Ο πληθωρισμός των τροφίμων όχι μόνο δεν έχει υποχωρήσει, αλλά οι τιμές αναμένεται ότι θα παραμείνουν υψηλές για αρκετό καιρό ακόμη, προειδοποιούν διεθνείς οργανισμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και αναλυτές της αγοράς. Πρόκειται για εξέλιξη που απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια, προκαλεί κοινωνικές εντάσεις και πλήττει τους λογαριασμούς των νοικοκυριών και τα δημοσιονομικά των κυβερνήσεων – ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Στις χώρες της ευρωζώνης παρατηρείται, από το Νοέμβριο 2022, μια σταδιακή μείωση του ρυθμού πληθωρισμού (από 10,6% τον Οκτώβριο 2022 σε 6,9% το Μάρτιο 2023) σε ετήσια βάση. Το ίδιο παρατηρείται και στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 χωρών, με τη διαφορά ότι ο υπολογιζόμενος ρυθμός πληθωρισμού είναι περίπου μια μονάδα υψηλότερος. Αυτό σημαίνει ότι ο Γενικός Δείκτης Τιμών συνεχίζει να αυξάνει με φθίνοντα όμως ρυθμό. Ο βασικός λόγος προφανώς είναι η αποκλιμάκωση των τιμών ενέργειας.
Όμως στον τομέα των τροφίμων, ο ρυθμός πληθωρισμού είναι υπερδιπλάσιος του αντίστοιχου μέσου ρυθμού. Το Φεβρουάριο 2023 ο πληθωρισμός τροφίμων ήταν στις χώρες της ευρωζώνης 17,7% και της Ε.Ε.-27 19,5%. Μάλιστα υπάρχουν χώρες στην Ε.Ε. στις οποίες οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται με ρυθμό πάνω από 20,0% (Γερμανία 22,3%, Πορτογαλία 22,0%, Βέλγιο 19,9% ενώ όλες οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης παρουσιάζουν αυξήσεις γύρω στο 25,0% με πρωταθλήτρια την Ουγγαρία με 47,0%). Σε πολλές χώρες οι αυξήσεις αυτές είναι πρωτόγνωρες και δεν είχαν παρατηρηθεί μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Ελλάδα ο ΕνΔΤΚ το Μάρτιο 2023 ήταν 5,4% ενώ ο πληθωρισμός τροφίμων το Φεβρουάριο 2023 ήταν 14,7%.
Στο Γράφημα 2 παρουσιάζεται η εξέλιξη του πληθωρισμού στο τομέα τροφίμων σε μηνιαία βάση. Αυτό που παρατηρείται είναι ότι οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων είναι υψηλότερες στην Ελλάδα μέχρι και το Σεπτέμβριο 2022 από τις αντίστοιχες τιμές των χωρών της Ευρωζώνης. Μέχρι και το Δεκέμβριο 2022 η αύξηση των τιμών σχεδόν συμβαδίζει και μόνο το επόμενο διάστημα φαίνεται μια μικρή απόκλιση προφανώς λόγω της επίδρασης του έτους βάσης.
Συνολικά οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων, στην Ελλάδα, ξεπερνούν το 60%, ενώ η εξάρτηση τους, σε μεγάλο αριθμό εξ αυτών, από τα εισαγόμενα προϊόντα καθιστά σχεδόν βέβαιο το γεγονός ότι ούτε τους επόμενους μήνες θα διαφανούν σημάδια αποκλιμάκωσης στις τελικές τιμές. Παράλληλα και στα μη επεξεργασμένα τρόφιμα που κυρίως παράγονται εγχωρίως παρατηρείται περίπου το ίδιο φαινόμενο. Στο Γράφημα 3 παρουσιάζεται η εξέλιξη του μηνιαίου πληθωρισμού, σε ετήσια βάση, του τομέα των τροφίμων και του αντίστοιχου γενικού.
Ο κλαδικός πληθωρισμός τροφίμων είναι διψήφιος από το Μάρτιο του 2022 ενώ από τον Οκτώβριο του 2022, βρίσκεται γύρω στο 15,0%. Τον Μάρτιο του 2023 ο σχετικός δείκτης διαμορφώνεται στο 14,3%, ενώ τα μηνύματα από την αγορά επιβεβαιώνουν ότι οι ανατιμήσεις συνεχίζονται στους καταλόγους χονδρικής. Οι νέοι τιμοκατάλογοι περιλαμβάνουν, σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, στοχευμένες αυξήσεις ανά κατηγορία, με το εύρος των ανατιμήσεων να παραμένει σε υψηλά βαρομετρικά, από 10% έως και 37%.
Ο κλάδος των τροφίμων, εκτός από τις υψηλές αυξήσεις των τιμών, βρίσκεται αντιμέτωπος με κρίση διαρκείας αναφορικά με τη συνολική αλυσίδα παραγωγής, γεγονός που καθιστά αβέβαια και την επισιτιστική επάρκεια.
Τα τελευταία σχεδόν 3,5 χρόνια, σχεδόν όλες οι σταθερές και οι παράμετροι που καθορίζουν τη βασική λειτουργία στον κλάδο τροφίμων έχουν εκτροχιαστεί χωρίς να έχουν ακόμα επανέλθει σε μια «κανονικότητα». Δύσκολο σε ένα αβέβαιο και γεμάτο πολιτικούς και οικονομικούς κινδύνους περιβάλλον να επισυμβεί κάτι τέτοιο.
Οι υπερδιπλάσιες αυξήσεις στον τομέα των τροφίμων αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση δεδομένου ότι επηρεάζει σημαντικότατα την αγοραστική δύναμη των Ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι δαπανούν όλο και περισσότερο από το εισόδημά τους στο τομέα των τροφίμων υφιστάμενοι διπλάσιο πληθωρισμό από αυτόν που ανακοινώνεται ως μέσος όρος. Οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων προκαλούν πρόσθετους πονοκεφάλους στα κυβερνητικά οικονομικά επιτελεία, και τελικά εντεινόμενη κοινωνική δυσφορία και πολιτική αναταραχή. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του Φθινοπώρου 2022, οι δύο κύριες ανησυχίες των Ευρωπαίων πολιτών είναι «το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης» (93,0%) και «η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός» (82,0%).
