Η χειραγώγηση των εκπαιδευτικών και η κοινωνική κατηγοριοποίηση των σχολείων
Του Γρηγόρη Καλομοίρη
Με την πρόταση της κυβέρνησης για τη διοικητική μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης «Καλλικράτης», ανοίγει ο δρόμος για τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην περιφέρεια και τους δήμους.
Αν αυτό το συνδέσουμε με τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης και με το κυβερνητικό πρόγραμμα, η μεταφορά της ευθύνης για την εκπαίδευση στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) αποτελεί κεντρική επιδίωξη της νέας ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας. Όπως τόνισε η υπουργός Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου, στο 14ο Συνέδριο της ΟΛΜΕ (30/6/09), η περιφερειακότητα θα αφορά στα αναλυτικά προγράμματα, όπου θα προβλέπεται εθνικό ενιαίο πρόγραμμα 85% σε κεντρικό επίπεδο και 15% σε περιφερειακό επίπεδο, ώστε να εντάσσονται οι περιφερειακές ιδιαιτερότητες. Θα αφορά, επίσης, και στους διορισμούς που θα γίνονται μεν με ευθύνη του υπουργείου Παιδείας, αλλά η διαχείριση του προσωπικού θα μεταφερθεί σε περιφερειακό επίπεδο.
Με αυτή την πολιτική διασπάται το ενιαίο της δημόσιας εκπαίδευσης, δημιουργούνται σχολεία πολλών ταχυτήτων, αφού τα σχολεία της χώρας δεν θα ακολουθούν το ίδιο ενιαίο πρόγραμμα σπουδών. Μέσα, δε, από την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των αναλυτικών προγραμμάτων που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση, τα οποία θα είναι διαφορετικά από περιφέρεια σε περιφέρεια, θα προχωρήσει αργά αλλά σταθερά η κατηγοριοποίηση των σχολείων.
Η εμπειρία των χωρών της Ευρώπης έχει δείξει ότι πολιτικές αποκέντρωσης ή αποσυγκέντρωσης, στο βαθμό που ωθούν τα σχολεία να εφαρμόσουν προγράμματα διαφορετικού επιπέδου, ανάλογα με το θεωρούμενο επίπεδο των μαθητών – μαθητριών κάθε σχολείου, εύκολα οδηγούν σε σχολεία «διαφορετικών ταχυτήτων», σε βάρος των παιδιών των πιο υποβαθμισμένων περιοχών, στις πόλεις και την ύπαιθρο. Είναι γεγονός ότι οι προσπάθειες στη Βρετανία, στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες να εφαρμοστούν μοντέλα κατηγοριοποίησης των σχολείων με βάση την αποτελεσματικότητά τους, κατέληξαν σε διεύρυνση των μορφωτικών ανισοτήτων από σχολείο σε σχολείο, ακόμη και σε «σχολεία γκέτο».
Στόχος το εργασιακό καθεστώς
Συχνά, σε διάφορες χώρες, προβάλλεται με ιδιαίτερη έμφαση ως λύση η αξιολόγηση, εξωτερική και εσωτερική, καθώς και η λογοδοσία και επιστρατεύονται συστήματα αξιολόγησης και κατάταξης των δημόσιων σχολείων με βάση τα αποτελέσματα εξωτερικών αξιολογήσεων – εθνικής ή διεθνούς εμβέλειας. Συνήθως τέτοια συστήματα οδηγούν σε απόδοση των ευθυνών για τα όποια αρνητικά αποτελέσματα στους εκπαιδευτικούς.
Εμείς δεν αποδεχόμαστε την αξιολόγηση – χειραγώγηση των εκπαιδευτικών και την κοινωνική κατηγοριοποίηση των σχολείων μέσω της αξιολόγησης των σχολικών μονάδων. Πιστεύουμε, επίσης, ότι δεν μπορεί να πραγματοποιείται αξιολόγηση ενός σχολείου ή μιας τάξης ανεξάρτητα από το κοινωνικοοικονομικό και το εκπαιδευτικό προφίλ των μαθητών.
Η διαχείριση του εκπαιδευτικού προσωπικού ανά περιφέρεια ή δήμο, σημαίνει ότι θα υπάρξει ουσιαστικά ένα διαφορετικό εργασιακό καθεστώς για κάθε εκπαιδευτικό, με τελικό στόχο τις ατομικές συμβάσεις με τα σχολεία. Οι πρόσφατες δηλώσεις του υφυπουργού Παιδείας, Γ. Πανάρετου, για διορισμό των εκπαιδευτικών απευθείας στη σχολική μονάδα, επιβεβαιώνουν αυτούς τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς.
Ο τελικός στόχος των εμπνευστών της περιφερειακής αποκέντρωσης είναι το πέρασμα στο καθεστώς της υπογραφής ατομικής σύμβασης του εκπαιδευτικού με τον εργοδότη του, όπως γίνεται στη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Εκεί, ο κάθε εκπαιδευτικός διαπραγματεύεται μόνος του με τον εργοδότη του το εργασιακό καθεστώς και την αμοιβή του, με ό,τι αυτό βεβαίως συνεπάγεται.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα πληθαίνουν οι πρωτοβουλίες της νέας πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, που έρχονται ακριβώς να εξυπηρετήσουν αυτόν το στόχο. Έτσι, στις 5/11/2009, μετά τη συνάντηση με την Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων (ΚΕΔΚΕ), η Άννα Διαμαντοπούλου δήλωσε ότι υπάρχουν «μείζονα ζητήματα που αφορούν στο ρόλο των δημάρχων στη χωροθέτηση των σχολείων, στη σχολική στέγη, στη λειτουργία του σχολείου. Αυτά αφορούν στη μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας, στην οποία η αυτοδιοίκηση, και στο χώρο της εκπαίδευσης, θα πρέπει να παίξει ένα πολύ σημαντικό ρόλο».
Αδιαπραγμάτευτο κοινωνικό αγαθό
Από το κείμενο του προγράμματος «Καλλικράτης» γίνεται σαφές ότι η εκπαίδευση δεν είναι από εκείνους τους τομείς που εξαιρούνται, όσον αφορά, στη μεταφορά αρμοδιοτήτων του κεντρικού κράτους προς τις περιφερειακές αυτοδιοικήσεις.
Μάλιστα, τονίζεται, ότι δημιουργούνται λιγότεροι και ισχυρότεροι δήμοι, έτοιμοι να υποδεχθούν διευρυμένες αρμοδιότητες, ιδίως από τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις στους τομείς λ.χ. της παιδείας, της υγείας, της απασχόλησης, του περιβάλλοντος, των μεταφορών». Για το εκπαιδευτικό κίνημα της χώρας μας που έχει δώσει δυναμικούς αγώνες, η παιδεία αποτελεί ένα μη διαπραγματεύσιμο κοινωνικό αγαθό. Σήμερα, που όλα μετατρέπονται σε εμπόρευμα και παντού επικρατούν οι όροι της αγοράς, εμείς επιμένουμε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για μια παιδεία που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας του αύριο αλλά και του σήμερα, είναι όχι μόνο η διαφύλαξη αλλά και η περαιτέρω ενίσχυση του δημόσιου, δωρεάν και κοινωνικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης, σε όλες τις βαθμίδες.
Απαραίτητη προϋπόθεση για μια τέτοια εκπαίδευση είναι το αυτονόητο: Η άμεση αύξηση της χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ευρώπη των «27» στις δαπάνες για την παιδεία, ενώ η ελληνική οικογένεια δαπανά σημαντικά ποσά για φροντιστήρια, ιδιαίτερα μαθήματα, ξένες γλώσσες κ.λπ. Η συνολική μας πρόταση για στήριξη και βελτίωση του δημόσιου σχολείου μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην οικονομική ανακούφιση των οικογενειών, που αιμορραγούν από τις δαπάνες για τη φροντιστηριακή και λοιπή εκπαιδευτική ενίσχυση των παιδιών τους. Στοχεύει στο μηδενισμό των δαπανών τού οικογενειακού προϋπολογισμού για εξωσχολικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες -μέσα από την παράλληλη αναβάθμιση της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών, των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων κ.λπ. στο δημόσιο σχολείο- αλλά και στην ποιοτική αναβάθμιση των συνθηκών ζωής των μαθητών, οι οποίοι αγνοούν την έννοια «ελεύθερος χρόνος».
* Ο Γρηγόρης Καλομοίρης είναι μέλος του Δ.Σ. του Κοινωνικού Πολύκεντρου της ΑΔΕΔΥ
