Ώρες ώρες νομίζω πως βυθίζομαι σε μια διαρκή γκρίνια –ακόμη και σε αυτή τη στήλη– και ασχολούμαι πιο πολύ με τη Βαρβαρότητα παρά με τον Πολιτισμό.
Να όμως που υπάρχουν και ευχάριστες ειδήσεις.
Έγινε γνωστό τη Δευτέρα πως οι εκδόσεις «Διόπτρα» ανακοίνωσαν ότι «εξασφάλισαν τα δικαιώματα έκδοσης του συνόλου του έργου του μεγάλου Νίκου Καζαντζάκη. Το όραμά μας είναι να απευθυνθούμε στις νέες γενιές αναγνωστών, ανοίγοντας την πύλη που κρύβει το τεράστιο έργο του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα. Πέρα από την επανέκδοση του συνόλου του έργου του Νίκου Καζαντζάκη, οι εκδόσεις Διόπτρα σκοπεύουν να φέρουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό το μοναδικό αδημοσίευτο μυθιστόρημα του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα, που γράφτηκε αμέσως μετά τον Ζορμπά. Τον “Ανήφορο”…»
Το μυθιστόρημα αυτό γράφτηκε από τις 30 Ιουλίου μέχρι τις 19 Σεπτεμβρίου του 1946 στο Cambridge, σε ένα δωμάτιο που του είχε νοικιάσει το Βρετανικό συμβούλιο. Ένα κεφάλαιό του, «Ο θάνατος του παππού» δημοσιεύτηκε στη Νέα Εστία στις 15 Μαρτίου του 1947. Αν και το σύνολο έμεινε αδημοσίευτο πολλές σελίδες πέρασαν στον «Καπετάν Μιχάλη».
Λίγες μέρες μετά, γράφει στον Παντελή Πρεβελάκη «…αληθινά βρίσκουμαι σε κρίσιμη στιγμή. Να γυρίσω στην Ελλάδα είναι φοβερό, δε θα μπορέσω τίποτα να κάμω και θα με πλαντάξουν. Να μείνω στην ξενιτιά, δεν έχω πώς να ζήσω…» (15/10/1946).
Στις 15/2/1947, γράφει από το Παρίσι, «…έστειλα στον Χάρη, χτες, που έφυγε ο Θεοτοκάς, ένα κεφάλαιο από το βιβλίο που έγραψα στο Cambridge, κι ελπίζω να Σας αρέσει. Πάλι για την Κρήτη» (από τα «Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Παντελή Πρεβελάκη»)
Ο «Ανήφορος» μάλιστα είχε μεταφραστεί στα αγγλικά από την Έλλη Λαμπρίδη, όπως αναφέρεται σε σχετική σημείωση στα γράμματα του Καζαντζάκη.
Οι εκδόσεις «Διόπτρα» επισημαίνουν:
«Το χειρόγραφο του Καζαντζάκη φυλασσόταν στο Μουσείο Καζαντζάκη, στην ιδιαίτερη πατρίδα, τους Βαρβάρους (σημερινή Μυρτιά), με αριθμό καταγραφής ΑΥΤ.086. Το μυθιστόρημα συμπίπτει με την αναχώρησή του από την ιδιαίτερη πατρίδα του για την Αγγλία. Δυστυχώς, ο Καζαντζάκης δεν θα ξαναγυρίσει στην Ελλάδα παρά μόνο για να ταφεί στον τόπο του.
Εκείνοι που έχουν διαβάσει τον “Ανήφορο” αναφέρονται συγκινημένοι σε αυτόν, καθώς ήδη από τις πρώτες αράδες του βιβλίου διακρίνεται η καζαντζακική αύρα, η γλαφυρή γλώσσα, ο δυναμικός ρυθμός, ο εύθραυστος ψυχισμός. Με άφθονες αυτοβιογραφικές αναφορές, ο συγγραφέας αναστοχάζεται τη θλιβερή εμπειρία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως την έζησε από πρώτο χέρι, και δίνει την απάντηση με τον δικό του τρόπο σε όσους επέκριναν το γεγονός ότι στο “Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά” απουσιάζει ο πόνος και η καταστροφή που βίωσε η Ελλάδα στη Γερμανική Κατοχή».
Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, διευθύνων σύμβουλος και ιδιοκτήτης των εκδόσεων «Διόπτρα», αναφέρει – μεταξύ άλλων:
«Νιώθουμε ξεχωριστό δέος που καλούμαστε να εκδώσουμε για πρώτη φορά αυτό το έργο και να το προσφέρουμε σε όσους αγάπησαν τον μεγάλο λογοτέχνη αλλά και στις νέες γενιές και στην ελληνική πολιτιστική κληρονομιά.»
Όπως αναφέρουν οι Νίκος Μαθιουδάκης και Παρασκευή Βασιλειάδη, «το μυθιστόρημα έχει κεντρικό ήρωα τον Κοσμά, ο οποίος είναι ένας νεαρός Κρητικός, αεροπόρος στον πόλεμο. Η ιστορία ξεκινά από την Κρήτη και καταλήγει στην Αγγλία. Μέσα από τις σελίδες του έργου περιγράφεται ο έρωτας δύο νέων, του Κοσμά και της Νοεμής. Ο Κοσμάς όμως αναγκάζεται να φύγει για την Αγγλία, δεδομένων των συνθηκών της εποχής, αφήνοντας πίσω την αγαπημένη του. Ένα τραγικό συμβάν συγκλονίζει τη ζωή του και τον βυθίζει στη μοναξιά… Μέσα από την επιστημονική προσέγγιση του έργου διερευνήθηκε τόσο η συγγραφική πρόθεση όσο και η αφετηρία της δημιουργίας αυτού του μυθιστορήματος, που διαπλέκεται στενά με άλλα έργα του Κρητικού συγγραφέα όπως τα: Καπετάν Μιχάλης, Ταξιδεύοντας Αγγλία, Αναφορά στον Γκρέκο…» («Ανήφορος»: ένα άγνωστο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη – Πρακτικά του ΣΤ΄ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών. Λουντ, 4-7 Οκτωβρίου 2018)
Ελπίζουμε αυτή η πρωτοβουλία να λειτουργήσει ως το έναυσμα για να γνωρίσουν οι νεότερες γενιές τον μεγάλο Έλληνα συγγραφέα, αλλά κι εμείς οι υπόλοιποι να τον ξαναδιαβάσουμε υπό νέα οπτική.
