Το Μακεδονικό μόνιμο στοιχείο διαιώνισης αντιθέσεων στα Βαλκάνια
Στις 4 Μαΐου ο υπουργός Eξωτερικών της Ελλάδας έκανε μια περίεργη δήλωση: «Αν πετυχαίναμε το erga omnes θα έκανα πάρτι». Τι θέλει να πει ο υπέρτατος διπλωμάτης, που αισθάνεται ως σύγχρονος Ταλεϊράνδος; Απλούστατα κάνει σαφές σε ποιο σημείο βρίσκεται η διαπραγμάτευση και ποιο το πλαίσιο που ήδη έχουμε αποδεχτεί. Θα έκανε πάρτι ο Ν. Κοτζιάς αν πετυχαίναμε το erga omnes. Μάλιστα. Οπότε τι συζητάμε; Σε ποια βάση; Σε ποιο πλαίσιο; Που βρίσκονται άραγε οι «κόκκινες γραμμές» για τους αλυτρωτισμούς του Συντάγματος, την εθνικότητα κ.λπ.;
Το μάθαμε τις επόμενες μέρες. Η υπόθεση θα σαλαμοποιηθεί. Θα βρεθεί ένα όνομα –που κυρίως θα αφορά τις σχέσεις Ελλάδας και ΠΓΔΜ– και με αυτό θα αναφέρεται στους διεθνείς οργανισμούς η χώρα αυτή. Παράλληλα θα υπάρξει μια συμφωνία δίχρονης διάρκειας για να γίνουν τάχα όλες οι άλλες αλλαγές στο Σύνταγμα κ.λπ. Η Ελλάδα θα άρει κάθε εμπόδιο για την είσοδο στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Έτσι ετοιμάστηκε το ραντεβού Τσίπρα-Ζάεφ πρώτα και μετά Τσίπρα-Μέρκελ πριν δύο μέρες στην Σόφια. Όλοι βλέπουν πως μια συμφωνία στήνεται και μάλιστα επισπεύδονται οι διαδικασίες της.
Παράθυρο συγκρούσεων
Ολόκληρη η Μ. Ανατολή φλέγεται και τα σχέδιο ανακατανομής ισχύος μεταξύ των μεγάλων και των περιφερειακών δυνάμεων και της επαναχάραξης των συνόρων και των σφαιρών επιρροής βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με δραματική αιχμή την παράνομη ανακήρυξη της Ιερουσαλήμ σε πρωτεύουσα του Ισραήλ, τη σφαγή των Παλαιστίνιων στη Γάζα και τον πόλεμο στην Συρία. Την ίδια στιγμή, εδώ στη χώρα μας, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θέλει να νομίζει ότι εργάζεται για την ειρήνη και την ασφάλεια της περιοχής με όχημα μια «ψύχραιμη και ήρεμη δύναμη» Ελλάδα. Καλό το παραμύθι, ανάλογο εκείνης της «καθαρής εξόδου» από τα μνημόνια. Η κυβέρνηση και ολόκληρος ο επίσημος αστικός κόσμος διαχειρίζεται την υπόθεση του ονόματος της ΠΓΔΜ με μοναδικό κριτήριο την συμμόρφωση στα κελεύσματα των ισχυρών και την αποφυγή του πολιτικού κόστους της υπογραφής. Μιλάνε όλοι για «παράθυρο ευκαιρίας», για «ωρίμανση των όρων επίλυσης» μιας χρόνιας διαμάχης που «κανείς στη Δύση δεν καταλαβαίνει». Προσπαθούν να φορτώσουν ο ένας στο άλλο την ευθύνη των χειρισμών και προβάλλουν το παγκοσμιοποιητικό δόγμα της ανοχής έναντι των ταυτοτήτων ως τη βάση επίλυσης του θέματος. Πρακτικά τα όρια μεταξύ των μεγάλων κομμάτων θολώνουν και οι πιέσεις ΗΠΑ-Γερμανίας θα καθορίσουν την τελική τους στάση.
Η πρόσφατη συνάντηση Τσίπρα-Ζαεφ δεν «φώτισε» περισσότερο τα όσα μέχρι σήμερα είναι γνωστά. Η κυβέρνηση πιέζεται ασφυκτικά να υπογράψει όποια λύση που θα ανοίγει το δρόμο για την ένταξη της ΠΓΔΜ σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε. Οι δήθεν νέες προτάσεις που έπεσαν στο τραπέζι, το κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας, τα «δύσκολα τελευταία μέτρα» και ο καθορισμός νέου ραντεβού στις Πρέσπες, στις αρχές Ιούνη, πιστοποιούν την πρόθεση να τηρηθούν τα εντελλόμενα. Θα το είχαν άλλωστε κάνει από καιρό αν ο Ζάεφ δεν αντιμετώπιζε τον κίνδυνο αποχώρησης από την κυβέρνηση του των συνεργαζόμενων κομμάτων της αλβανικής μειονότητας, δεν «υπήρχαν» οι εθνικιστικές κορώνες του VMRO και ο Τσίπρας δεν φοβόταν τις λαϊκές αντιδράσεις και το πολιτικό κόστος μπροστά στις επερχόμενες εκλογές.
Τα erga omnes, οι συνταγματικοί αλυτρωτισμοί και οι «κόκκινες γραμμές» μοιάζουν αστεία καθώς γίνεται αποδεκτή μια «συμφωνία» που ανοίγει σήμερα την ένταξη της FYROM στο ΝΑΤΟ και παραπέμπει στο μέλλον την επίλυση όλων των διαφορών με «συνυποσχετική» με εγγύηση των ΗΠΑ. Ε.Ε, ΝΑΤΟ, ΟΗΕ και σία
Η πρόταση-απαίτηση της Κομισιόν για επίλυση του προβλήματος με ενισχυμένη πλειοψηφία 180 ψήφων και η ανταπόκριση Μητσοτάκη, μετά από πιέσεις στη Σόφια, αντιμετωπίσθηκαν με ενθουσιασμό από την κυβέρνηση μιας και έτσι θα μοιρασθεί και το πολιτικό κόστος. Ίσως, στη πίσω πλευρά του μυαλού των κυβερνητικών ιθυνόντων, να περνά και η σκέψη διάσωσης, με αυτό το τρόπο, των ΑΝΕΛ ή της συγκρότησης νέου δεξιού κόμματος ικανού να «κόψει» ψήφους από την μητσοτακική Δεξιά που δημοσκοπικά έχει ψηλά ποσοστά.
Υπό το πρίσμα τέτοιων «σοβαρών» υπολογισμών αντιλαμβάνεται κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος την σημασία των «κόκκινων γραμμών» που ορθώνονται σαν ύστατο φύλλο συκής. Όλα αυτά μοιάζουν αστεία καθώς γίνεται αποδεκτή μια «συμφωνία» που ανοίγει σήμερα την ένταξη της ΠΓΔM στο ΝΑΤΟ και παραπέμπει στο μέλλον την επίλυση των διαφορών με «συνυποσχετική» και εγγύηση των ΗΠΑ. Ε.Ε., ΝΑΤΟ, ΟΗΕ και σία. Πρόκειται για την συντροφιά που έχει διακριθεί για την «ουδέτερη» και «δίκαιη» στάση της σε κάθε διένεξη στο κόσμο. Ιδιαίτερα η Κύπρος και η ανοχή στις τουρκικές διεκδικήσεις σε Αιγαίο και Θράκη βεβαιώνουν την φερεγγυότητα των «εγγυητών».
Αυτά δεν απασχολούν κανένα. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση επιδίδονται σε ένα παιχνίδι επίδειξης αξιοπιστίας έναντι του δυτικού παράγοντα. Επιχειρούν να φορτώσουν ο ένας στο άλλο ευθύνες από κακούς χειρισμούς στην διαπραγμάτευση. Και οι δύο ετοιμάζονται για την αναγκαία «κωλοτούμπα» στο βαθμό που αναγκαστούν να κάνουν υποχωρήσεις πέρα από τις «κόκκινες γραμμές» της «εθνικής γραμμής».
Είναι τεράστιες οι ευθύνες της κυβέρνησης Τσίπρα, όπως είναι τεράστια και η ανικανότητα που επιδεικνύει για να υπερασπισθεί στοιχειώδη ζητήματα.
Το Μακεδονικό όχημα της νέας βαλκανοποίησης
Εκείνο που αποκρύβει ο επίσημος πολιτικός κόσμος, και δυστυχώς όχι μόνο αυτός, είναι ότι η Βαλκανική βρίσκεται στο επίκεντρο οξύτατης αντιπαράθεσης μεταξύ των ιμπεριαλιστικών χωρών, το σχέδιο διαμελισμού, επαναχάραξης των συνόρων και το «γκριζάρισμα» ολόκληρων περιοχών είναι στο προσκήνιο. Κατά συνέπεια και η «χρόνια διαμάχη» για το όνομα βρίσκει το νόημα της μέσα σε αυτό το γεωπολιτικό παιχνίδι ανταγωνισμών. Η όποια επιλογή θα φέρει πιο κοντά ή θα απομακρύνει -–όχι χωρίς την ενεργοποίηση των λαών στο προσκήνιο στη δεύτερη περίπτωση– τις επόμενες διευθετήσεις στα Βαλκάνια αναζωπυρώνοντας «μικρούς» εθνικισμούς υποκινούμενους από μεγάλα συμφέροντα.
Μεγάλοι ανταγωνισμοί και συγκρούσεις συμφερόντων
Μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την εγκατάσταση της μεγαλύτερης στρατιωτικής βάσης σε όλα στα Βαλκάνια στο Κόσσοβο, οι ΗΠΑ επιστρέφουν επιθετικά στη χερσόνησο. Η οικονομική και στρατιωτική ανάκαμψη της Ρωσίας και η σημαντική γεωπολιτική της αναβάθμιση, ιδιαίτερα μετά την εμπλοκή της στο πόλεμο της Συρίας αντιμετωπίζεται από τους Αμερικάνους με τη στρατιωτική περικύκλωσης της Ρωσίας, τις κυρώσεις και την ανάδειξη της ως μεταξύ των κύριων κινδύνων που απειλούν την ασφάλεια των ΗΠΑ. Υπό αυτό το πρίσμα οι ΗΠΑ επιδιώκουν την άμεση ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ ως στοιχειώδη προϋπόθεση για την επιβολή των συμφερόντων τους στην περιοχή, (αγωγός αζέρικου αέριου ΤΑΡ προς την Ευρώπη), αλλά και ανάσχεσης της ρώσικης επιρροής στα Βαλκάνια. Στον αντίποδα κινείται η Ρωσία. Βλέπει τα Βαλκάνια ως περιοχή στρατηγικού ενδιαφέροντος. Μέσω του νέου αγωγού Turk Stream η Ρωσία επιχειρεί να οικοδομήσει σχέσεις με τη Σερβία, τη Βουλγαρία, την ΠΓΔΜ, την Ουγγαρία κ.ο.κ. και μέσω αυτών να διευρύνει την επιρροή της και τα οικονομικά της συμφέροντα προς την Ε.Ε.
Με βάση αυτούς τους σχεδιασμούς οι δύο χώρες επεξεργάζονται τις κινήσεις τους. Οι ΗΠΑ πιέζουν ασφυκτικά την ελληνική κυβέρνηση και αντιπολίτευση να «λύσουν» τα προβλήματα για να επιτραπεί η απρόσκοπτη είσοδος της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ τον προσεχή Ιούνιο. Από την πλευρά της η Ρωσία δηλώνει ότι θα «εκτιμούσε» μια άρνηση της Ελλάδας σε αυτή την προοπτική. Οι ανταγωνιστικοί σχεδιασμοί ΗΠΑ-Ρωσίας στηρίζονται στην υποδαύλιση εσωτερικών ανταγωνισμών στήνοντας τις βάσεις για μελλοντικά επεισόδια. Στο απρόβλεπτο πολιτικό παιχνίδι στην γειτονική χώρα, κεντρικό ρόλο παίζει το κόμμα της αλβανικής μειονότητας που αντιτίθενται στη χρήση του ονόματος «Μακεδονία», απειλώντας με απόσχιση στα πλαίσια μιας «Μεγάλης Αλβανίας». Ανεξάρτητα λοιπόν με το τρόπο που θα «λυθεί» σήμερα το πρόβλημα του ονόματος όλοι οι παράγοντες για νέες οξύνσεις παραμένουν ενεργοί.
Από την πλευρά της η Ε.Ε. βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Με ανοικτό το μέτωπο της αντιπαράθεσης με τον Τραμπ και ανοικτή πληγή το Brexit αντιμετωπίζει με αμηχανία τα προσφυγικά κύματα και την άνοδο ακροδεξιών ξενοφοβικών κομμάτων στις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών. Έτσι στρέφεται στα Δυτικά Βαλκάνια αναζητώντας, στα πλαίσια μιας σκόπιμα χρονίζουσας «ενταξιακής διαδικασίας», οικονομικά και πολιτικά οφέλη. Ιδιαίτερα η Γερμανία έχοντας αναρριχηθεί μεταξύ των τριών πρώτων ξένων επενδυτών στα Δυτικά Βαλκάνια επιθυμεί πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή αξιοποιώντας το Berlin Process για τον έλεγχο της περιοχής. Οι πιέσεις της προς την Αθήνα αποσκοπούν να διατηρήσουν ζεστή την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων ώστε να αποτραπούν άλλες ενεργές επιλογές, όπως το αμερικάνικο σχέδιο γεωπολιτικής ενοποίησης των χωρών από την Βαλτική ως την Μαύρη Θάλασσα.
Στο βαλκανικό παιχνίδι ιδιαίτερο ρόλο παίζει ο Τούρκικος επεκτατισμός, κυρίως μέσω της οικοδόμησης πολύπλευρων εξαρτήσεων με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της περιοχής αλλά και ως δύναμη υποστήριξης του αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού.
Μέσα σε αυτό το κλίμα μεγάλων συγκρούσεων η ονοματολογία του Μακεδονικού παίρνει τις πραγματικές της διαστάσεις ως όχημα διαιώνισης των αντιθέσεων στην περιοχή.
Μακεδονία του Ίλιντεν;
Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μπήκε νέο όνομα. Μακεδονία του Ίλιντεν, Ilindenska Republika Makedonija στα σλαβικά και Ilinden Μacedonia στα αγγλικά. Η είδηση δόθηκε από τα ΜΜΕ της γειτονικής χώρας και παραμένει άγνωστο αν είναι πρόταση της ΠΓΔΜ ή το «κρυφό χαρτί» της Ελλάδας.
Πρόκειται, ίσως για την χειρότερη εκδοχή ονόματος από όλα όσα έχουν προταθεί. Παραπέμπει ευθέως στην επανάσταση του Ίλιντεν, το 1902, που σύμφωνα με τους ιστορικούς σηματοδότησε την πρώτη προσπάθεια εθνογένεσης των σλαβόφωνων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κατοικούσαν διασπαρμένοι στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας. Και αν ιστορικά η εξέγερση του Ίλιντεν έχει μεγάλη σημασία, στα σημερινά δεδομένα επαναφέρει το αίτημα της ολοκλήρωσης μιας εθνογένεσης που τότε έμεινε ανολοκλήρωτη. Επαναφέρει, δηλαδή, σε άλλες εποχές, ένα αίτημα που θα αποτελεί το συνεκτικό στοιχείο ύπαρξης του νέου κρατιδίου αλλά και διχασμών σε ολόκληρη την Βαλκανική.
