του Θανάση Μουσόπουλου*
Ο δημοσιογράφος και εκδότης του περιοδικού «Βορέας» Σταύρος Παπαθανάκης, μιλώντας για τον Κώστα Θρακιώτη στο αφιερωματικό κείμενό του «Ο παππούς μου ο Θαλής», ανάμεσα στα άλλα ενδιαφέροντα γράφει:
«Για μας τους Θρακιώτες δεν ήταν απλά ένας καταξιωμένος ποιητής και αγωνιστής. Στην προσωπικότητα και τη διαδρομή του Κώστα Θρακιώτη συμπυκνώθηκε μια ολόκληρη περίοδος όπως αυτή του δράματος του Θρακικού Ελληνισμού: από τη Σωζόπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας (απ’ όπου καταγόταν η οικογένειά του) ως την Απελευθέρωση της Θράκης και τη Μικρασιατικο-Θρακική Καταστροφή (περίοδος διαμονής στο Αϊδίνι και το Σουφλί, όπου είχε διοριστεί σχολάρχης ο πατέρας του, Θεοδόσιος Προδρόμου, εκπαιδευτικός και λαογράφος μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου υπό τον Αλέξανδρο Δελμούζο και της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας υπό τον Νικόλαο Πολίτη), κι από τον Πατριάρχη Κύριλλο ΣΤ΄ (απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το 1821) και τον Κώστα Βάρναλη, αμφότεροι συγγενείς του, ο Κώστας Θρακιώτης διάνυσε μια τροχιά που σημαδεύτηκε, έφερε και ενσάρκωσε στοιχεία, μνήμες και πρόσωπα της πιο πρόσφατης ιστορίας του Θρακικού χώρου.
Ο Κώστας Θρακιώτης πρωτοεμφανίζεται στα γράμματα με την ποιητική συλλογή “Στον Ελεύθερο Δρόμο” που εκδίδεται το 1932 και περιέχει τα ποιήματά του της περιόδου 1927-1931.
Είναι μια πρωτοποριακή συλλογή που έρχεται να σπάσει την παράδοση του μέτρου, της ρίμα και της στροφής και να κατατάξει τον ποιητή στους πρωτοπόρους της γενιάς του ’30. Είναι μια ενεργητική αντιπαράθεση του ποιητή με το κλίμα της εποχής, μια προσπάθεια υπέρβασης της απαισιόδοξης ατμόσφαιρας που κυριαρχούσε κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Και δεν μπορούσε να ήταν διαφορετικά.
Μέσα από την ποίησή του ο Κώστας Θρακιώτης φέρνει την ορμή και την αγωνιστικότητα της ιδιαίτερης πατρίδας μας που λίγο πριν είχε αποτινάξει το ζυγό της σκλαβιάς πεντακοσίων και πλέον χρόνων στον Τούρκο κατακτητή, κι ερχόταν να διευρύνει τον εθνικό κορμό και να διεκδικήσει δυναμικά τη δική της θέση στην ιστορία και τις εξελίξεις αυτού του τόπου.
Είναι μια αφορμή που διαχέει την όλη του ποιητική δημιουργία, που εμπεριέχει τη δυναμική της ρήξης, της σύγκρουσης μα και της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο. Κι αυτό ακριβώς το στοιχείο γίνεται χαρακτηριστικό, καθοριστικό θα λέγαμε, του ποιητικού του λόγου, μετουσιώνεται σε κραυγή, διαμαρτυρία και καταγγελία για κάθε μορφής κοινωνική αδικία, μετασχηματίζεται σε εξαγγελία για την προοπτική του μέλλοντος, της ουτοπίας.
Κινούμενος μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο γίνεται ο ευαίσθητος δέκτης των κυοφορούμενων, διαβλέπει τον κίνδυνο του πολέμου που σηματοδοτεί η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία, και με τη συλλογή “Εμείς Δεν Θα Βαδίσουμε”, η οποία εκδίδεται το 1933, και είναι το πρώτο αντιπολεμικό ποίημα της περιόδου του Μεσοπολέμου, δεν καταγγέλλει μόνο την επερχόμενη λαίλαπα του πολέμου, αλλά ταυτόχρονα δίνει τη διέξοδο στον πόθο και την αγωνία των ανθρώπων για μια άλλη προοπτική της ειρήνης, της δημιουργίας και της αδελφοσύνης.
Χαρακτηριστικές είναι οι στροφές που ακολουθούν:
“Στους καινούργιους μας δρόμους / που ξαπλώνουν λευκοί / Καθώς τ’ όραμα πλέει στα βάθη / του νου μας / Τ’ αγκαλιάζουμε άφωνοι δίχως / χέρια και μάτια
Κι ακολουθάμε πιστοί τα υνιά /οργοτόμα στη γης
Με καρδιά καρφωμένη στα γόνιμα / στήθια
Για καινούργιους καρπούς για /μια νέα σπορά”.
Αν επιχειρούσαμε να ταξινομήσουμε το έργο του κατά χρονικές περιόδους, θα ακολουθούσαμε την παρακάτω σειρά:
α) η περίοδος από το 1927 ως το 1939 (κατά την οποία η ποιητική του συλλογή “Μοναξιά Με Φως Και Δίχως Παράθυρα” θα τιμηθεί με το Βραβείο Ποίησης Οίκου Γκοβόστη, ενώ το θεατρικό του έργο “Άλμπατρος” θα τιμηθεί με το Βραβείο Καλοκαιρίνειου Θεατρικού Διαγωνισμού 1933), β) η δεκαετία του ’40, και γ) η μεταπολεμική περίοδος ως τις μέρες μας (με την ποιητική συλλογή “Ο Άνθρωπος Του Έρωτα Και Της Στάχτης” να τιμάται με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1964)».
Ενώ το έργο του Θρακιώτη είναι σημαντικό (ο Γιώργος Βαλέτας τον χαρακτηρίζει πρωτοποριακό της γενιάς του), συμπληρώνει ο Σταύρος Παπαθανάκης:
«Το τίμημα της κοινωνικής συνείδησης του έργου του είναι διώξεις και κατατρεγμοί. Θα έχει την ίδια τύχη και μοίρα των αγωνιστών που ξέρουν να μάχονται για τα οράματά τους. Μακρόνησος, Αη-Στράτης: η γνωστή διαδρομή. Είναι μια στάση ζωής που δεν το φέρνει σε σύγκρουση μόνο με τα πολιτικά, αλλά και τα λογοτεχνικά κατεστημένα. Γεγονός που θα τον οδηγήσει πλέον στην προδιαγεγραμμένη περιθωριοποίησή του».
Σημειώσαμε ότι μόνο στην Ιστορία Λογοτεχνίας του Κορδάτου αναφέρεται το έργο του. Στις μέρες μας ο Αλ. Ζήρας στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Πατάκη, 2007, σελ. 874-5, στο σχετικό λήμμα παρουσιάζει εργοβιογραφικά στοιχεία και σημειώνει:
«Από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν την τεχνική του ελεύθερου στίχου, ο Θρακιώτης διακρίνεται για τον μεγάλο δρασκελισμό του ποιητικού του λόγου. Ο ουμανιστικός λυρισμός και η επική διάθεση συντείνουν ώστε να έχουμε ένα έργο κοινωνιστικά στρατευμένο, από τις πρώτες νεανικές συλλογές ως σήμερα. Κατάφαση στη ζωή, άρνηση στην απαισιόδοξη στάση, συνειδητή χρήση μιας γλώσσας πεζής, κοινόχρηστης και συχνά αφηγηματικής, ώστε να αποδοθεί ευθύτερα το αγωνιστικό μήνυμα».
Στο τελευταίο μέρος του κειμένου μου θα παραθέσουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τη νεότερη ποίηση του Κώστα Θρακιώτη.
- Κοίτα να βρεις τη βαρύτητα
Και την ανήλεη κόψη του σπαθιού
Τη χαμένη Ειρήνη
Και τη μνήμη
Στην ανάσα του ζώου που ρουχνίζει
- Τι θέλετε τα Σεραφείμ ή τους Σαβαώθ
Αφού στους εφτάκλωνους λιχνοστάτες
Υπάρχουν
Όλα τα υποχείρια ρομπότ;
Αυτά θα γονατίσουνε τον Μαρξ. - Πικρός ο καημός μου η θάλασσα και τα πουλιά
Το φτέρωμα του μεγάλου ουρανού
Σαν υποβαστάζει
Το ύψος του Ήλιου
Σε μιαν ευφρόσυνη
Κι ασύνορη χαρά
Συμπαντική του Κόσμου
Ω Ελευθερία… - Όνειρο είναι η Ζωή
Μια πλάνη η φυγή
Το ίδιο κάνειΚανείς δεν αντέχει στη ζωή του να ’ναι μόνος…
- Το επίγραμμα για τον νέο Μαραθώνα.
«Κεραυνοβολημένοι σ’ αυτή τη γη
Η περηφάνεια και η τόλμη μας εστάθηκε
Ψηλότερη κι από αυτόν τον Ελικώνα
Καθώς εκεί παλέψαμε χρόνια και χρόνια
Ένας κι εγώ με τους Τριακόσιους –
Στο θρυλικό «σύρμα» του λόφου
(του έβδομου Λόχου)
Στον Γοργοθά ης Μακρονήσου».
Κοίτα με βαθιά στα μάτια
Βόηθα τον άνθρωπο να μη μένει μόνος
Μες στο σκοτάδι του
Χωρίς κανένα παρήγορο φως.
Ολοκληρώνουμε τον περίπατο με λίγους στίχους από το ποίημα του Κώστα Θρακιώτη «Στο αστέρι της Φάτνης» (από τη συλλογή «Η Οργή των Αγαλμάτων» , εκδ Ρήσος, 1989). Το ποίημα είναι αφιερωμένο στα Παιδάκια της Παλαιστίνης:
«Όχι πια στολίδια / με καμπάνες ολόχρυσες για τους τουρίστες […]
Όπου ο ύμνος της Βηθλεέμ / ή του Βαάλ / γινόταν ανελέητο μαστίγωμα και μοιρολόγι / για τα πνιγμένα / Μελαψά μωράκια /
Αστεράκια / σαν τα σκοτώνανε
Προτού γεννηθούν ακόμα».
Στο επόμενο κείμενο θα πάμε προς της Θεσσαλονίκης τη Γενιά του Τριάντα.
* Ο Θανάσης Μουσόπουλος είναι φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
