Του Κώστα Δημητριάδη
Τις μέρες που συμπληρώνεται ένας χρόνος απ’ την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία (24 Φεβρουαρίου του 2022), υπάρχει μια έντονη και πολυεπίπεδη κινητικότητα που περιλαμβάνει πολλούς παίκτες (ΗΠΑ, ευρωπαϊκά κέντρα, Ρωσία, Κίνα, περιφερειακές κινήσεις των υποσυστημάτων της Ασίας, της Λ. Αμερικής, πιο αφανείς της «αόρατης» Αφρικής). Οι άμεσα εμπλεκόμενες πλευρές (Δύση και Ρωσία) δείχνουν ότι μετράνε και συγκροτούν τις δυνάμεις τους προετοιμαζόμενες να ριχτούν σ’ ένα νέο αποφασιστικότερο γύρο σύγκρουσης περί την Ουκρανία.
Ταυτόχρονα γίνεται σαφές ότι οι προτεραιότητές τους δεν εξαντλούνται στο ουκρανικό μέτωπο και στα όσα συναρθρώνονται γύρω του (περιλαμβάνοντας όλο τον ευρωπαϊκό χώρο τουλάχιστον) αλλά περιλαμβάνουν και άλλα μέτωπα με κυριότερο αυτό του Ινδοειρηνικού όπου με επίκεντρο την Ταϊβάν εξελίσσεται η αντιπαράθεση ΗΠΑ / Δύσης και Κίνας). Η Κίνα από την άλλη πλευρά είναι βασική παγκόσμια μεταβλητή σε μια έντονα κλυδωνιζόμενη τριγωνική σχέση ισχύος μεταξύ ΗΠΑ / Δύσης, Κίνας, Ρωσίας. Οι μεταπτώσεις των πρόσφατων κινήσεων της Κίνας –η κίνηση από την υπόθεση της εξαγγελίας ειρηνευτικής της πρωτοβουλίας στη Διάσκεψη του Μονάχου, στην άμεση επίσκεψη του κινέζου ΥΠΕΞ στη Μόσχα και το σήμα για το αδιατάρακτο της στρατηγικής στήριξης της Ρωσίας– δείχνουν τα κινέζικα στρατηγικά διλήμματα. Στρατηγική της προδιάθεση είναι να παρουσιαστεί ως εισηγούμενη μια διευθέτηση παγκόσμιας κλίμακας και ως «ηγεμονεύων θεματοφύλακας» μιας νέας παγκόσμιας τάξης. Την ίδια στιγμή η αδιάπτωτη διατήρηση της στρατηγικής της στήριξης προς τη Ρωσία είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ, παρά τις κρίσιμες δυσχέρειες που της προκαλεί στη διαχείριση των σχέσεών της με τη Δύση. Επιπλέον, πίσω από την πρόσοψη της επιθετικής ρητορικής κλιμάκωσης που κυριαρχεί για την ώρα, γίνεται ορατό ότι υπάρχουν ζυμώσεις και δίαυλοι συνεννοήσεων ανάμεσα στους εμπολέμους (ΗΠΑ-ευρωπαϊκά κέντρα-Ρωσία) στο βαθμό που γίνονται σαφέστερα τα εξής: 1) Ότι κανένα μπλοκ δεν είναι τόσο ισχυρό που να μπορεί να επιβάλει τη θέλησή του και «να νικήσει». 2) Ότι ο πόλεμος δοκιμάζει τις αντοχές όλων των μερών και φαίνεται ήδη ένα πολυεπίπεδο (οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό) λαχάνιασμα αμφοτέρων και ένας προβληματισμός για τα όρια εξασφάλισης της εσωτερικής τους συνοχής. Τόσο στο ενδοκρατικό επίπεδο (εντάσεις μέσα στην κάθε χώρα, κοινωνικές αλλά και ενδορρήξεις των ελίτ) όσο και σε εκείνο της συνοχής του καθενός από τα μπλοκ. 3) Ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος, η κλιμάκωση να τεθεί εκτός ελέγχου με γενίκευση του πολέμου. 4) Η πάγια και διαρκώς παρούσα δυσκολία της απεμπλοκής από πολεμικά μέτωπα (σε αντίστιξη με τη σχετική «ευκολία» της εμπλοκής τους) που έχουν οι κοσμοκρατορικές δυνάμεις. Ως προς αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι μια απεμπλοκή με λήξη της σύγκρουσης (όχι μ’ ένα πάγωμά της που καθόλου τυχαία και αυτό βρίσκεται σε συζήτηση) θα απαιτούσε μια συνολική παγκόσμιας κλίμακας διευθέτηση. Αυτή στο βαθμό που θα επιτυγχανόταν δεν θα μπορούσε να περιορίζεται στην Ουκρανία αλλά κατά κάποιο τρόπο θα κινιόταν προς μια (έστω και προσωρινή) «νέα ισορροπία» που θα αποτύπωνε σε κάποιο βαθμό και τις μεταβολές που πάνε να συντελεστούν στον παγκόσμιο συσχετισμό των δυνάμεων.
Βεβαίως με όσα πολύ συνοπτικά θίξαμε μέχρις εδώ, έχουμε δώσει μόνο μερικές αποσπασματικές όψεις μιας εξαιρετικά σύνθετης και πολύπλοκης διεθνούς κατάστασης. Στο σημείωμα αυτό θα περιοριστούμε σε ορισμένα πρώτα χοντρικά συμπεράσματα που επιβεβαιώνει ο ένας χρόνος πολέμου. Και ίσως πρέπει να αρχίσουμε πρώτα επισημαίνοντας ότι η εξέλιξή του πολέμου αποδεικνύει ότι έχουν ξεπεραστεί σαφώς οι εκτιμήσεις και οι σχεδιασμοί όλων. Τόσο της ρωσικής πλευράς, για μια σύντομη, περιορισμένη στρατιωτική επιχείρηση κ.λπ. όσο και αντίστοιχα της δυτικής-αμερικανικής πλευράς, ως προς τις αντοχές της Ρωσίας αλλά και ως προς τις δευτερογενείς, πολυεπίπεδες αντιφατικές συνέπειες αυτού του πολέμου που δεν παύουν να ξετυλίγονται και αφορούν μεταβολές ισορροπιών σε παγκόσμια κλίμακα.
Ο πόλεμος ως διέξοδος τεράστιων συστημικών αντιθέσεων και επιταχυντής εξελίξεων
Ο πόλεμος δεν υπήρξε ένας «κεραυνός εν αιθρία», ούτε το «μονομερές» καπρίτσιο κάποιου αυταρχικού ηγέτη. Ούτε βεβαίως και η αναγκαστική, «επιβεβλημένη» κίνηση μιας αμυνόμενης Ρωσίας. Υπολογισμούς και προετοιμασίες για την επερχόμενη σύγκρουση είναι φανερό και ομολογημένο ότι έκαναν για πολύ καιρό όλες οι πλευρές. Με τον πόλεμο πάνε να βρουν λύση δύο επίπεδα παγκόσμιων εκρηκτικών αντιθέσεων που ουσιαστικά αποτελούν αλληλένδετους τρόπους έκφρασης της ίδιας πραγματικότητας,. Κατά πρώτον, η σύγκρουση κοσμοκρατορικών μπλοκ γύρω από την ηγεμονία και τον έλεγχο επί του παγκόσμιου συστήματος. Η καθοδική πορεία που τείνει να κλονίσει την δυτική πρωτοκαθεδρία συναντιέται με την άνοδο ενός ιδιαίτερα ετερογενούς μπλοκ ανερχόμενων δυνάμεων (Κίνα, Ρωσία, BRICS) που δείχνει όμως αξιοσημείωτες δυνατότητες έλξης στην τροχιά του μεγάλων τμημάτων των παγκόσμιων περιφερειών (του παγκόσμιου Νότου). Αφετέρου, εκδηλώνεται όλο το πλέγμα των αντιφάσεων που συνθέτουν την παγκόσμια ανεπίλυτη συστημική καπιταλιστική κρίση. Κι αυτό τροφοδοτεί πολλά. Την επιδίωξη τεράστιων καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων (ενέργεια, «πράσινη» οικονομία, ψηφιακές αναδιαρθρώσεις) και των πιέσεων μετακύλισης του ανάλογα τεράστιου κόστους που τις συνοδεύει. Τις τεράστιες κούρσες στρατιωτικών εξοπλισμών και επιβολής γενικότερα πολεμικής οικονομίας που βλέπουμε οι οποίες αποτελούν κομβικό κίνητρο για τη συνέχιση αυτού του πολέμου και «κλασικό» δρόμο του κεφαλαίου για προσωρινό σπρώξιμο στο μέλλον της οικονομικής ύφεσης. Τους συνεπαγόμενους μεγάλους ενδοκαπιταλιστικούς ανταγωνισμούς (μέσα σ’ αυτούς σε περίοπτη θέση τους ενδοδυτικούς) και ειδικότερα ως προς αυτό την κρισιμότητα της διάστασης «Ευρώπη» ως κομβικό πεδίο επίλυσης των τέτοιων αντιθέσεων. Αλλά και την ήδη παρούσα ασφυκτική οικονομική και κοινωνικοπολιτική συμπίεση που υφίσταται ο πόλος της εργασίας, τα ευρύτατα λαϊκά στρώματα διεθνώς. Έτσι είναι καίριας σημασίας η συνειδητοποίηση ότι το παγκόσμιο σύστημα κυριαρχείται σήμερα από τις καπιταλιστικές σχέσεις που το διέπουν ενιαία. Πολύ περισσότερο όταν εξακολουθούν να ασκούν ακόμα σημαντική επιρροή όσον αφορά την ανάγνωση της πραγματικότητας, τα σχήματα μιας προγενέστερης φάσης όπου οι σημερινές ανερχόμενες κοσμοκρατορικές δυνάμεις (Κίνα, Ρωσία) αντιτίθεντο με το πλαίσιο του κεφαλαίου και αυτό τις είχε κάνει τότε οδηγητικά κέντρα του πρώτου παγκόσμιου κύματος εγχειρημάτων κοινωνικής και εθνικής χειραφέτησης.
Ο πόλεμος δοκιμάζει τις αντοχές όλων των μερών και φαίνεται ήδη ένα πολυεπίπεδο λαχάνιασμα αμφοτέρων και ένας προβληματισμός για τα όρια εξασφάλισης της εσωτερικής τους συνοχής. Τόσο στο ενδοκρατικό επίπεδο όσο και σε εκείνο της συνοχής του καθενός από τα μπλοκ
«Υπόκωφα» μέτωπα – Κυοφορούνται αλλαγές παγκόσμιων ισορροπιών
Ο χρόνος που παρήλθε από τις 24/2/2022 υπήρξε πολύ γεμάτος με εξελίξεις πέραν του άμεσα στρατιωτικοπολιτικού πεδίου. Συχνά «υπόκωφες» και που είναι με βεβαιότητα νωρίς για να εκτιμηθούν πλήρως. Ανάμεσά τους μια αλυσίδα τάσεων, αιτίων και αποτελεσμάτων που φέρνουν πιο κοντά μια διαδικασία αποδολλαριοποίησης που σίγουρα ζυγίζεται πάρα πολύ από τις ΗΠΑ και «χρωματίζει» τις αντιδράσεις τους και τα διλήμματά τους. Το ενεργειακό αλλά και η παγκόσμια αγορά βασικών πρώτων υλών και οι διελκυστίνδες που την σημαδεύουν (εμπάργκο, αντίμετρα και πολλά παρεπόμενα) γεννούν εντυπωσιακές αλλαγές ισορροπιών που περιλαμβάνουν από κινήσεις της Σ. Αραβίας και των χωρών του Κόλπου μέχρι τις τάσεις ανάδυσης λατινοαμερικάνικης περιφερειακής νομισματικής ολοκλήρωσης. Είναι χαρακτηριστικό της εποχής ότι όλες οι κινήσεις παρουσιάζουν τις αβεβαιότητες της δοκιμής αντοχών και ορίων «ημών και των άλλων».
Η επαναλαμβανόμενη έγερση της ανάγκης παγκόσμιας διακυβέρνησης από τις πιο επιθετικές μερίδες του παγκόσμιου κεφαλαίου (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ) που φαίνονται να έχουν ερείσματα και στα δύο αντιμαχόμενα μπλοκ (τόσο στη Δύση όσο και στην Κίνα) επίσης δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη. Με την αναγκαία επισήμανση πάντως ότι μια «παγκόσμια διακυβέρνηση» δεν θα ήταν –αν ποτέ έφτανε να επιβληθεί– παρά η προσωρινή, επισφαλής και αναγκαστικά ακραία αυταρχική κατίσχυση των ισχυρότερων μερίδων μέσα στο παγκόσμιο σύστημα του κεφαλαίου. Που δεν θα έπαυε να φέρνει μαζί της αναβαθμισμένες τις εσωτερικές της αντιθέσεις, παράγοντας νέους κύκλους σκληρότερων συγκρούσεων.
Η πλευρά «λαοί» και οι ανάγκες που θέτει
Πρώτα απ’ όλα. Η είσοδος στη φάση που εγκαινίασε η έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία βρήκε τον λαϊκό παράγοντα παγκοσμίως στο περιθώριο και υπό πολύ δυσμενείς όρους. Κάθε σοβαρή συζήτηση πρέπει να ξεκινάει απ’ αυτό. Η ίδια η μορφή ενός κόσμου που περιγράφεται με όρους συγκρουούμενων μεγάλων δυνάμεων και μερίδων του κεφαλαίου είναι ο άλλος τρόπος για να δούμε την πολιτική απουσία των λαών. Άλλωστε και αυτός ο συγκεκριμένος πόλεμος έχει γίνει δυνατός εν πολλοίς και λόγω αυτής της συσσωρευμένης επί πολύ χρόνο απουσίας.
Όμως με την προτεραιότητά μας να είναι στην ανίχνευση δυνατοτήτων από τη μεριά των λαών είναι σημαντικό να δώσουμε προσοχή στα εξής.
1) Τι συμβαίνει στον (παρ’ όλα αυτά πολύ ετερογενή και διαφορετικών ταχυτήτων) «παγκόσμιο Νότο». Λέει πολλά η επαναλαμβανόμενη τελευταία (από τον Μακρόν αλλά και την επίσημη έκθεση προς τη Διάσκεψη του Μονάχου) ανησυχία της Δύσης για την (διαφόρων βαθμών) απομάκρυνση των χωρών του Παγκόσμιου Νότου από τη Δυτική τροχιά σ’ αυτή την αναμέτρηση με το άλλο μπλοκ. Αναγκαστικά πολύ συνοπτικά. Η απαίτηση απεξάρτησης από τη Δύση και τα εθνοκοινωνικά της παρεπόμενα εξακολουθεί να είναι παρούσα και διεγείρεται μέσα στην κατάσταση που διαμορφώνεται. Σε όλες τις περιπτώσεις τέτοιων εγχειρημάτων πάντως επικρατούν μεσοβέζικες υβριδικές λύσεις, δύσκολες και απαιτητικές για μια πολιτική κοινωνικής χειραφέτησης, νοθευμένες με όλο τον αδυσώπητο πραγματισμό που επάγει η κυριαρχία των πραγματικοτήτων και των αξιών της «πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων».
2) Η κρισιμότητα των εξελίξεων στον ευρωπαϊκό χώρο. Κατ’ αρχάς, ο πόλεμος έχει επιτείνει την «απογυμνωμένη επιβολή» από πλευράς ελίτ και τον κλονισμό των μακρόχρονων μηχανισμών επιβολής κοινωνικής συναίνεσης των ευρωπαϊκών μεγάλων καπιταλιστικών κέντρων. Κατά δεύτερον, οι ελίτ δεν έχουν μπορέσει να δημιουργήσουν ένα «μαζικό λαϊκό πολεμικό αντιρωσικό μένος». Οι ευρωπαϊκοί λαοί, παρά τους δυσμενείς όρους που προσθέτει το ούτως ή άλλως απεχθές πρόσωπο της μεγαλοκρατικής ρωσικής επιθετικότητας, σαφώς δεν εμφανίζονται διαθέσιμοι για να γίνουν τα στρατιωτικά ή και οικονομικά θύματα ενός τέτοιου πολέμου. Καθόλου τυχαία μετά από ένα χρόνο πολέμου, κυοφορούνται διαφορετικοί τύποι πολιτικών κρίσεων ταυτόχρονα σε Γαλλία, Γερμανία, και Αγγλία, όπου η ογκούμενη κοινωνική δυσφορία έρχεται να συμπέσει με μεγάλες συγκρούσεις και ενδορρήξεις εντός των ευρωπαϊκών ελίτ (ανά χώρα και σε επίπεδο θεσμών της Ε.Ε. με όλα αυτά τα… gate που ξεφυτρώνουν). Ένας συνδυασμός που παραπέμπει σε δυνατότητες μεγάλων κλονισμών.
***
Τι μας λένε όλα αυτά. Γίνεται κρίσιμο ζήτημα η ενίσχυση της αντιπολεμικής απαίτησης των ευρωπαϊκών λαών, το σπάσιμο μιας κατάστασης στρατοπεδεύσεων που τους συνθλίβει κοινωνικά και τους εκθέτει στον κίνδυνο αφανισμού. Μια τέτοια πολιτική κατεύθυνση θα μπορούσε να ανοίξει δρόμους προκειμένου να τεθούν οι αναγκαίες για μια πορεία κοινωνικής χειραφέτησης, ριζικές αλλαγές του ευρωπαϊκού πολιτικού τοπίου. Για να αρθρωθεί εν τέλει μια πολιτική εναλλακτική απέναντι στο σημερινό ολέθριο και μη μεταρρυθμίσιμο ευρωατλαντικό (ΝΑΤΟ και ΕΕ) οικοδόμημα. Και επειδή συχνά μας τίθεται το ερώτημα: τι προτιμάτε έναν πολυπολικό ή έναν μονοπολικό υπό Δυτική ηγεμονία κόσμο; Η δική μας απάντηση πρέπει να είναι ότι εργαζόμαστε για να ξανακουστεί δυνατά η φωνή των λαών μέσα στον σημερινό πολυπολικό κόσμο αδυσώπητων ανταγωνισμών και συγκρούσεων που αναδύεται ούτως ή άλλως «χωρίς να μας ρωτήσει κανείς».
Κρίση – Πόλεμος – Ελλάδα | Νέα εποχή και ανάγκη προσανατολισμού
Τα υλικά της ημερίδας του Δρόμου και του Resistance Festival για τον πόλεμο στην Ουκρανία
Ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδότησε την είσοδο σε ένα «τούνελ» ρήξεων και αναμετρήσεων σε όλα τα επίπεδα. Το διακύβευμα είναι από μεν τις ΗΠΑ και τη Δύση το σταμάτημα της καθοδικής τους πορείας, από δε τη Ρωσία και την Κίνα η έμπρακτη αμφισβήτηση της Δυτικής ηγεμονίας. Το σοκ από αυτόν τον πόλεμο υπήρξε μεγάλο, και δημιούργησε άλλο ένα κύμα μεγάλης σύγχυσης μετά από εκείνο που είχε προκαλέσει η πανδημία. Ο Δρόμος προσπάθησε να αξιολογήσει την επιλογή του πολέμου, τα αίτια και τον χαρακτήρα του, ενώ έγκαιρα τόνισε ένα κρίσιμο ζήτημα που αφορούσε τον υποκειμενικό παράγοντα, τους λαούς του κόσμου και την κατάστασή τους.
Στον τόμο αυτό συγκεντρώνονται όλες οι ομιλίες και παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στην ημερίδα που διοργάνωσαν ο Δρόμος και το Resistance Festival για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Συνολικά 20 άνθρωποι (δημοσιογράφοι, αναλυτές, πανεπιστημιακοί κ.ά.) επιχειρούν μια σε βάθος διερεύνηση της προϊστορίας, των αιτιών και των διαφορετικών πτυχών της σύγκρουσης. Εξετάζουν τις ευθύνες όσων τον πυροδότησαν, τις ευρύτερες επιπτώσεις του, αλλά και το πώς εμπλέκεται και επηρεάζεται η χώρα μας – και ποια στάση υπηρετεί καλύτερα τις ανάγκες της Ελλάδας και του λαού μας.
Το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε στα κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας ή να το παραγγείλετε από την ιστοσελίδα των εκδόσεων Α/συνεχεια, asynechia.gr.
«Πολυπολικός κόσμος –
Θέσεις και οριοθετήσεις»
Μπροσούρα της ΚΟΕ για τις σύγχρονες παγκόσμιες τάσεις και εξελίξεις
Το κείμενο «Πολυπολικός κόσμος – Θέσεις και οριοθετήσεις» συνοψίζει τις θέσεις της ΚΟΕ για τον πολυπολικό κόσμο. Ένα ζήτημα δηλαδή που είναι κεντρικής σημασίας στην περίοδο που διανύουμε, και αποτελεί θέμα συζήτησης και αντιπαράθεσης όσον αφορά το πώς το ερμηνεύουν και το κατανοούν διάφοροι χώροι. Κυκλοφορεί ήδη σε μορφή μπροσούρας (48 σελίδες σχήματος Α5) και παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο «διαβάζει» η ΚΟΕ την πορεία προς έναν πολυπολικό κόσμο, τις βαθύτερες αιτίες αυτής της εξέλιξης, το πώς τον εννοεί κάθε κοσμοκρατορική δύναμη, αλλά και τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχει για να αποτελέσει ένα πλαίσιο θετικότερο από το σημερινό για τους λαούς και την πλειοψηφία των χωρών του πλανήτη.
Μ’ αυτήν την έννοια, πέρα από τη συνόψιση θέσεων που έχουν διατυπωθεί το τελευταίο διάστημα, το κείμενο επιχειρεί και μια οριοθέτηση από άλλες οπτικές, αλλά και κάποια πρώτα συμπεράσματα-στόχους. Επισημαίνεται χαρακτηριστικά στην εισαγωγή του: «Αναμφίβολα βρισκόμαστε σε μια τεράστια στροφή στην παγκόσμια σκηνή. Γι’ αυτό χρειάζεται να ανακεφαλαιώσουμε τις θέσεις μας, τις εκτιμήσεις μας, τις διαφοροποιήσεις μας από άλλες απόψεις, και επίσης να θέσουμε τις στρατηγικές και ειδικές στοχεύσεις μας. Δεν πρόκειται για κείμενο ανάλυσης, αλλά για κείμενο συμπύκνωσης και οριοθέτησης, κι άρα κείμενο πολιτικής υποστήριξης του προσανατολισμού μας. Μ’ αυτήν την έννοια, είναι και κάλεσμα συσπείρωσης ανήσυχων ανθρώπων, φίλων, συναγωνιστριών και συναγωνιστών στην προσπάθειά μας να συμβάλλουμε σε έναν προωθητικό προσανατολισμό μέσα από την ανάπτυξη μιας νέας συνείδησης και αντίστασης».
Την μπροσούρα μπορείτε να την «κατεβάσετε» από την ιστοσελίδα της ΚΟΕ, www.koel.gr
