Η σημερινή εποχή είναι διαποτισμένη από ένα μεγάλο παράδοξο: ενώ η δημοκρατία ως γενική έννοια, είναι τόσο δημοφιλής σήμερα και βρίσκεται στο στόμα όλων ανεξαιρέτως, διαπιστώνεται η δραστική συρρίκνωση της ονομαζόμενης «φιλελεύθερης δημοκρατίας» (κοινοβουλευτικής, αστικής ή συνταγματικής) καθιστώντας την ουσιαστικά σκιά αυτής που υπήρξε ειδικά την περίοδο μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ πυλώνες της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, η συνταγματικότητα, η ισονομία, η ισότητα, οι πολιτικές, αστικές και κοινωνικές ελευθερίας έχουν υποστεί σοβαρότατους κλυδωνισμούς κατά τη διεργασία της παγκοσμιοποίησης και του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου δόγματος, με αποτέλεσμα να έχουν καταρρεύσει σήμερα σε μεγάλο βαθμό, και η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία να έχει μεταλλαχθεί σε μαζικοδημοκρατική μεταδημοκρατία ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο για τον επερχόμενο απολυταρχισμό και αυταρχισμό.
Ο απολυταρχισμός καλπάζει. Δεν καλπάζει μόνο στις σχετικά φτωχές χώρες. Καλπάζει επίσης και στις ευημερούσες χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, της χώρας η οποία υπερασπίστηκε και προώθησε τη φιλελεύθερη δημοκρατία καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, αλλά και στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε.
Η υποχώρηση της συλλογικής ρύθμισης και η άρνηση του ελέγχου της αγοράς, η κατάργηση του δημόσιου νοικοκυριού ως φορέα εξισορρόπησης των ανισοτήτων, η ιδιωτικοποίηση των πάντων, η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και εμπορευμάτων αλλά όχι ανθρώπινου δυναμικού, η επικράτηση «ουδέτερων εκσυγχρονιστικών» μηχανισμών και ιδεολογιών, η απίστευτη διόγκωση της χρηματιστηριακής σφαίρας, ο υπερκαταναλωτισμός των οικονομικών ελίτ, έχουν προκαλέσει σοβαρότατες αλλαγές στις υλικές συνθήκες παραγωγής και κατανομής του πλούτου, οξύνοντας στο έπακρον τις υπάρχουσες ανισότητες έτσι ώστε ο πυλώνας της ισότητας και της ισονομίας ουσιαστικά να μην υφίσταται πλέον.
Η αρχική αναγωγή του πολέμου κατά της τρομοκρατίας (οριζόμενη κατά το δοκούν και όπως εξυπηρετεί τις κυρίαρχες αρχηγεσίες) σε κυρίαρχο πολιτικό δόγμα σιγά-σιγά υποσκάπτει, αν δεν έχει ήδη ολοκληρώσει το έργο του, τον πυλώνα των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Στη συνέχεια οι έντονες και συνεχώς οξυνόμενες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και ο πόλεμος ΗΠΑ (δια αντιπροσώπων) και Ρωσίας έχουν δημιουργήσει το ευνοϊκότερο περιβάλλον προκειμένου να εγκατασταθεί στο επίκεντρο των λεγόμενων Δυτικών Δημοκρατιών το δόγμα της Πολιτικής Ορθότητας (στις εσωτερικές και εξωτερικές διεργασίες) που αποτελεί άυλη μορφή επιβολής μέτρων περιορισμού της έκφρασης ανάλογη με αυτή που έχουμε συναντήσει σε παλαιότερα αυταρχικά και φασιστικά και φυσικά συναντούμε και σε σημερινά. Απειλούνται (μόνο;), όπως η σκληρή πραγματικότητα δείχνει, όχι μόνο ο δημοκρατικός έλεγχος των κυβερνήσεων, αλλά και το ίδιο το κράτος δικαίου, η διάκριση των εξουσιών, η ελευθερία της έκφρασης, τα αστικά δικαιώματα, το απόρρητο του ιδιωτικού βίου, της αλληλογραφίας και γενικά ότι κατοχυρώνει τις ανθρώπινες ελευθερίες. Το σύνολο των μέτρων που στοχεύουν στην πρόληψη ή στην καταστολή της τρομοκρατίας συχνά παρουσιάζονται, λανθασμένα, ως η επανεμφάνιση της κρατικής κυριαρχίας, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα σημάδι απώλειας της κυρίαρχης εξουσίας.
Επιπλέον η ελευθερία δεν απειλείται μόνο από τα ολοκληρωτικά ή τα αυταρχικά καθεστώτα. Απειλείται, με πιο ύπουλο και ίσως πιο επικίνδυνο τρόπο, από την εξαφάνιση της κριτικής και της σύγκρουσης, από την εξάπλωση της αμνησίας και της ασημαντότητας, από την αυξανόμενη ανικανότητα αμφισβήτησης της παρούσας κατάστασης και των υπαρχόντων θεσμών, είτε αυτοί είναι καθαρά πολιτικοί είτε είναι κοσμοθεωρητικοί, δηλαδή θεσμοί που αφορούν τη θεσμισμένη παράσταση του κόσμου και της ζωής. Η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία μετατρέπεται σε μαζικοδημοκρατική μεταδημοκρατία, από κοινοβουλευτική κατ’ αρχάς σε κυβερνητική, με βασικά της χαρακτηριστικά την επικράτηση της ολιγαρχίας και του αυταρχικού δεσποτισμού.
Ο προεκλογικός αγώνας είναι ένα πλήρως ελεγχόμενο θέαμα που ενορχηστρώνεται από ανταγωνιστικές ως προς την αποκομιδή κέρδους επαγγελματικών ομάδων ειδικευμένων στις τεχνικές της πειθούς και επικεντρώνεται σε μικρό αριθμό θεμάτων που οι ομάδες αυτές επιλέγουν και επιβάλλουν στη λεγόμενη κοινή γνώμη
ΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΕΣ των σημερινών πολιτικών και οικονομικών ελίτ –η αδιαφορία τους για την τύχη μεγάλης μερίδας του πληθυσμού, η απληστία τους και η ανικανότητα τους, όπως φανερώθηκαν από τις αναπάντεχες οικονομικές κρίσεις στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη– είναι μια βασική αιτία πίσω από αυτό. Οι εξελίξεις αυτές καθιστούν άνευ νοήματος και τη διαδικασία του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι αλλά και την πολιτική ως πρακτική γενικότερα.
Ο προεκλογικός αγώνας είναι ένα πλήρως ελεγχόμενο θέαμα που ενορχηστρώνεται από ανταγωνιστικές ως προς την αποκομιδή κέρδους επαγγελματικών ομάδων ειδικευμένων στις τεχνικές της πειθούς και επικεντρώνεται σε μικρό αριθμό θεμάτων που οι ομάδες αυτές επιλέγουν και επιβάλλουν στη λεγόμενη κοινή γνώμη.
Οι βουλευτές, αδυνατώντας εκ των πραγμάτων να εξυπηρετήσουν τους ψηφοφόρους τους, δεδομένου ότι οι πραγματικές πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται μέσα από τη «διαπλοκή» κυβερνήσεων και μεγάλων συμφερόντων, για να αποκτήσουν κάποιο ρόλο εξυπηρετούν, υποκύπτοντας με τη σειρά τους, τους ολιγάρχες του πλούτου. Υποτάσσονται μετατρέποντας την πολιτική σε ελεγχόμενο θέαμα, σε θέατρο σκιών μέσα από τους δείκτες των τηλεοράσεων. Γίνονται υποχείρια εκτός των πάσης φύσεως επιχειρηματιών και των αντίστοιχων ιδιοκτητών των ΜΜΕ. Οι «ελεύθερες» εκλογές, που αποτελούν την πιο σημαντική εικόνα της δημοκρατίας έχουν καταστεί ένα τσίρκο φτιαγμένο από μάρκετινγκ και μάνατζμεντ, από το θέαμα της συλλογής χρημάτων μέχρι τη στοχευμένη κινητοποίηση των ψηφοφόρων. Εφόσον οι πολίτες υποβάλλονται σε περίπλοκες εκστρατείες μάρκετινγκ, που τοποθετούν την ψήφο σε ισότιμη με τις άλλες καταναλωτικές επιλογές βάση, όλα τα στοιχεία της πολιτικής ζωής ανάγονται σε επικοινωνιακές και διαφημιστικές επιτυχίες.
Η ΛΑΙΛΑΠΑ της μαζικοδημοκρατίας βασισμένη στα προτάγματα του νεοφιλελευθερισμού έχει γίνει κυρίαρχη τα τελευταία 40 χρόνια οδηγώντας τις πλατιές λαϊκές μάζες στην απόγνωση, στο άγχος και στην αναζήτηση μιας διεξόδου από την απόλυτα ελεγχόμενη επανάληψη μιας καθημερινότητας που με το πέρασμα του χρόνου γίνεται όλο και περισσότερο ανυπόφορη.
Στο σημείο αρχίζουν να εμφανίζονται οι πολλαπλές, αλλά της ίδιας ιδεολογικής προέλευσης «υποσχέσεις σωτηρίας». Σιγά αλλά σταθερά οι σωτήρες πληθαίνουν.
Όσο πιο μεγάλο είναι το άγχος του ανθρώπου που αισθάνεται έρμαιο του κατακερματισμένου εαυτού του, τόσο περισσότερο επιθυμεί να βρει έναν οδηγό, ένα λυτρωτή, που θα τον βοηθήσει να συλλάβει, με τις πράξεις του, τα ακατανόητα συμβάντα της εποχής του. «Μεγάλος είναι ο φόβος του ανθρώπου που έχει επίγνωση της απομόνωσής του και προσπαθεί να ξεφύγει από τις μνήμες του: είναι ένας κατανικημένος και εξόριστος, ένα πλάσμα ριγμένο στον πιο βαθύ φόβο, στο φόβο αυτού που υφίσταται τη βία και διαπράττει τη βία. Ριγμένος στην πανίσχυρη απομόνωση, η φυγή του και η απόγνωσή του και η απάθειά του μπορεί να πάρουν τέτοιες διαστάσεις, ώστε αθέλητα σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του για να ξεφύγει από το γρανιτένιο νόμο των γεγονότων. Και μέσα στο φόβο που νοιώθει μπρος στη φωνή της Κρίσεως που είναι έτοιμη να ξεσπάσει μέσα από το σκοτάδι, ξυπνάει με διπλή ένταση η νοσταλγία για τον Οδηγητή, που τρυφερός και πράος θα τον πάρει από το χέρι, αποκαθιστώντας την τάξη και δείχνοντάς του το δρόμο, η νοσταλγία για τον Οδηγητή, που δεν ακολουθεί πια κανένα και ο οποίος προπορεύεται στο άβατο μονοπάτι του κλειστού κύκλου και ανυψώνεται σε όλο και ανώτερα επίπεδα, ανυψώνεται φτάνοντας σε μια πιο φωτεινή προσέγγιση των ανθρώπων, αυτός που θα οικοδομήσει εκ νέου τον οίκο, έτσι ώστε οι νεκροί να ζωντανέψουν, αυτός που αναστήθηκε από το πλήθος των νεκρών και με τις πράξεις του θα δώσει νόημα στα ακατανόητα συμβάντα, έτσι ώστε ο χρόνος να αρχίσει να μετράει και πάλι. Αυτή είναι η νοσταλγία» (Χέρμαν Μπρόχ, Οι Υπνοβάτες ΙΙΙ).
