Στο προηγούμενο σημείωμα σκιαγραφήσαμε κάπως τους αντικειμενικούς όρους μέσα στους οποίους διεξάγεται η κοινωνική και πολιτική διαπάλη, τη σχέση των κυρίαρχων προς τους κυριαρχούμενους, την επίδραση που έχει ο νέος γεωπολιτικός κύκλος, όπως και το γεγονός της ενδόρρηξης εντός του κέντρου του Δυτικού συστήματος. Η κρίση έχει πάρει χαρακτηριστικά πολυ-κρίσης, διαπερνά πολλούς τομείς και κλάδους. Δεν υπάρχουν εξάλλου ισχυρά ρεύματα υποστήριξης των σχεδιασμών που έχουν τα επιτελεία, παρόλο που στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση στις ΗΠΑ υπήρξε αύξηση των συμμετεχόντων και μια ορισμένη στρατοπέδευση στα δύο συστημικά κόμματα. Παράλληλα, η διαχείριση της πανδημίας φέρνει μπροστά ένα κύμα αμφισβήτησης μέτρων, προπαγάνδας και ψεμάτων που εξαγγέλλουν κυβερνήσεις ή επιστημονικά επιτελεία. Χθες είχαμε «εθνολαϊκιστές», σήμερα έχουμε «αρνητές».
Στο παρόν σημείωμα θα εξετάσουμε ορισμένους υποκειμενικούς όρους για την ανάπτυξη και εξέλιξη μιας αντιθετικής εναλλακτικής προοπτικής. Περιορισμένος χώρος, μεγάλο θέμα. Επομένως ευελπιστούμε σε κάποια κατανόηση για τον κωδικό τρόπο με τον οποίο θα εκτεθούν ορισμένες σκέψεις.
Διαζύγια από μυθολογίες
Ο κόσμος σήμερα είναι περισσότερο σύνθετος, ίσως και χαοτικός αν συγκριθεί με προηγούμενες εποχές και φάσεις. Σύμφωνα με ευρύτατα διαδεδομένες απόψεις, η χαοτική κατάσταση καλλιεργεί «ενδεχομενικότητες» βάσει των οποίων όλα μπορεί να συμβούν. Αμφισβητείται ότι πριν το γεγονός καθαυτό υπάρχει μια αιτία, κι ίσως δεν έχει σημασία να ψάχνουμε για αιτίες (επειδή αυτό οδηγεί στην αιτιοκρατία), άρα η αφήγηση του καθένα έχει ένα μεγάλο αξιολογικό βάρος. Η ζωή δεν ανέχεται τα κενά, τα καλύπτει με διάφορους (τυχαίους;) τρόπους. Και πάει λέγοντας. Συμπέρασμα: η ζωή θα βρει έναν τρόπο να οδηγήσει σε κάποιες νέες πρόσκαιρες ισορροπίες, ή μπορεί να μας οδηγήσει σε μεγάλες καταστροφές, πράγμα που απευχόμαστε όλοι, αφού όλοι είμαστε πάνω σε ένα πλοίο-πλανήτη, και πάει λέγοντας. Απέναντι σε τέτοια νεφελώματα χρειάζεται να προωθηθούν ορισμένα διαζύγια (για την αποσαφήνιση ορισμένων ζητημάτων).
Πρώτο διαζύγιο: Δεν υπάρχει αυθόρμητη κάλυψη των κενών. Υπάρχει έντονη και λυσσώδης διαπάλη ανάμεσα σε συγκρουόμενα συμφέροντα και δυνάμεις για κατάκτηση χώρων και κενών. Ακόμα περισσότερο, η διαιώνιση του συστήματος κοινωνικών σχέσεων που επικρατεί μπορεί να γίνει μόνο αν καταστρέφεται ένα μεγάλο μέρος ανθρώπινης ζωής, και με πλανητική σπάταλη πόρων και δυνάμεων. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί κανείς να εναποθέσει το μέλλον του στην αυθόρμητη κίνηση της ζωής, της οικονομίας, των κινημάτων κ.λπ. Ιδιαίτερα για όσους θεωρούν πως είναι απέναντι σε αυτό το σύστημα, δεν επιτρέπεται να νομίζουν ότι γενικά η «ζωή» ή ο «δρόμος», ή η «ανατροπή», ή η «εξέγερση» κάποτε θα κάνουν ένα θάμα και θα περάσουμε σε μια νέα εποχή. Για να εκφραστούμε λίγο πιο σοβαρά: ας θεωρήσουμε την αυθόρμητη αντίσταση ως στοιχείο των αντικειμενικών όρων, κι όχι ως δομικό στοιχείο των υποκειμενικών όρων ενός μεγάλου μετασχηματισμού.
Δεύτερο διαζύγιο: Δεν υπάρχει λύση που να προκύπτει από ενότητα κορυφών. Μας λένε: «Κάτι πρέπει να γίνει, οτιδήποτε, ας ενωθούν όλοι όσοι υπάρχουν, ας αφήσουν διαφορές και ανταγωνισμούς και να πάρουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία». Καμιά τέτοια ενότητα δεν μπορεί να σώσει ή ακόμα περισσότερο να συμβάλλει έστω στη δημιουργία ενός άλλου κλίματος για πραγματικό προχώρημα. Τα μυαλά είναι κολλημένα και δεν τίθεται σαν προϋπόθεση μια σημαντική αλλαγή της συνείδησης. Οι «αρχηγοί» θέλουν να στοιχηθούν πίσω τους όλοι οι χρειαζούμενοι, και αυτοί να κάνουν το παιχνίδι τους… Οι συνεννοήσεις κορυφών δεν λειτουργούν ούτε για την πορεία του Πολυτεχνείου όταν αγνοούνται περιεχόμενα, προτεραιότητες, στόχοι. Βέβαια υπάρχει ένα κοινό που νοιώθει ότι όλοι είμαστε μια οικογένεια και ότι, όπως σε όλες τις οικογένειες, έτσι και σ’ εμάς τα τσακώματα δεν πρέπει να επηρεάζουν τον δεσμό που υπάρχει. Είναι μια αντίληψη καθηλωτική, ακόμα και στην αγωνιστική της εκδοχή (της συνάντησης στο δρόμο, στην απεργία, ενάντια στις απαγορεύσεις, «και μετά βλέπουμε»). Επιλογή που κάνουν πολλές αριστερές οργανώσεις με πολλές μυθολογίες και στερεότυπα στο κεφάλι τους.
Δεν υπάρχει αυθόρμητη κάλυψη των κενών: υπάρχει έντονη και λυσσώδης διαπάλη ανάμεσα σε συγκρουόμενα συμφέροντα και δυνάμεις για την κατάκτησή τους
Τρίτο διαζύγιο (παραλλαγή του πρώτου, με πιο έντονα κινηματικά χαρακτηριστικά): Όλα θα προέλθουν από «τα κάτω». Οι «από τα κάτω» ως δια μαγείας και μέσω της άμεσης δημοκρατίας θα βρουν τις λύσεις και τους τρόπους να υπάρξει μια υπέρβαση. Αλλά ο σκέτος κινηματισμός δεν είναι θεραπεία για όλα, παρόλο που όταν παίρνει τη μορφή του συμβάντος ή κατορθώσει να εκφράσει τον λαό (έννοια αμφισβητήσιμη σήμερα, γιατί «οδηγεί σε λαϊκισμούς και εθνικισμούς»…) αλλάζει συσχετισμούς και χρωματίζει την κοινωνική ζωή. Η θεωρία, η διαμόρφωση ικανών επιτελείων, η πολιτικοποίηση των συμμετεχόντων, η καλλιέργεια μιας ουσιαστικής συμμετοχής κ.λπ. είναι απαραίτητα στοιχεία.
Τέταρτο διαζύγιο: Απαλλαγή από τη δυαδική αντίληψη της ταξικής πάλης, δηλαδή την αντίληψη ότι δύο τάξεις, η αστική και η εργατική, αντιπαλεύουν, και μία από τις δύο θα νικήσει. Η διαίσθηση ότι ουσιαστικά το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού (δηλαδή 70 εκατομμύρια άνθρωποι) κυριαρχούν πάνω στα υπόλοιπα 7 δισεκατομμύρια ανθρώπων δεν καταργεί την ταξική ανάλυση. Αλλά κάνει πολύ πιο σύνθετη υπόθεση τον σχηματισμό ενός κοινωνικού μπλοκ, μιας και η διεύρυνση του προλεταριάτου (εργαζόμενου και αποκλεισμένου, άνεργου κ.λπ.) είναι ένα φαινόμενο με πολλές φιγούρες και διαστρωματώσεις. Επομένως το κάθε στρατόπεδο δεν είναι τόσο μονοταξικό, αλλά πιο περίπλοκο. Σήμερα, με ένα εντελώς παράλογο τρόπο, η δυαδική αντίληψη για την ταξική πάλη αγνοεί τελείως το εθνικό στοιχείο, ως στοιχείο αντικειμενικά αντίθετο προς την παγκοσμιοποιητική ισοπέδωση. Και, χωρίς να το καταλάβει καν, ενσωματώνεται στην «αριστερή» πτέρυγα της κυρίαρχης μερίδας του κεφαλαίου (της παγκοσμιοποίησης).
Πέμπτο διαζύγιο (και τελευταίο προς το παρόν): Η μορφή-κόμμα δεν μπορεί να αποκτά μια απόλυτη προτεραιότητα απέναντι στη μορφή-κίνημα. Δεν μπορεί να το υποκαθιστά ή να θεωρείται κάτι πολύ ιδιαίτερο, συνεχές, διαρκές και ανέγγιχτο. Το πραγματικό κίνημα δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, και πάντα οι λαοί κινούν τον τροχό της ιστορίας – όχι η μορφή-κόμμα. Η μορφή-κόμμα μπορεί να συμβάλλει, ή και μπορεί να εμποδίσει.
Διαζύγια και Πολιτική
Στο κείμενο αυτό υποστηρίζεται πως μια σημαντική κίνηση μπορεί να γίνει εφόσον υπάρχει πραγματική σύμπτωση στα διαζύγια και γίνουν βήματα συνειδητά στην κατεύθυνση αυτή. Χρειάζεται η δημιουργία ενός «βιότοπου» που να διαπερνιέται από τέτοιες αντιλήψεις και να πασχίζει για να ξεκαθαριστούν οι βάσεις εκκίνησης ή κοινής δραστηριοποίησης, ώστε να συγκροτηθεί ένα πολιτικό κίνημα (όχι μια οργάνωση ή ένα κόμμα) που να προβάλλει μια άλλη Πολιτική κατεύθυνση. Ένα κίνημα που να εκφράζει τα «θέλω» και τους πόθους του φτωχού λαού (τι είναι πάλι τούτο;), την ανάγκη και τον πόθο αυτού του τόπου, αυτού του έθνους να υπάρξει με τον τρόπο που αυτό, κι όχι άλλοι, θα διαλέξει. Και βεβαίως να εντάξει την πάλη αυτή, τον αγώνα αυτόν, σε ένα διεθνές πλαίσιο, ενός κινήματος ανθρώπινης χειραφέτησης που τόσο είναι αναγκαίο.
Για να γίνουν τέτοια άλματα στις συνειδήσεις, είναι αναγκαίο να προβληθούν και ζυμωθούν οι ανάγκες αυτές, αλλά και να απαιτηθεί ένα ξεκαθάρισμα σχετικά με τη συμφωνία ή διαφωνία πάνω σε όσα εκτέθηκαν. Γιατί ακόμα και η συζήτηση γύρω από αυτά μπορεί να δώσει παραγωγικά αποτελέσματα, κι όχι σχήματα όπως στα πρώτα χρόνια των μνημονίων – όταν προβαλλόταν το σχέδιο να συνεννοηθούν «ο Αλέκος, ο Παναγιώτης και ο Κώστας» ώστε να επιτευχθεί και ο χειρισμός άλλων «τσοντών» και να γίνουν «επαναθεμελιώσεις». Γιατί δεν έγινε τότε κάτι τέτοιο αφού, και οι 3 προέρχονταν και από τον ίδιο χώρο (ΚΚΕ), και γιατί θα γίνει σήμερα; Η υποτίμηση της θεωρίας, ο σεχταρισμός, η αίσθηση επάρκειας και η μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας δεν οδηγούν πουθενά.
Πρέπει να βγαίνουν συμπεράσματα, όσο οδυνηρά κι αν είναι. Αλλιώς η συνείδηση δεν θα κάνει άλματα, και ο απεγκλωβισμός θα παραμένει μακρινό ζητούμενο.
Για το πολιτικό κίνημα και τη σημασία του, στο επόμενο φύλλο!
