Τα ελληνικά χωριά απλώνονται σε ένα ημικύκλιο με ακτίνα 75 χλμ. από τη Μαριούπολη, με όριο ανατολικά το Σταραμπέσεβο και δυτικά την πόλη-λιμάνι Μπερντιάσκ των 100 χιλιάδων κατοίκων, στην οποία πριν από εκατό χρόνια υπήρχε ελληνικό προξενείο! Από την αρχική εγκατάσταση των Ελλήνων, είκοσι ήταν τα βασικά ελληνικά χωριά, αλλά στη διάρκεια των 244 χρόνων που πέρασαν από τότε που μετοίκησαν από την Κριμαία στο βόρειο τμήμα της Αζοφικής Θάλασσας, ο ελληνικός πληθυσμός απλώθηκε σε τουλάχιστον άλλα τόσα χωριά τα οποία σταδιακά ιδρύθηκαν στη στέπα με την ανάπτυξη της περιοχής και την αύξηση του πληθυσμού της.
Αυτοί οι Έλληνες ζούσαν στην Κριμαία παλαιόθεν. Υπάρχουν εκτιμήσεις, αλλά όχι βεβαιότητες για το πώς και πότε βρέθηκαν στην Κριμαία. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να ήταν για πολύ μεγάλο διάστημα στην χερσόνησο και μόνο με το δεδομένο ότι μιλούσαν ελληνικές διαλέκτους που χρειάζονται πολύ χρόνο για να δημιουργηθούν σε ένα τόπο όταν ακριβώς όμοιές τους δεν βρίσκουμε αλλού. Επίσης, σίγουρο θεωρείται ότι εγκαταστάθηκαν κατά κύματα στην Κριμαία. Τόσο κατά τη βυζαντινή περίοδο όσο και την οθωμανική. Μερικοί πιστεύουν ότι ενδεχομένως κάποιοι από τους Έλληνες μπορεί να είναι απόγονοι της ελληνοκρατούμενης αρχαίας Ταυρίδας, από το Παντικάπαιον και τη Χερσόνησο!
Πάντως, οι πέντε ελληνογενείς διάλεκτοι των Ελλήνων, όσο συγγενείς κι αν είναι, δείχνουν μια πολυπλοκότητα που δεν ξέρουμε πού οφείλεται. Επίσης, ένα μέρος των Ελλήνων έχει μητρική γλώσσα μια παραλλαγή της κριμαιοτατάρικης, που αποδίδεται στο ό,τι η Κριμαία ήταν τατάρικο χανάτο, δηλαδή τατάρικο βασίλειο και η γλώσσα του ήταν τατάρικη. Στην Κριμαία, σήμερα, οι περισσότεροι Έλληνες είναι μετανάστες της νεώτερης εποχής κυρίως από τη Γεωργία και τη Νότια Ρωσία.
Ξεριζωμός
Στη Μαριούπολη κατοικούν οι απόγονοι των Ελλήνων που από την Κριμαία μεταφέρθηκαν, ελέω Αικατερίνης της Μεγάλης, στη στέπα της Αζοφικής Θάλασσας, το 1778-79, στη φάση που η Κριμαία γινόταν αναπόσπαστο μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας. Μέχρι τότε, στην Ταυρική Χερσόνησο, οι Έλληνες έμεναν σε 80 χωριά και οικισμούς, σύμφωνα με τον παλιό χάρτη που μου έδωσε η Μαργαρίτα Αρατζιώνη, η οποία ασχολήθηκε με τις μειονότητες της Κριμαίας για λογαριασμό της Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας και ιδίως με την ελληνική επειδή, όντας Ουκρανή από τη Μαριούπολη, αγαπάει πολύ την Ελλάδα, έμαθε ελληνικά και ερευνάει την ιστορία, τον πολιτισμό, τη γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα και τη γλώσσα των Ελλήνων. Με τη Μαργαρίτα οργώσαμε όλη την Κριμαία, ανεβήκαμε σε βουνά, μπήκαμε σε φαράγγια, επισκεφτήκαμε μοναστήρια, κάναμε συνεντεύξεις, βγάλαμε φωτογραφίες, ξεναγηθήκαμε σε αρχαιολογικούς χώρους και γι’ αυτό της οφείλω μεγάλη ευγνωμοσύνη.
Οι στρατηγοί της Αικατερίνης Β΄, βάζοντας μπροστά τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο μάζεψαν τους Έλληνες από όλη την Ταυρίδα και τους οδήγησαν στο βόρειο τμήμα της Μαιώτιδας Λίμνης, στην οποία δια θαλάσσης μπαίνεις από τη Μαύρη Θάλασσα περνώντας τον Κιμμέριο Βόσπορο. Τότε, όμως, το 1778, οι Έλληνες που μεταφέρανε όλο το βιος τους μαζί, ταξίδευαν με βοϊδάμαξες και κάρα που τα έσερναν άλογα, γαϊδούρια και άνθρωποι. Ούτε βέβαια, υπήρχαν αμαξιτοί δρόμοι της προκοπής. Έτσι, για μια απόσταση 500 περίπου χιλιομέτρων (από τη Συμφερούπολη ως τη Μαριούπολη) που με αυτοκίνητο τη διανύεις σε έξι ώρες, το τεράστιο κονβόι των Ελλήνων, με μωρά παιδιά, με τους ηλικιωμένους, με τα νοικοκυριά τους και τα ζωντανά τους, χρειάστηκε ενάμιση χρόνο και είχε πολλές απώλειες επειδή ήταν πάρα πολύ βαρύς ο χειμώνας που τους βρήκε στο δρόμο. Αυτές οι μετατοπίσεις πληθυσμών ήταν συνηθισμένες στις αυτοκρατορίες, οι οποίες με αυτό τον τρόπο ενίσχυαν τα πιο αδύναμα σημεία της επικράτειάς τους. Οι Έλληνες ήταν πιστοί ορθόδοξοι, γεγονός που τους καθιστούσε ιδανικούς εποίκους μιας περιοχής σχεδόν ακατοίκητης και ακαλλιέργητης, όπως ήταν η στέπα στην Αζοφική, για να της δώσουν ζωή. Και πράγματι, έχτισαν και ανέπτυξαν τη Μαριούπολη και τα χωριά μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, με τρόπο και με γούστο εκπληκτικό. Ως τα μέσα του 19ου αιώνα, δηλαδή στα 1850, είχαν κάνει θαύματα. Είχαν μετατρέψει τη στέπα σε γόνιμο έδαφος για δημητριακά, φύτεψαν καρποφόρα δέντρα, άνοιξαν δρόμους, ξέραναν έλη, πραγματοποίησαν μια απίστευτη μεταμόρφωση της περιοχής ενώ ταυτόχρονα απογειώνονταν οι ίδιοι ρίχνοντας το βάρος στην εκπαίδευση και στη γλώσσα με φωτισμένους Έλληνες διανοητές όπως ο Θεόκτιστος Χαρταχάι.
Μπροστάρηδες
Όταν πρωτοπήγα στην Αζοφική, πριν από 25 χρόνια, στα χωριά μιλούσαν όλες τις διαλέκτους, τις ελληνογενείς κριμαιορωμέικες και την κριμαιοτατάρικη. Κοινή γλώσσα όλων ήταν τα ρώσικα, αλλά συνάντησα και ηλικιωμένους που δεν είχε χρειαστεί ποτέ να μάθουν τα ρώσικα αφού είχαν τη δική τους γλώσσα. Η καθολική επέκταση της σχολικής εκπαίδευσης, οι μετακινήσεις, η τηλεόραση, οι μικτοί γάμοι που αυξάνονταν επειδή Έλληνες, Ρώσοι και Ουκρανοί είναι ομόθρησκοι, συνέτειναν στην εξασθένιση των ιθαγενών γλωσσών. Αλλά το φρόνημα, η ελληνικότητα, όλα τα συνεκτικά στοιχεία της κοινότητας, παρέμεναν πάρα πολύ ισχυρά. Και μέσα απ’ αυτό ξεπήδησε το νεότερο κίνημα της αναζωογόνησης της ρωμέικης-ελληνικής κουλτούρας με τρόπο εντελώς εκρηκτικό, κάτι απρόσμενο και ακατάληπτο για τον έξω κόσμο. Καμία άλλη από τις μειονότητες, από τις δεκάδες που ζουν στην Ουκρανία, δεν επέδειξε παρόμοια αναγέννηση! Οι Εβραίοι, που διασώθηκαν από τους Σοβιετικούς στον πόλεμο, μόλις βρήκαν ευκαιρία μετανάστευσαν στη Δύση και το Ισραήλ κι από 500.000 που ήταν το 1989 στην Ουκρανία περιορίστηκαν στις 100.000. Και ενώ η Ουκρανία στο σύνολό της μαστίζεται στην κυριολεξία από τη μετανάστευση των Ουκρανών προς τη Δύση και των Ρώσων προς την Ανατολή, με πολύ μεγάλο δημογραφικό πρόβλημα, οι Έλληνες της Αζοφικής αρνήθηκαν να μεταναστεύσουν, ακόμα και από τα πιο φτωχά χωριά. Δεν ακολούθησαν ούτε τους Έλληνες από άλλα μέρη του Πόντου που κατέφυγαν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες της Αζοφικής παραμένουν στη γη τους, κοντά στους τάφους των προγόνων τους.
Οργασμός
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την κήρυξη της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, οι Έλληνες αξιοποίησαν κάθε πεδίο ελευθερίας, μικρό ή μεγάλο, για να αναπτύξουν την παρουσία τους. Από την πρώτη φορά που πήγα, έμεινα εκστατικός μπροστά σ’ αυτό που διαπίστωνα με όλες μου τις αισθήσεις. Και μέχρι την τεσσαρακοστή φορά το επιβεβαίωνα. Ένα πρωτοφανές κίνημα αναγέννησης με κέντρο τη Μαριούπολη απλώθηκε σε όλη τη χώρα συμπαρασύροντας και ενισχύοντας τις πιο αδύναμες αριθμητικά κοινότητες, ενώ ιδρύονταν και άλλες εκεί που δεν υπήρχαν. Η οργάνωση των Ελλήνων και η εκμάθηση της νέας ελληνικής γλώσσας ως μέσου διασύνδεσης όλων των ελληνόφωνων, ρωσόφωνων και ταταρόφωνων Ελλήνων, αλλά και μεταξύ του συνολικού Ελληνισμού με την ιστορική πατρίδα, την Ελλάδα, αποτέλεσαν τη βάση της αναγέννησης, πλαισιωμένης από ένα σύνολο δράσεων και επιδιώξεων.
Η Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας από το Μέγαρό της στην Ελληνική Οδό στη Μαριούπολη, αποτελούμενη από τους αντιπροσώπους των συλλογικοτήτων που την αποτελούν, πάνω από 100 το 2014, λειτούργησε ως «κυβέρνηση» των Ελλήνων. Όχι μόνο οργάνωσε και συντόνισε ένα πανουκρανικό δίκτυο διδασκαλίας και εκμάθησης της ελληνική γλώσσας και διάδοσης του ελληνικού και εντόπιου ρωμέικου πολιτισμού με ηρωίδες δασκάλες, αλλά καθιέρωσε και θεσμούς που συμπύκνωναν όλες αυτές τις ενέργειες και αναβάθμιζαν συνεχώς το επίπεδό τους. Επρόκειτο για μια απερίγραπτη κοσμογονία. Ήταν εντυπωσιακό το οργανωτικό τους δαιμόνιο. Δεν άφηναν καρφίτσα να πέσει κάτω. Ενθάρρυναν όλες τις τοπικές κοινότητες να παράγουν περισσότερο έργο. Εξασφαλίστηκε από δωρεά ένα δεύτερο μέγαρο στο κέντρο της πόλης για το Σύλλογο των Ελλήνων της Μαριούπολης, ο οποίος εξέδιδε την εφημερίδα «Χρόνος». Μια επίσης μηνιάτικη εφημερίδα, η «Καμπάνα», εκδιδόταν από το Σύλλογο των Ελλήνων του Ντονιέτσκ. Και η Ομοσπονδία διέθετε στους συνδρομητές της και σε όλους τους συλλόγους στις πόλεις και τα χωριά, στα σχολεία, τα πολιτιστικά κέντρα, τις βιβλιοθήκες και τις κρατικές και δημόσιες υπηρεσίες, την πλούσια σε ύλη εφημερίδα «Έλληνες της Ουκρανίας». Ταυτόχρονα αναδείχτηκαν οι ζωγράφοι, οι γλύπτες και οι ποιητές και έγιναν σημαντικές εκθέσεις και εκδόθηκαν πολλά βιβλία. Παράλληλα, υποστηρίζονταν όλα τα ελληνικά καλλιτεχνικά συγκροτήματα μουσικής, χορού και θεάτρου σε όλη τη χώρα που ξεπέρασαν τα 50, καθώς και τα αθλητικά τμήματα των χωριών. Σχεδόν σε όλα τα ελληνικά χωριά λειτουργούν πολιτιστικά κέντρα και στα πιο μεγάλα σχολές μουσικής και χορού. Δημιουργήθηκαν πολλά λαογραφικά μουσεία σε δημοτικά κτήρια, πολιτιστικά κέντρα και σχολεία. Σε αρκετές περιπτώσεις ενισχύθηκαν και οι υποδομές αυτών των ιδρυμάτων.
Σαν ουτοπία
Οι μεγάλες διοργανώσεις των Ελλήνων τόνωσαν και την εν γένει πολιτιστική ζωή πολλών περιοχών, αγροτικών και βιομηχανικών. Η «Ολυμπιάδα γλώσσας και πολιτισμού» συγκέντρωνε κάθε χρόνο εκατοντάδες μαθητές και φοιτητές στη Μαριούπολη που είχαν αναδειχτεί στις τοπικές ανά τη χώρα Ολυμπιάδες, για να συναγωνιστούν στη γλώσσα, την ιστορία, τη ζωγραφική, το θέατρο, τη μουσική και το χορό με ελληνική θεματολογία. Η «Μέγα Γιορτή» («Μέγα Γιουρτή» στα ρωμέικα) συγκέντρωνε σε διαφορετικό κάθε φορά χωριό χιλιάδες ανθρώπους από όλο το Ντονμπάς σε ένα καθαρά ελληνικό πολιτιστικό πανηγύρι με εκατοντάδες συμμετοχές καλλιτεχνικές, πνευματικές, αθλητικές, αγροτικές κ.ά. απ’ όλη την Ουκρανία και με αντιπροσωπείες από τη Ρωσία κι αλλού. Κάθε δύο χρόνια στο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού παρουσιάζονταν όλα τα ταλέντα από κάθε κοινότητα. Και, βέβαια, γιορτάζονταν οι εθνικές γιορτές της Ελλάδας σε όλους τους συλλόγους , η γιορτή της πόλης στη Μαριούπολη, η μέρα της νίκης ενάντια στο φασισμό και πολλές τοπικές εκδηλώσεις σε κάθε κοινότητα. Η Ομοσπονδία φρόντιζε ακόμα και για τις διακοπές των παιδιών στην Ελλάδα.
Από τότε σ’ αυτή την «αυλή» των Ελλήνων έζησα πολλές φορές μια άλλη ζωή, σαν ουτοπία! Δεν υπήρξε χρονιά απουσίας. Και όσα ήταν δυνατό έχουν καταγραφεί λεπτομερώς. Μέσα στα πρώτα δεκατέσσερα χρόνια από την κήρυξη της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, ο Ελληνισμός άνθισε εκκωφαντικά μέσα σε ένα κλίμα συνύπαρξης με όλες τις εθνικές ομάδες στο φιλόξενο περιβάλλον της χώρας.
Από το 2014
Όλα πήγαιναν προς το καλύτερο. Μέχρι το 2014. Η υποκινούμενη από τους Δυτικούς βίαιη ανατροπή του προέδρου Γιανουκόβιτς από την ορμώμενη από την Δυτική Ουκρανία εθνικιστική φιλοναζιστική Δεξιά, έφερε τεράστια ανατροπή στο εσωτερικό της χώρας. Οι πολίτες στην Ανατολική Ουκρανία, στην οποία το ποσοστό που είχε πάρει στις εκλογές ο Γιανουκόβιτς έφτανε στο 75%, αντέδρασαν στο φιλοδυτικό πραξικόπημα και βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον ουκρανικό στρατό. Το ίδιο συνέβη στην Κριμαία της οποίας ο πληθυσμός είναι κατά 80% Ρώσοι. Οι εξελίξεις αυτές έπληξαν ανεπανόρθωτα και την «αυλή των Ελλήνων». Το οικοδόμημα του Ελληνισμού κλονίστηκε συθέμελα.
Μέχρι τότε, η δύναμη του Ελληνισμού δεν είχε να κάνει μόνο με τις ισχυρές του ρίζες και την αξιοθαύμαστη κουλτούρα του, αλλά και με την ενότητά του στο επίπεδο ολόκληρης της χώρας με επίκεντρο το συμπαγές και ομοιογενές σώμα των Ελλήνων της Αζοφικής Θάλασσας. Αλλά εξίσου είχε να κάνει με την ειρηνική συνύπαρξη όλων των εθνοτήτων της Ουκρανίας, συνύπαρξη που διασφάλιζε την απρόσκοπτη ανάπτυξη και εξέλιξη της ελληνικής αναγέννησης.
Οι βίαιες αλλαγές του 2014 που διέσπειραν το εθνικιστικό μίσος, ανέτρεψαν αυτή την ευεργετική ισορροπία και είχαν καταστροφικές επιπτώσεις στον Ελληνισμό. Στην Κριμαία, οι Έλληνες στην πλειονότητά τους υπερψήφισαν στο δημοψήφισμα την ένωση με τη Ρωσία. Αυτομάτως η Ομοσπονδία αποκόπηκε από τους συλλόγους και τις κοινότητες Σεβαστούπολης, Γιάλτας, Συμφερούπολης, Ευπατορίας, Θεοδοσίας, Κερτς, Τσερνοπόλιε κ.ά. Σχεδόν ταυτόχρονα αποκόπηκαν από την Ομοσπονδία και οι ελληνικοί σύλλογοι και κοινότητες Ντονιέτσκ, Λουγάνσκ, Γκόρλαβκα, Χαρτσίσκ, Σταραμπέσεβο, Στίλα κ.ά. που με την ανακήρυξη των δύο αυτόνομων δημοκρατιών, βρέθηκαν από την άλλη πλευρά της νέας συνοριακής γραμμής. Το πλήγμα στον Ελληνισμό ήταν βαθύ και διαρκές. Σ’ αυτό συνέτεινε ο διχασμός που εισήγαγε στην κοινωνία το νέο καθεστώς του Κιέβου, χωρίζοντας τους πολίτες ανάλογα με την καταγωγή, τη γλώσσα και τις πολιτισμικές τους προτιμήσεις. Διχασμός που δεν άφησε ανεπηρέαστους τους πολίτες ελληνικής καταγωγής που χωρίστηκαν σε ρωσόφιλους και ουκρανόφιλους. Έτσι, το πλήγμα για τον ενιαίο μέχρι τότε Ελληνισμό ήταν διπλό. Αφενός διασπάστηκαν οι δυνάμεις του τουλάχιστον σε τρία απολύτως διαχωρισμένα κομμάτια, αφετέρου καταστράφηκε η αξιοθαύμαστη εσωτερική συνοχή και ομοψυχία του.
Ασφυξία
Χωρίς να μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι οι Ουκρανοί στρέφονται κατά των Ελλήνων, αναμφίβολα οι νέοι νόμοι και τα μέτρα που εφαρμόζονται σε όλη την Ουκρανία για τον περιορισμό της ρώσικης γλώσσας, η αναθεώρηση της ιστορίας που διδάσκεται στα σχολεία, η αλλαγή επί το ουκρανικότερον ονομασιών χωριών, πόλεων, δρόμων, ιδρυμάτων κ.λπ., η αντικατάσταση μη αρεστών εκλεγμένων αξιωματούχων της τοπικής αυτοδιοίκησης, η καταστροφή αγαλμάτων και μνημείων και η απαγόρευση χρήσης ρωσικών, σοβιετικών και πολιτικών συμβόλων, ο αποκλεισμός από την εκλογική διαδικασία του ΚΚ Ουκρανίας και του «Κόμματος των Περιφερειών» που συγκέντρωναν το 50% των ψήφων πανουκρανικά και το 70% στην Ανατολική Ουκρανία, οι πιέσεις στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία που υπάγεται στο ρώσικο Πατριαρχείο με την πλειονότητα των πιστών στην αζοφική περιοχή, η έντονη παρουσία παραστρατιωτικών τμημάτων (τάγματα Azov, Donbas, Santa Maria…) στις πόλεις και τα χωριά, έχουν σίγουρα παίξει άμεσα ή έμμεσα το ρόλο τους στην απομαζικοποίηση του οργανωμένου Ελληνισμού, τη συρρίκνωση των δράσεών του και την απώλεια ισχυρών τοπικών εστιών στήριξής του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Πανεπιστήμιο της Μαριούπολης που αποτελούσε από τη δεκαετία του 1990 ένα πάρα πολύ ισχυρό κέντρο της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας παγκοσμίως, με περισσότερους από 400 φοιτητές στην έδρα ελληνικών σπουδών και ένα επίσης μεγάλο αριθμό φοιτητών άλλων σχολών που μάθαιναν ελληνικά σαν δεύτερη ξένη γλώσσα, η συρρίκνωση ήταν ραγδαία. Το ελληνικό τμήμα υπέστη σοβαρότατη μείωση όχι μόνο σε φοιτητές, αλλά και σε προσωπικό που περιορίστηκε από 40 διδάσκοντες σε 10. Ούτε ο ιδρυτής του Πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Μπαλαμπάνοφ, από τους πρωτεργάτες του ελληνικού κινήματος και αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας ούτε ο ελληνικής καταγωγής δήμαρχος της Μαριούπολης Γιούρι Χοτλουμπέι είναι πια στις θέσεις τους.
Μαυρίλα
Επίσης, στην περίοδο αυτή έκλεισαν κάποια από τα πολύ μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα ή μειώθηκε αισθητά το προσωπικό τους και πάρα πολλοί άνθρωποι, νέοι κυρίως, μεταναστεύουν σε αναζήτηση καλύτερης τύχης στο Κίεβο ή το εξωτερικό, συνεχίζοντας το brain drain και την απειλητική καθίζηση του πληθυσμού της Ουκρανίας από τα 53 εκατομμύρια το 1990 στα 39 σήμερα. Οι Αμερικάνοι εντείνανε τις υπονομευτικές τους δραστηριότητες συμβάλλοντας καθοριστικά στην ανατροπή του νόμιμου πολιτικού καθεστώτος και στην έναρξη του πολυετούς εμφύλιου πολέμου. Χρηματοδότησαν πάρα πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις «ειδικού σκοπού», εγκατέστησαν στην Ουκρανία χιλιάδες εκπαιδευτές του ουκρανικού στρατού τον οποίο εξοπλίζουν προετοιμάζοντας το έδαφος για το ΝΑΤΟ. Και, στην αθέατη πλευρά της επέμβασής τους, ενίσχυσαν την εξάπλωση των εξ Αμερικής προερχόμενων προτεσταντικών αποστολών που μέχρι σήμερα, με βάση τα επίσημα στοιχεία, έχουν προσηλυτίσει πάνω από 700.000 χριστιανούς ορθόδοξους με πολλαπλά δελεαστικά οικονομικά και κοινωνικά κίνητρα. Κι όλα αυτά σε ένα λαό που είναι ευάλωτος σε προσφορές με δεδομένη την παρατεταμένη περίοδο οικονομικής δυσπραγίας που βιώνει η χώρα υπό τον έλεγχο των λίγων ολιγαρχών που νέμονται όλο τον πλούτο της Ουκρανίας.
Κατά κοινή ομολογία, μέχρι το 2014, δεν είχε εκδηλωθεί κανένα σοβαρό πρόβλημα εθνικιστικό έξω από μερικούς θύλακες στο άκρο δυτικό μέρος της Ουκρανίας όπου κρατάει η παράδοση των εθνικιστών που συντάχθηκαν με τα ναζιστικά στρατεύματα για να εξοντώσουν Εβραίους, Ρώσους και κομμουνιστές αδιακρίτως εθνικότητας, αλλά και Πολωνούς που θεωρούσαν ότι ένα μέρος της Δυτικής Ουκρανίας ανήκει ιστορικά στην Πολωνία. Και σ’ αυτές τις παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπως ο «Δεξιός Τομέας» και άλλες παραφυάδες, προερχόμενες από τη Δυτική Ουκρανία και χρηματοδοτούμενες από πλούσιους επιχειρηματίες προσκείμενους στις ΗΠΑ, ανατέθηκε από Αμερικάνους και Ευρωπαίους να αναλάβουν το πατρονάρισμα των ανυπότακτων ανατολικών περιοχών. Τώρα, με τις τρέχουσες εξελίξεις, έχουμε κάθε λόγο να ανησυχούμε πάρα πολύ για την τύχη του μέχρι πρότινος ακμαίου Ελληνισμού. Και εξ αιτίας της ανθελληνικής πολιτικής της κυβέρνησης όχι μόνο του Ελληνισμού της Ουκρανίας, αλλά και του Ελληνισμού της Ρωσίας!
