μεγαλύτερης ορθόδοξης εκκλησίας της Ουκρανίας. Κορυφαία γεγονότα του πογκρόμ είναι ο εμπρησμός, η πυρπόληση ορθόδοξων ναών σε διάφορα μέρη της χώρας και η σε εξέλιξη επιδρομή στη Λάβρα του Κιέβου με συλλήψεις μοναχών και διαταγή έξωσής τους από το πελώριο συγκρότημα που περιλαμβάνει ναούς, μοναστήρια, τάφους, κειμήλια, κατακόμβες και άλλα ιερά στοιχεία. Μέχρι το πρωτοφανές, οι ουκρανικές αρχές να συλλαμβάνουν κληρικούς ακόμα και μητροπολίτες όπως τον Πάβελ της Λάβρας και τον Θεοδόσιο του Τσερκάσι, τους οποίους θέτουν σε κατ’ οίκον περιορισμό με ηλεκτρονικό «βραχιολάκι» στο πόδι όπως κάνουν στους σεσημασμένους κακοποιούς.
Και γι’ αυτό το πογκρόμ εναντίον μιας από τις πιο μεγάλες χριστιανικές εκκλησίες της Ευρώπης δεν ακούει κανείς ούτε μια φωνή διαμαρτυρίας στη Δύση, από θρησκευτικούς και κοσμικούς κύκλους, δεν βρίσκει ούτε ένα δημοσίευμα στον Τύπο. Έχει πέσει γραμμή να αποσιωπήσουν το πογκρόμ που γίνεται σε όλη την Ουκρανία. Ο πάπας, οι πατριάρχες, οι αρχιεπίσκοποι, οι μητροπολίτες, οι θεολόγοι, οι πιστοί, οι πολιτικοί, οι κυβερνήσεις, οι δημοσιογράφοι, οι λαλίστατοι «πανελίστες», κανένας τους δεν είδε, δεν άκουσε, δεν ξέρει. Ενώ μόλις κάποιος γράψει ένα σύνθημα με σπρέι στον τοίχο μιας χριστιανικής εκκλησίας ή μιας συναγωγής στη Γερμανία ή τη Γαλλία, ξεσηκώνονται οι πάντες και το θέμα γίνεται πρωτοσέλιδο και πρώτη είδηση στα κανάλια και τα ραδιόφωνα, με δηλώσεις αυστηρές των πρωθυπουργών και των κομμάτων για την ιεροσυλία και το βανδαλισμό, σ’ αυτή την περίπτωση, που διώκονται κληρικοί με κατασκευασμένες κατηγορίες, κατάσχονται ή καίγονται εκκλησίες σε όλη τη χώρα, δηλαδή πρόκειται για καθαρό και οργανωμένο πογκρόμ, το έτος 2023, η κυρία Φον ντερ Λάιεν, ο κύριος Μπορέλ, ο κύριος Μακρόν και ο κύριος Σολτς, όλοι καλοί χριστιανοί που συνεχώς επικαλούνται τις χριστιανικές αξίες, δεν βγάζουν μιλιά, δεν κάνουν κιχ.
Πριν ακόμα σιγήσουν τα όπλα στην Ανατολική Ουκρανία, στη Μαριούπολη κατεδαφίζονται τα κατεστραμμένα κτήρια και χτίζονται ολόκληρες σύγχρονες συνοικίες.
Οι Μαριουπολίτες
Η Μαριούπολη είναι μία από τις πόλεις στις οποίες έγιναν οι σκληρότερες μάχες, έπεσαν οι περισσότερες βόμβες και έγιναν οι μεγαλύτερες καταστροφές. Είναι και η μεγαλύτερη πόλη που πέρασε υπό τον έλεγχο των Ρώσων, με προπολεμικό πληθυσμό περίπου μισού εκατομμυρίου. Η Μαριούπολη ήταν και ελπίζω να παραμείνει το μεγάλο κέντρο του Ελληνισμού σε όλη την παρευξείνια περιοχή της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που σήμερα περιλαμβάνει από τα ανατολικά προς τα δυτικά, τη Γεωργία, τη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία. Στην τελευταία απογραφή που έγινε στην Ουκρανία, οι Έλληνες είναι περίπου εκατό χιλιάδες, αυτός είναι ο επίσημος αριθμός. Οι οργανωμένοι φορείς του Ελληνισμού υποστήριζαν ότι λόγω των μικτών γάμων που αυξήθηκαν μετά το 1991, αλλά και επειδή κάποιοι πολίτες ελληνικής καταγωγής για δικούς τους λόγους δηλώνονταν ως Ουκρανοί ή Ρώσοι, ο πραγματικός αριθμός των Ελλήνων ήταν αισθητά μεγαλύτερος. Αλλά και 90 ή 100 χιλιάδες – με τη σφραγίδα του κράτους- δεν είναι λίγοι. Και με δεδομένο ότι το 80% των Ελλήνων κατοικούσε στην ευρύτερη περιοχή της Μαριούπολης, στην πόλη και σε χωριά που ανέκαθεν θεωρούνταν ελληνικά, μπορεί κανείς να αντιληφτεί ότι επρόκειτο για μια μεγάλη κοινότητα συγκεντρωμένη σε ένα μέρος, με δική της γλώσσα, δική της ιστορία και δικά της ήθη και έθιμα μέσα στη γενικότερη ιστορία του τόπου. Επειδή δε ήταν πάρα πολύ καλά οργανωμένος ο Ελληνισμός και πάρα πολύ δραστήριος, η περιοχή αυτή σφραγιζόταν από την παρουσία των Ελλήνων με τρόπο πολύ εμφανή και δημιουργικό. Καμία άλλη από τις δεκάδες μειονότητες της Ουκρανίας δεν είχε τη συνοχή, το δυναμισμό και τη δράση των Ελλήνων.
Ο Ελληνισμός είχε 11 βουλευτές, πολλούς δημάρχους, αντιπεριφερειάρχες, αντινομάρχες και εκατοντάδες δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους, ελληνικής καταγωγής. Επίσης, είχε επιστήμονες, καλλιτέχνες, λογοτέχνες, εκπαιδευτικούς και στελέχη σε διοικητικές θέσεις σε ιδρύματα και σε μεγάλες επιχειρήσεις που συντηρούσαν την περιοχή. Η Μαριούπολη που υπάγεται στην περιφέρεια του Ντονιέτσκ, το κέντρο της διοίκησης στην περιοχή του Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας, ήταν μια πόλη με βαριά βιομηχανία, εκτεταμένη αγροτική οικονομία και εμπορικό λιμάνι στην Αζοφική Θάλασσα, γι’ αυτό οι ντόπιοι είχαν δουλειά και δεν ήταν λίγοι αυτοί που λόγω του είδους της εργασίας που έκαναν είχαν υψηλότερες αμοιβές από τις αμοιβές που έπαιρναν οι εργαζόμενοι σε άλλα μέρη της Ουκρανίας.
Νέα Μαριούπολη
Δεν είναι τυχαίο ότι οι Έλληνες δεν μετανάστευσαν, δεν έφυγαν από την Αζοφική Θάλασσα για να έρθουν στην Ελλάδα, ούτε τώρα που το ένα τρίτο των Ουκρανών μετακινήθηκε εντός και εκτός της χώρας, ούτε πριν από τον πόλεμο που από καιρό υπήρχε μεγάλο ρεύμα μετανάστευσης από την Ουκρανία προς την Ευρώπη, τον Καναδά κι αλλού. Οι Έλληνες δεν ακολουθούσαν τους Ουκρανούς και παρέμεναν στη γενέτειρα τους. Όχι μόνο επειδή είχαν δουλειά. Το κύριο είναι ότι επειδή οι Έλληνες έφτιαξαν τη Μαριούπολη και οι ίδιοι έχτισαν τα χωριά τους, αισθάνονται ότι αυτή η γη, με το χώμα, τη θάλασσα και τον αέρα της, είναι η γη των προγόνων τους. Οι Έλληνες της Μαριούπολης, που εγκαταστάθηκαν στο βόρειο τμήμα της Αζοφικής Θάλασσας από τους Ρώσους επί Αικατερίνης Β΄, της επονομαζόμενης Μεγάλης, το 1778-79, μεταμόρφωσαν την άγρια και ακατοίκητη στέπα σε καλλιεργήσιμη γη, έχτισαν σπίτια, εκκλησίες και σχολεία, ανέπτυξαν την περιοχή και της έδωσαν το χρώμα και το ύφος της.
Μετά από 245 χρόνια συνεχούς και εντατικής παρουσίας στη στέπα της Αζοφικής, με τόσο γερό ρίζωμα, οι Έλληνες δεν ξεκολλάνε εύκολα από εκεί, να πάνε αλλού, να έρθουν στην Ελλάδα, όπως έκαναν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες από τη Ρωσία, τη Γεωργία και το Καζαχστάν. Γιατί οι περισσότεροι Πόντιοι ήταν βασικά μετανάστες από τη Μικρά Ασία και μάλλον δεν στέριωσαν με τον ίδιο τρόπο στη βόρεια και ανατολική πλευρά της Μαύρης Θάλασσας. Οι Έλληνες της Μαριούπολης μεταφέρθηκαν στην Αζοφική από την Κριμαία που είναι πολύ κοντά στη Μαριούπολη, είναι άλλη φλέβα του Ελληνισμού και δεν ένιωθαν καμία προσωρινότητα στη Μαριούπολη που έχει την ίδια παραλία με την Κριμαία.
Τώρα, καλούνται οι Έλληνες να βάλουν ξανά τα μυαλά και τα χέρια τους για να ξαναφτιαχτεί η Μαριούπολη και να γίνει καλύτερη, χωρίς την γκριζάδα που είχε και δεν ταίριαζε ούτε με την ιστορία της, ούτε με τις μεγάλες γιορτές της, ούτε με τη ζεστασιά των κατοίκων της.
Ήδη η Μαριούπολη ξαναχτίζεται με γοργούς ρυθμούς και μεταμορφώνεται. Χιλιάδες διαμερίσματα σε υπερσύγχρονα κτήρια ανεγείρονται παντού για να στεγάσουν όσους καταστράφηκαν τα σπίτια τους. Όλη η πόλη είναι ένα πελώριο εργοτάξιο. Σε ορισμένες περιοχές, μου λένε οι συμπατριώτες μας από εκεί και τα βλέπω στις φωτογραφίες και τα βίντεο που μου στέλνουν, είναι δύσκολη η κυκλοφορία των αυτοκινήτων γιατί έχει πήξει ο τόπος από νταλίκες που μεταφέρουν οικοδομικά υλικά. Δρόμοι, καταστήματα, σχολεία, νοσοκομεία, όλα επισκευάζονται και ανακαινίζονται. Το λιμάνι ήδη επαναλειτουργεί, το Δημοτικό Θέατρο που υπέστη μεγάλη ζημιά ανακατασκευάζεται, τα κτήρια του Πανεπιστημίου επιδιορθώνονται. Έχει ανακοινωθεί ότι θα λειτουργήσει και το αεροδρόμιο της Μαριούπολης το οποίο είχε τεθεί εκτός λειτουργίας πριν από πολλά χρόνια, ενώ τον πρώτο καιρό που πήγαινα στη Μαριούπολη το χρησιμοποιούσαν για εσωτερικές πτήσεις.
Νέα Αναγέννηση
Το δεύτερο πολύ καλό νέο είναι ότι οι Έλληνες έχουν ξεκινήσει την προσπάθεια να ανασυγκροτηθούν. Να μετρήσουν τις δυνάμεις τους, να καταγράψουν τις απώλειές τους και -το εξίσου βασικό- να ξαναστήσουν τις διαλυμένες οργανώσεις τους.
Πολύς κόσμος έχει διασκορπιστεί, όπου μπόρεσε, κοντά ή μακριά, για να γλιτώσει από τις βόμβες και την ασιτία. Άλλοι προς τα δυτικά κι άλλοι προς τη Ρωσία, αλλά οι περισσότεροι παρέμειναν στα γύρω χωριά ή κατέφυγαν σ’ αυτά που δεν έπαθαν σοβαρές ζημιές από τις εχθροπραξίες. Και τώρα, σιγά-σιγά, όσο προχωρούν τα έργα ανοικοδόμησης στη Μαριούπολη, ξαναμαζεύονται, παρ’ όλο που ακόμα επικρατεί ανασφάλεια σε σχέση με τις εξελίξεις στο μέτωπο του πολέμου.
Πολύ μεγάλο παραμένει το πρόβλημα του διχασμού που επήλθε συνεπεία του πολέμου. Άλλοι Έλληνας πήραν το μέρος της Ρωσίας κι άλλοι της Ουκρανίας. Κι αυτοί που πήραν το μέρος της Ουκρανίας, τα στελέχη τουλάχιστον, είτε έφυγαν από τις ρωσοκρατούμενες περιοχές και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και την Κύπρο, είτε παραμένουν στην Αζοφική, αλλά αρνούνται ή διστάζουν να πάρουν μέρος στη συλλογική προσπάθεια για την ανασυγκρότηση του Ελληνισμού. Ίσως κάποιοι να επιθυμούν κι άλλοι να φοβούνται την επιστροφή των ουκρανικών αρχών στην πόλη, αν και δεν φαίνεται πολύ πιθανή. Αυτή η διάσπαση των Ελλήνων, τουλάχιστον σε επίπεδο στελεχών, αποτελεί ένα πολύ σοβαρό και στενάχωρο πρόβλημα για το παρόν και το μέλλον του.
Προσωπικά, επειδή δεν μπορώ να φανταστώ τη Μαριούπολη χωρίς την ελληνική παρουσία, θέλω να πετύχει η προσπάθεια των συμπατριωτών μας που κάτω από τόσο αντίξοες συνθήκες έχουν αναλάβει την πρωτοβουλία να επανασυναρμολογήσουν τις ελληνικές κοινότητες, γιατί πέρα από τα πολιτικά ζητήματα, αυτό που προέχει πάνω απ’ όλα είναι η παραμονή και επιβίωση των Ελλήνων στα μέρη τους και όχι ο ξεριζωμός τους. Η Μαριούπολη είναι κι αυτή μια πατρίδα των Ελλήνων, όπως είναι η Σμύρνη, η Πόλη, η Τραπεζούντα και η Χιμάρα. Κι αυτή η πατρίδα, που δεν είναι απ’ αυτές που χάθηκαν στο παρελθόν, μπορεί και πρέπει να διασωθεί οπωσδήποτε. Και να μην απομείνει μόνο στις μνήμες μας.
Κι αυτό λέω συνέχεια στους δικούς μας. Ό,τι διαφορές έχετε, ό,τι πικρίες έχετε, με όποιου το μέρος έχετε συνταχθεί, για λόγους που εσείς ξέρετε, το κύριο είναι να διατηρήσουμε τον Ελληνισμό στην Αζοφική Θάλασσα. Να μην γίνουμε κι εμείς μέρος του προβλήματος. Να μην γίνουμε μπαλάκι ανάμεσα στους Ρώσους και τους Ουκρανούς που τώρα αλληλομάχονται. Έτσι κι αλλιώς, δεν φταίνε καθόλου οι Έλληνες για τον πόλεμο και ούτε μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξή του, γι’ αυτό προτείνω με επιμονή και αγάπη, σε όλους, προς κάθε κατεύθυνση, να σκέφτονται ότι δική τους ευθύνη και αποστολή μέσα σ’ αυτό το χαμό είναι να ανασυγκροτήσουν τον Ελληνισμό για να συνεχίσει να ζει και να δημιουργεί στην πατρική του γη.
Είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι σε μικρό χρονικό διάστημα και ενώ τα κανόνια βροντούν σε πολύ κοντινά μέρη, η πρωτοβουλία για την ανασύσταση των οργανώσεων των Ελλήνων βρίσκει όλο και μεγαλύτερη ανταπόκριση σχεδόν σε όλες τις πόλεις και τα χωριά που προϋπήρχαν οι ελληνικές κοινότητες. Δηλαδή, είμαστε σε καλό δρόμο…
Συνεχίζεται
