Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Το φαινόμενο του «Ιανού» ήταν ακραίο, κυρίως όσον αφορά στα ύψη βροχής, αναφέρουν οι επιστήμονες του meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) Κ. Λαγουβάρδος, B. Κοτρώνη και Σ. Ντάφης σε σχετική δημοσίευσή τους στην ιστοσελίδα της υπηρεσίας.
Ενδεικτικά, σύμφωνα με το δίκτυο των μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ/meteo.gr, στο Περτούλι μετρήθηκαν 317 χιλιοστά βροχής, ενώ στην Καρδίτσα και το Μουζάκι μετρήθηκαν περισσότερα από 200 χιλιοστά σε διάστημα μικρότερο των 24 ωρών. Συγκριτικά, όπως τονίζουν, το μέσο ετήσιο ύψος βροχόπτωσης στην Αθήνα δεν ξεπερνά τα 400 χιλιοστά. Επίσης σημειώνουν τη μεγάλη γεωγραφική έκταση που δέχθηκε μεγάλα ύψη βροχής, με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα πλημμύρας στις περιοχές αυτές.
Ακόμη ένα ακραίο στοιχείο του Ιανού ήταν η μεγάλη διάρκεια ζωής του με τροπικά χαρακτηριστικά και η έντασή του, που τον κατατάσσουν ως έναν από τους πιο ισχυρούς Μεσογειακούς Κυκλώνες που έχουν καταγραφεί από το 1969, από την αρχή δηλαδή των δορυφορικών παρατηρήσεων.
Ο μεσογειακός κυκλώνας (medicane) είναι ένα βαθύ βαρομετρικό χαμηλό, το οποίο αντλεί την ενέργειά του μέσω της μεταφοράς θερμότητας από τα θερμά νερά της Μεσογείου και της έκλυσης θερμότητας κατά τη διάρκεια καταιγίδων κοντά στο κέντρο του. Μπορεί να εμφανιστεί ένα ανέφελο «μάτι» στο κέντρο του, παρόμοιο με τους τυφώνες, ενώ τα χαρακτηριστικά του είναι υβριδικά, παρουσιάζοντας ομοιότητες με τους τροπικούς και τους εξωτροπικούς κυκλώνες.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του ΕΑΑ-meteo.gr, στη Μεσόγειο τέτοιου είδους βαρομετρικά συστήματα εμφανίζονται κατά μέσο όρο ενάμισι φορές ανά έτος, δηλαδή ένας έως δύο Μεσογειακοί Κυκλώνες μέσα σε ένα έτος, ενώ άλλα έτη μπορεί να μην δημιουργηθούν. Στην περιοχή της Ελλάδας, από το 1982 έχουν καταγραφεί έξι Μεσογειακοί Κυκλώνες, εκ των οποίων οι τέσσερις στο διάστημα 2016-2020. Αν και δεν πρόκειται για πρωτόγνωρο καιρικό φαινόμενο στην περιοχή μας, ανησυχία προκαλεί η αυξητική τάση της εμφάνισής τους κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς και η αύξηση της έντασής τους.
Οι καταρρακτώδεις βροχές στη Θεσσαλία και Ανατ. Στερεά συνδέονταν άμεσα με τον Ιανό, κατά το meteo.gr. Ο Ιανός λειτούργησε σαν μια αντλία εξαγωγής υδρατμών από τα θερμά νερά της Μεσογείου, μεταφέροντας ακραίες ποσότητες υδρατμών ψηλά στην ατμόσφαιρα. Επήλθε έτσι κορεσμός της ατμόσφαιρας σε υδρατμούς και ως αποτέλεσμα εκδηλώθηκαν ραγδαίες βροχοπτώσεις. Επιπροσθέτως, ο Ιανός, σε συνδυασμό με τις υψηλότερες ατμοσφαιρικές πιέσεις γύρω του στην Αν. Μεσόγειο, αύξησε σημαντικά την ταχύτητα των ανέμων, ακόμη και μακριά από το κέντρο του.
Επιπροσθέτως, σύμφωνα με το ΑΠΕ, οι συγκλίσεις των αερίων μαζών που κινήθηκαν με μεγάλη ταχύτητα πάνω στο ορεινό ανάγλυφο της κεντρικής ηπειρωτικής χώρας, δημιούργησαν τις συνθήκες για τον σχηματισμό των βροχοφόρων νεφών και της παραμονής τους στις περιοχές αυτές για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τέλος, η παρατεταμένη διάρκεια των ισχυρών βροχοπτώσεων σε Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα οφείλεται άμεσα στην αργή κίνηση του Ιανού την Παρασκευή και το Σάββατο.
Το φαινόμενο ήταν προβλέψιμο σε μεγάλο βαθμό, αναφέρει το meteo.gr, σύμφωνα με το οποίο «η μοναδική αστοχία της πρόγνωσης αφορούσε τις βροχοπτώσεις της Αθήνας το μεσημέρι/απόγευμα της Παρασκευής 18/9, οι οποίες καθυστέρησαν κατά ένα 12ωρο».
Για την καλύτερη παρακολούθηση των έντονων καιρικών φαινομένων όπως ο Ιανός, οι ερευνητές επισημαίνουν πως υπάρχει τεχνογνωσία σε εθνικό επίπεδο, αλλά απαιτείται επένδυση σε μετρητικές υποδομές και ολοκλήρωσή τους σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Επίσης αναφέρουν την «έλλειψη ενός εθνικού δικτύου μετεωρολογικών ραντάρ για την λεπτομερή παρακολούθηση των καιρικών φαινομένων, κάτι που θα βελτιώσει τον χρόνο αντίδρασης και προειδοποίησης για ακραία φαινόμενα. Επίσης θα πρέπει να καλυφθούν αρκετές ακόμη περιοχές της χώρας μας με μετεωρολογικούς σταθμούς».
Αμνησία τοπίου…
Το ζήτημα της καταστροφής/υποβάθμισης του περιβάλλοντος τίθεται ως προς το γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται, ή δεν θέλει ν’αντιληφθεί, τις δυσμενείς, χρόνιες επιπτώσεις των ενεργειών του στο περιβάλλον όπου διαβιεί κι εξαρτάται από αυτό, σε μικρο‐μεσο‐κλίμακα κατά βάσιν, με αναφορά στη μεγακλίμακα, ακριβώς επειδή οι επιπτώσεις δεν προκύπτουν άμεσα και γίνονται αντιληπτές ως προς τ’ αποτελέσματά τους σταδιακά και σε βάθος χρόνου ή καλύπτονται από τη σύγχυση των διακυμάνσεών τους, με αποτέλεσμα να μην αξιολογούνται και κατ’ ουσίαν ν’ αγνοούνται.
Δέστε τι συμβαίνει με την κλιματική αλλαγή: επειδή υπάρχει ελαφριά διά των ετών κλιματική επιδείνωση (αύξηση της θερμοκρασίας), αυτή λαμβάνεται ως κανονικότητα από τον άνθρωπο, με τ’ όριο να μετατοπίζεται βαθμιαία κι ανεπαίσθητα. Όμως σε σύνολο ετών και όχι τόσο άμεσα, το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής είναι ορατό, τραγικά αντιληπτό θα λέγαμε˙ μολοντούτο στο επίπεδο της παρούσας χρονικής στιγμής δεν αξιολογείται. Τούτο μοιραία οδηγεί σε μια διολίσθηση της αντιλαμβανόμενης κανονικότητας, η οποία δεν γίνεται αντιληπτή στο κανονικό της μέγεθος σ’ ό,τι αφορά στις επιπτώσεις της, κι οδηγεί στην αυταπάτη του παρόντος κι εντέλει στην κατάρρευση του πλανήτη!
Στην κατάσταση αυτή οι περιβαλλοντολόγοι έδωσαν τον όρο «έρπουσα κανονικότητα», σ’ ό,τι αφορά στην αντίληψη της πορείας της από τον άνθρωπο, καθώς και τον όρο «αμνησία τοπίου», σ’ ό,τι αφορά στην πρόσληψη της κατάστασης από τον άνθρωπο στα πλαίσια της βιωματικής του πορείας. Στη δεύτερη περίπτωση, ο άνθρωπος, ζώντας ενεργά τη μεταβολή του περιβάλλοντός του διά των ετών, αποσβένει από τη μνήμη του τις μακρινές του εικόνες, που φαίνονται αδύναμες, αδύνατες και ανοίκειες σε σχέση με το παρόν, καθώς η μεταλλαγή του τοπίου είναι τόσο μεγάλη, που η αρχική του εικόνα τού φαίνεται απατηλή. Έτσι, η «αμνησία» σε σχέση με τη χρόνια μεταλλαγή είναι που επικρατεί! Αντισταθμιστικό ρόλο στην παραπάνω κατάσταση παίζει η παράδοση, καθώς δι’ αυτής ο άνθρωπος «θυμάται» και συνειδητοποιεί.
(από το βιβλίο του Αντώνη Καπετάνιου Το δικαίωμα και η υποχρέωση στη φύση, έκδοση ιδίου, Αθήνα 2020)
Βίκινγκ: Γενετική ανάλυση-ανατροπή
Μια νέα γενετική ανάλυση έρχεται να ξαναγράψει τα βιβλία της ιστορίας, καθώς αποκαλύπτει ότι αρκετοί Βίκινγκ ήσαν μελαχρινοί, κάποιοι δεν ήσαν καν Σκανδιναβοί και ορισμένοι δεν είχαν την παραμικρή συγγενική σχέση. Κάποιοι είχαν μάλιστα καταγωγή από τη Νότια Ευρώπη.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Δανό καθηγητή εξελικτικής γενετικής Έσκε Βίλερσλεβ του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Nature, ανέλυσαν DNA που πήραν από 442 σκελετούς Βίκινγκ, οι οποίοι βρέθηκαν σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και της Γροιλανδίας. Η βασική –και απρόσμενη– εικόνα που προκύπτει, είναι ότι οι Βίκινγκ (η λέξη σημαίνει πειρατής στα σκανδιναβικά) είχαν πολύ μικρότερη ομοιομορφία από την αναμενόμενη.
«Έχουμε μια εικόνα για καλά διασυνδεμένους Βίκινγκ που είχαν επιμιξίες μεταξύ τους, εμπορεύονταν και έκαναν επιδρομές ενάντια σε βασιλιάδες ανά την Ευρώπη, επειδή αυτό βλέπουμε στην τηλεόραση και διαβάζουμε στα βιβλία. Όμως δείξαμε γενετικά για πρώτη φορά ότι ο κόσμος τους δεν ήταν έτσι», δήλωσε ο Βίλερσλεβ.
«Η νέα μελέτη αλλάζει την εικόνα του ποιος πραγματικά ήταν ένας Βίκινγκ. Κανένας δεν μπορούσε να προβλέψει ότι υπήρχαν σημαντικές ροές γονιδίων στη Σκανδιναβία προερχόμενες από τη Νότια Ευρώπη και την Ασία, οι οποίες συνέβησαν τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της Εποχής των Βίκινγκ», πρόσθεσε.
Η νέα μελέτη δείχνει μεγάλες γενετικές διαφορές ανάμεσα στους πληθυσμούς των Βίκινγκ στη Σκανδιναβία, πράγμα που δείχνει ότι ήσαν κατά τόπους πολύ πιο απομονωμένοι από ό,τι είχε έως τώρα θεωρηθεί. Από την άλλη, οι κελτικής γλώσσας ντόπιοι Πίκτες της Σκωτίας είχαν υιοθετήσει την ταυτότητα και τα ήθη των Βίκινγκ, χωρίς να είναι στην πραγματικότητα.
