«Ο Μάο στάθηκε πάντοτε στην αντίθετη πλευρά από τη γραφειοκρατία, την εκμετάλλευση και απ’ αυτούς που τα υπερασπίζονται, και αγωνίστηκε για όλο το λαό»
Τσεν Ζονλίν,
κοσμήτορας της Νομικής Σχολής
του πανεπιστημίου του Τσοντσίν
Είναι πολύ δύσκολο να αποφαίνεται κανείς για την Κίνα. Είναι τόσο μεγάλη, τόσο μακριά, τόσο διαφορετική και τόσο άγνωστη! Και για ένα επιπλέον λόγο. Δεξιοί και αριστεροί την αγνόησαν επί δεκαετίες σκοπίμως. Οι μεν πρώτοι γιατί ήταν κομμουνιστική, απομονωμένη, καθυστερημένη, δεν επεκτεινόταν έξω από τα σύνορά της και δεν αναμειγνυόταν στα εσωτερικά τους. Οι δε άλλοι, οι αριστεροί, προσκολλημένοι στο σοβιετικό μοντέλο, και αργότερα οι μισοί στο ευρωκομμουνιστικό, είχαν χτίσει ένα τοίχο μέσα στο μυαλό τους που τους εμπόδιζε να δουν, έστω και λίγο, τι συνέβαινε στην κόκκινη Ανατολή. Όχι μόνο στην Ελλάδα. Σε όλο το δυτικό κόσμο. Ειδικά μετά το ’80 που τα μαοϊκά κόμματα έχασαν την ορμή τους και πέρασαν στο περιθώριο, η Κίνα σχεδόν λησμονήθηκε και η πλήρης άγνοια κυριάρχησε. Πράγμα που ευνόησε αφάνταστα τους μεταρρυθμιστές του Τεν Σιάο Πιν που εδραίωσαν αθόρυβα την εξουσία τους και μπόρεσαν σχεδόν ανενόχλητα να εφαρμόσουν την πολιτική τους.
Όταν ο έξω κόσμος άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι κάτι ασυνήθιστο, και κάτι μεγάλο, συμβαίνει στην Κίνα, το νερό είχε ήδη μπει στ’ αυλάκι. Οι Αμερικάνοι, μέχρι σήμερα, δεν μπορούν να χωνέψουν πώς τους διέφυγε αυτή η εξέλιξη. Πώς καθυστέρησαν τόσο πολύ να συνειδητοποιήσουν ότι η καθυστερημένη Κίνα έβγαινε στο παγκόσμιο προσκήνιο σαν η ατμομηχανή του μέλλοντος. Επί χρόνια, οι αναλύσεις τους καθοδηγούνταν από τις επιθυμίες τους. Μέχρι πρόσφατα επέμεναν να διατυμπανίζουν ότι σύννεφο είναι και θα περάσει. Μερικοί αναλυτές είναι ακόμα κολλημένοι σ’ αυτό το εξαρχής παρωχημένο μοντέλο σκέψης. Λες και η καταστροφολογία μπορεί από μόνη της να φέρει την καταστροφή στον αντίπαλο.
Σήμερα, οι Αμερικάνοι αλλάζουν την προσέγγισή τους, αλλά δεν τους είναι εύκολο, γιατί ούτε τόσο ισχυροί είναι ούτε συμφωνούν μεταξύ τους. Αλλά και στην Ευρώπη, το παλιό μοντέλο, η αμερικάνικη ομπρέλα, καλά κρατεί. Ακόμα αρνούνται να παραδεχτούν ότι οι παγκόσμιες ισορροπίες μεταβάλλονται ανεπιστρεπτί. Κι όταν ψελλίζουν κάτι περί μετατόπισης του κέντρου βάρους ανατολικά, δεν κάνουν τίποτα διαφορετικό απ’ αυτό που συνήθισαν να κάνουν τουλάχιστον από το ’50 και δώθε.
Για τους ίδιους περίπου λόγους, ιδεολογικούς, ιστορικούς, πολιτικούς και πολιτισμικούς, δυσκολεύονται να αξιολογήσουν όσα συμβαίνουν και πολύ περισσότερο να συσχετίσουν φάσεις, γεγονότα, πολιτικές και πρόσωπα του παρελθόντος και του παρόντος.
Αφορμή για το σχόλιο αυτό είναι η επέτειος της γέννησης του Μάο, πριν από 120 χρόνια. Παντού βλέπεις στερεότυπη αντίδραση και στερεότυπα σχόλια. Από τη δεξιά ως την Αριστερά, η κύρια στάση είναι η υποβάθμιση του γεγονότος, είτε με ολοκληρωτική αγνόηση είτε με επιφανειακά σχόλια.
Στην Κίνα, απ’ ό,τι φαίνεται, η αποτίμηση του έργου του Μάο, είναι ακόμα σε εξέλιξη. Στα κινέζικα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, όλο αυτό το διάστημα, εκδηλώνονται διχογνωμίες και αντιπαραθέσεις, που κορυφώθηκαν με αφορμή την επέτειο των 120 χρόνων από τη γέννηση του Μάο. Από το Πεκίνο και τη Σαγκάη ως το τελευταίο ορεινό χωριό διεξάγονται συζητήσεις, που αποκτούν μερικές φορές μεγάλη φραστική οξύτητα. Στο ένα άκρο, οι ακραιφνείς θιασώτες των ανοιγμάτων στην οικονομία της αγοράς και στη δυτική κουλτούρα, προσπαθούν να ακυρώσουν τον Μάο και, στο άλλο, οι θιασώτες της πρώτης μετεπαναστατικής περιόδου, εκθειάζουν την εξισωτική κοινωνία που την αποδίδουν πρωτίστως στη συμβολή του Μάο. Ανάμεσά τους, η μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας που προσβλέπει στην ανάπτυξη και τις νέες δυνατότητες που προσφέρει το σημερινό καθεστώς, αλλά θεωρεί ότι χάρη στον Μάο η Κίνα ξαναβρήκε τον εαυτό της και το μεγαλείο της. Τα αποτελέσματα μιας νέας δημοσκόπησης που έθεσε μια σειρά κρίσιμων ερωτήσεων γύρω από το ρόλο του Μάο στη διαμόρφωση της νέας Κίνας, έτυχαν μεγάλης δημοσιότητας μέσω των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με την έρευνα, που διεξήχθη για λογαριασμό των Global Times, «τo 85% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι τα επιτεύγματα του Μάο υπερβαίνουν κατά πολύ τα λάθη του και το 90% εκτιμά ή σέβεται τον Μάο. Σχεδόν το 90% θεωρεί ότι το μεγαλύτερο επίτευγμα του Μάο είναι η δημιουργία ενός ανεξάρτητου έθνους δια μέσου μιας επανάστασης, ενώ το 60% τον θαυμάζει για την προώθηση της ιδέας «να υπηρετούμε το λαό» και για τη διάδοση της κουλτούρας της δικαιοσύνης, της εντιμότητας και της ίσης μεταχείρισης». Κι αυτό μετράει πάρα πολύ σήμερα που οι κοινωνικές ανισότητες μεγαλώνουν, γράφει ο Ζάο Ζικούι, ερευνητής στην Ακαδημία Μαρξισμού της Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών, επισημαίνοντας ότι αυτό πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψη της η διοίκηση της χώρας.
«Το 50% των ερωτηθέντων αποδίδουν εύσημα στον Μάο που κατάφερε γρήγορα να κάνει την Κίνα πυρηνική δύναμη, αλλά και για την έμφαση που έδωσε στην απελευθέρωση της γυναίκας. Το 48% αποδίδει στον Μάο το άνοιγμα προς τον έξω κόσμο, με την οικοδόμηση των κινεζοαμερικανικών σχέσεων, το 55% την αναβάθμιση του διεθνούς στάτους της χώρας και το 46% την ανάπτυξη της βιομηχανίας και της οικονομίας. Στα αρνητικά, το 80% πιστεύει ότι το μεγαλύτερο λάθος του Μάο ήταν η Πολιτιστική Επανάσταση, το 60% η προώθηση του Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός χωρίς να ληφθούν υπόψη βασικά οικονομικά δεδομένα και το 46% η κουλτούρα της προσωπολατρίας.»
«Η ανησυχία όσων έχουν αρνητική γνώμη για τον Μάο είναι ότι οι σημερινές έντονες κοινωνικές αντιθέσεις μπορεί να οδηγήσουν σε δικαιολόγηση της Πολιτιστικής Επανάστασης με την ελπίδα ότι θα επιλύσουν τα προβλήματα με την ίδια μέθοδο», επισημαίνει ο Ουάν Ουεϊπίν, διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικών Ερευνών του Πανεπιστημίου του Σεντσέν.
Πάντως, «το 90% των Κινέζων που πήραν μέρος στη δημοσκόπηση, πιστεύουν ότι η εποχή του Μάο ακόμα επηρεάζει τη σύγχρονη Κίνα.»
Για την ιστορία, ο Μάο γεννήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1893 και πέθανε στις 9 Σεπτεμβρίου 1976. Οι πληροφορίες για το παρόν άρθρο αντλήθηκαν από τις εφημερίδες «Λαϊκή Ημερησία» και «Παγκόσμιοι Καιροί», από το επίσημο κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων και από τα κινέζικα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Συνεχίζεται…
Στέλιος Ελληνιάδης
