Της Τίνας Στρίκου
Την προηγούμενη εβδομάδα ολοκληρώθηκε στην Μπραζίλια, πρωτεύουσα της Βραζιλίας, η 48η σύνοδος κορυφής της λατινοαμερικάνικης Mercosur (Κοινή Αγορά του Νότου). Τα βασικά ζητήματα που την απασχόλησαν ήταν η ενεργοποίηση της Τράπεζας του Νότου, η υπογραφή εμπορικής συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και η διερεύνηση των δυνατοτήτων στενότερης συμμαχίας με τις χώρες BRICS.
Τα κράτη μέλη της Mercosur είναι η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Παραγουάη, η Ουρουγουάη και η Βενεζουέλα. Επίσης, σε αυτή τη σύνοδο η Βολιβία εντάχθηκε ως πλήρες μέλος. Συνδεδεμένες χώρες είναι η Χιλή, το Περού, η Κολομβία και το Εκουαδόρ. Καθεστώς παρατηρητή έχει η Νέα Ζηλανδία και το Μεξικό, ενώ η Γουιάνα και το Σουρινάμ επίσης εντάχθηκαν σε αυτό το καθεστώς στη διάρκεια της συνόδου. Με δυο λόγια, η Mercosur είναι μία από τις σημαντικότερες λατινοαμερικάνικες ολοκληρώσεις, με πλήρη τελωνειακή ένωση και θεσμοθετημένη εμπορική και οικονομική συνεργασία.
Παρόντα τα κοινωνικά κινήματα
Η Σύνοδος των Κοινωνικών Κινημάτων, που προηγήθηκε της επίσημης συνόδου, είναι πλέον ένας καθιερωμένος «θεσμός» που χαρακτηρίζει αυτές τις συναντήσεις. Πλεονέκτημα αλλά και αδυναμία ταυτόχρονα των περισσότερων οργανώσεων που συμμετέχουν στη Σύνοδο των Κοινωνικών Κινημάτων είναι η στενή σχέση που έχουν, οι περισσότερες από αυτές, με τις κυβερνήσεις των χωρών τους. Πολύ περισσότερο γιατί η Λατινική Αμερική ζει, ήδη από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, στον αστερισμό κατακλυσμιαίων προοδευτικών αλλαγών και ανάδειξης δημοκρατικών κυβερνήσεων χάρη στην εμφάνιση μεγάλων λαϊκών κινημάτων. Την ίδια στιγμή ωστόσο αυτή η διαδικασία απόσπασης των περισσότερων λατινοαμερικάνικων χωρών από την κυριαρχία του βόρειου γείτονα, των ΗΠΑ, γνωρίζει και τραντάγματα και οπισθοχωρήσεις. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Βραζιλίας, της οποίας η κυβέρνηση υιοθετεί σήμερα νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις.
Οι κοινωνικές οργανώσεις αντιδρούν σθεναρά στη συμφωνία εμπορίου με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τη χαρακτηρίζουν βλαβερή σε οικονομικό επίπεδο, αλλά κυρίως αντιτίθενται επειδή αυτή περιέχει υποχρεώσεις που «περιορίζουν τη δυνατότητα για αυτόνομη ανάπτυξη», όπως αναφέρεται στην τελική διακήρυξη της Συνόδου των Κοινωνικών Κινημάτων. Μια σειρά αντιδραστικές εξελίξεις στην ΕΕ, με κορωνίδα την πρόσφατη τιμωρητική στάση των Βρυξελλών απέναντι στην Ελλάδα, κάνουν πλέον την Ε.Ε. πολύ λιγότερο «ελκυστική» όχι μόνο για τα κοινωνικά κινήματα αλλά και για πολλές κυβερνήσεις της Mercosur. Αντίθετα, η διαδικασία ενοποίησης της Λατινικής Αμερικής γνωρίζει μεγάλη λαϊκή υποστήριξη, όσο κι αν η βάση και τα κριτήρια της ενοποίησης παραμένουν αμφιλεγόμενα.
Και εκεί η Ελλάδα στο επίκεντρο
Έτσι, δεν ήταν απρόσμενο το γεγονός ότι ένα από τα κεντρικά θέματα της Συνόδου των Κοινωνικών Κινημάτων ήταν η αλληλεγγύη στον ελληνικό λαό – γεγονός που τονίστηκε τόσο στο άνοιγμα των εργασιών όσο και στην τελική διακήρυξη των κινημάτων. Αν και η απογοήτευση από τις τελευταίες εξελίξεις και την απόφαση της κυβέρνησης να υπογράψει ένα νέο μνημόνιο ήταν διάχυτη, η υποστήριξη στον ελληνικό λαό και ο ενθουσιασμός για το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα ήταν αδιαμφισβήτητα. «Περιμένουμε ιδέες και πρωτοβουλίες συνεργασίας και κατευθύνσεις, ώστε να πιέσουμε κι εμείς με τη σειρά μας τις κυβερνήσεις μας», μας είπε σε τηλεφωνική επικοινωνία μέλος της συντονιστικής επιτροπής της Συνόδου των Κοινωνικών Κινημάτων.
Δημοκρατική συμμετοχή και ενοποίηση
Το βασικό μέρος της διακήρυξης των κινημάτων ζητάει περισσότερη δημοκρατική συμμετοχή και βαθύτερη ενοποίηση σε λατινοαμερικάνικο επίπεδο. Ειδική αναφορά γίνεται στη μετανάστευση αφού, αν και η διακίνηση προσώπων είναι ελεύθερη ανάμεσα στα κράτη μέλη της Mercosur, ο ρατσισμός είναι εμφανής και η εκμετάλλευση των μεταναστών εντονότατη. Η Mercosur δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και πολιτική ένωση με πολλές κοινωνικές διαστάσεις. Έτσι, η Σύνοδος των Κοινωνικών Κινημάτων μίλησε έντονα για το θέμα του συντονισμού στην εκπαίδευση και την ενίσχυση των συνεταιρισμών.
Υπάρχει ιστορικά στη λατινοαμερικάνικη Αριστερά η πεποίθηση ότι μόνο μια ενωμένη Λατινική Αμερική θα μπορέσει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία. Αλλά πώς αυτό το πολιτικό και φαντασιακό θα μετατραπεί σε μια ένωση επωφελή που δεν θα εντείνει τις αδικίες και δεν θα υπογράφει βλαβερές υπερατλαντικές συμφωνίες; Για παράδειγμα, μια από τις απαιτήσεις της Συνόδου των Κοινωνικών Κινημάτων είναι η διακοπή της εμπορικής συμφωνίας με το Ισραήλ. Επίσης άλλο καυτό θέμα είναι η παρουσία ξένων στρατιωτικών δυνάμεων στη μαρτυρική Αϊτή: στρατιωτικές μονάδες από αρκετές χώρες της Mercosur συμμετέχουν στους «κυανόκρανους» που έχουν εγκατασταθεί στην Αϊτή υλοποιώντας ένα καθεστώς ανομολόγητης κατοχής, το οποίο διαιωνίζει την εξαθλίωση και την έλλειψη λαϊκής κυριαρχίας σ’ αυτό το νησιωτικό κράτος της Καραϊβικής…
Η επόμενη Συνάντηση Κορυφής της Mercosur θα πραγματοποιηθεί σε έξι μήνες στην Παραγουάη και λίγα θετικά αναμένονται εκεί. Από την άλλη όμως η πλήρης ένταξη της «μικρής» αλλά πολιτικά πιο προωθημένης Βολιβίας δίνει ελπίδα στα λατινοαμερικάνικα κοινωνικά κινήματα που πασχίζουν για δίκαιη ανάπτυξη και ενίσχυση της λαϊκής κυριαρχίας και συμμετοχής.
