Η προϊστορία
Κι ενώ τα συνδικάτα είχαν προγραμματίσει διαδήλωση για τις 31 Μάρτη, ένα διαδικτυακό κάλεσμα για τις 9 Μάρτη και μια συλλογή υπογραφών -ένα εκατομμύριο- ενάντια στον Νόμο Ελ Κορμί επιτάχυναν τις εξελίξεις. Παράλληλα, η ριζοσπαστική εφημερίδα Fakir διοργάνωσε δύο συναντήσεις με γενικό τίτλο Να τους κάνουμε να φοβηθούν, ενώ μια ομάδα διανοούμενων και ακτιβιστών πρότεινε την ιδέα «μετά τις 31 Μάρτη, να μην επιστρέψουμε στα σπίτια μας». Τελικά, τέσσερις διαδηλώσεις, στις 9, 17 και 24 Μάρτη οργανώθηκαν με μεγάλη συμμετοχή, όχι μόνο εργαζόμενων αλλά κι ενός σημαντικού κομματιού πιο νέων ανθρώπων, μαθητών και φοιτητών. Στις 31 Μάρτη, μετά το τέλος της διαδήλωσης, ένα προγραμματισμένο ραντεβού για την προβολή του φιλμ Merci patron!, του Francois Ruffin, κατέληξε σε «κατάληψη» της Πλατείας Republique. Η δυσαρέσκεια για έναν εργασιακό νόμο συναντά μια αυξημένη αντίθεση στη διακυβέρνηση Ολάντ. Από δω και πέρα τα πράγματα παίρνουν εντελώς νέα τροπή που καθορίζεται πια από την εισβολή χιλιάδων ανθρώπων στις διεργασίες και τη γέννηση έτσι του Nuit Debout.
Global Debout
Η προσδοκία για τη διασπορά του Nuit Debout σε ολόκληρο τον κόσμο είναι μεγάλη. Το περασμένο Σαββατοκύριακο συμμετείχαμε στο διήμερο που οργάνωσε η Ομάδα Διεθνών της πλατείας. Περίπου 150 άνθρωποι κυρίως από την Ισπανία, την Ιταλία, αλλά και από τη Γερμανία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, τη Βρετανία, την Αυστρία, τις ΗΠΑ, τη Βουλγαρία. Ανταλλάχτηκαν ενημερώσεις για την κατάσταση στην κάθε χώρα και από κοινού άρχισε η προετοιμασία για τις 15 Μάη. Σε τρεις ξεχωριστές ομάδες συζητήθηκαν οι βασικές αρχές του Global Debout, τα οργανωτικά θέματα και οι επικοινωνίες ανάμεσά μας. Στη τελική συνέλευση μπήκαν σε ψηφοφορία 3 διαφορετικά σλόγκαν για την παγκόσμια κινητοποίηση. Σε ελεύθερη μετάφραση: «Έχουν εκατομμύρια, είμαστε δισεκατομμύρια». «Ξεσηκωνόμαστε ενάντια στο 1%». «Nuit Debout-Η αίσθηση της ελευθερίας». Είναι ίσως ένα παράδοξο της εποχής ότι το πρώτο σύνθημα που πλειοψήφησε με… 48 ψήφους σε μια τυχαία συνάθροιση 100 ανθρώπων, ενδέχεται να φιγουράρει στην κορυφή των hashtags.
Η καθημερινή ζωή του Nuit Debout
Πάνω από 80 διαφορετικές συνελεύσεις λειτουργούν στην Πλατεία Republique. Οι περισσότερες είναι «θεματικές». Από την οικονομία και την εκπαίδευση, μέχρι τη μετανάστευση, την ποίηση και τα μουσεία. Υπάρχουν όμως και οι «λειτουργικές» συνελεύσεις που αφορούν την οργάνωση του κινήματος και των διαδικασιών του. Το ιατρείο, η ηλεκτρονική εφημερίδα Gazette Debout, η Ομάδα Επικοινωνίας, οι «υπεύθυνοι» ώστε όλα να κυλούν… ομαλά στην καθημερινή ζωή της πλατείας αλλά και πολλές ακόμα. Κάθε ομάδα συζητά τα θέματά της αλλά και διοργανώνει διάφορες δράσεις, από εκδηλώσεις -π.χ. Grece Debout- μέχρι παρεμβάσεις σε χώρους εργασίας ή και κυριακάτικα πικ-νικ. Στην καθημερινή Γενική Συνέλευση, ο καθένας μπορεί να πάρει το λόγο και να μιλήσει. Άλλοτε πάνω σε ό,τι επιθυμεί, πιο συχνά στην ατζέντα που έχει ήδη επιλεχθεί, ενώ συνήθως προηγείται μια σύντομη ενημέρωση από τις ομάδες. Την Κυριακή, 8 Μάη, είχαμε την ευκαιρία να συμμετέχουμε στην πρώτη εφαρμογή ενός «μοντέλου λειτουργίας» της Συνέλευσης. Πολύ σχηματικά: Συλλογή όλων των προτάσεων – τοποθετήσεις «υπέρ» και «κατά» – ψηφοφορία με κάρτες για το αν πρέπει ν’ αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης στο κίνημα – δημοσιοποίηση τους στην ιστοσελίδα του Nuit Debout. Την Τετάρτη συζήτηση πάνω σε αυτές στη Γενική Συνέλευση, με προτεραιότητα λόγου στις διάφορες ομάδες και το Σάββατο οι τελικές ψηφοφορίες για την έγκριση ή την απόρριψή τους. Μοιάζει περίπλοκο αλλά δεν είναι. Κυρίως, όμως, μαρτυρά την ανάγκη να βρεθούν πρακτικοί τρόποι ολοένα και μεγαλύτερης συμμετοχής στις αποφάσεις.
Οι αντιπαραθέσεις και τα ανοιχτά ζητήματα
Το ζήτημα της βίας απασχολεί διαρκώς τους συμμετέχοντες στο Nuit Debout. Μετά την αρχική στάση της κυβέρνησης του τύπου «δεν είναι καθόλου σοβαροί, αλλά εντάξει, νέοι είναι» περάσαμε σε μια πρωτοφανή καταστολή ακόμα και με τη χρήση πλαστικών σφαιρών. Τα ΜΜΕ προβάλλουν διαρκώς τον -απολύτως μειοψηφικό- «αδικαιολόγητα βίαιο» χαρακτήρα του Nuit Debout και αποσιωπούν εντελώς την αστυνομική καταστολή. Αυτό φαίνεται, ότι σε ένα βαθμό, λειτουργεί και εμποδίζει κάπως τη συμμετοχή περισσότερων ανθρώπων στις κινητοποιήσεις. Είναι ενδεικτικό ότι με απόφαση του αρχηγείου της αστυνομίας, κάθε βράδυ η πλατεία αδειάζει για να «στηθεί» ξανά την επόμενη μέρα. Αυτό από τη μια αποτελεί ένα πρακτικό πρόβλημα, από την άλλη, όμως, παράγει και τη σκέψη ότι «δεν είναι ο χώρος το πρόβλημα αλλά η συνάντηση».
Η σχέση του Nuit Debout με τους υπαρκτούς κοινωνικούς αγώνες και χώρους -και τα συνδικάτα πιο ειδικά- αποτελεί ένα ακόμα ακανθώδες ζήτημα. Φαίνεται εδώ να υπάρχουν διάφορες οπτικές. Κάποιες που επιμένουν ότι το ζήτημα είναι η «σύγκλιση των αγώνων» και άρα πρέπει να εφευρεθούν διάφορες γέφυρες γι’ αυτό, συμπεριλαμβανομένων και των πιο παραδοσιακών μορφών εκπροσώπησης. Άλλες που τονίζουν περισσότερο τη διάσταση ενός «δημοκρατικού χώρου», όπου θα λαμβάνονται και θα υλοποιούνται οι αποφάσεις. Πάντως, οι ίδιοι οι «πρωταγωνιστές» δηλώνουν ότι αυτές οι διαφωνίες συνυπάρχουν μέσα σε ένα γενικό κλίμα αλληλεγγύης, πράγμα που θεωρούν σημαντικό προχώρημα. Αυτό, όμως, που προκύπτει απ’ όσες συζητήσεις κάναμε, είναι ότι για τους περισσότερους η συντεχνιακή λογική των συνδικάτων -«το δικό μου»- είναι εκνευριστική και απωθητική, ενώ θεωρούν κρίσιμο να σπάσουν όλοι οι τεχνητοί διαχωρισμοί που το ίδιο το σύστημα δημιουργεί.
Παρ’ όλα αυτά, βέβαια, ο αγώνας ενάντια στον Νόμο Ελ Κορμί αποτελεί μια αναμφισβήτητη βάση για την έκφραση ενός πλατιού μετώπου αλλά και μεγάλων μαζικών γεγονότων που ίσως ξεπεράσουν τους οποιουσδήποτε σχεδιασμούς του Nuit Debout ή των συνδικάτων. Η απόφαση της κυβέρνησης να ενεργοποιήσει το άρθρο 49.3 του Συντάγματος και να παρακάμψει την Εθνοσυνέλευση, συνιστά αντιδημοκρατική πρόκληση και συναντά ήδη μεγάλες αντιδράσεις. Σημειώνουμε ότι 3 στους 4 Γάλλους διαφωνεί με το νόμο. Αλλά και πιο γενικά -σύμφωνα με το τελευταίο «βαρόμετρο»- 87% των πολιτών δεν εμπιστεύεται γενικά τα πολιτικά κόμματα και 65% δεν εμπιστεύονται ούτε τη Δεξιά, ούτε τους σοσιαλιστές για να κυβερνήσουν τη χώρα.
Ο νέος χάρτης της Γαλλίας
Γαλλία δεν είναι μόνο το Παρίσι. Το Nuit Debout ξαγρυπνά σε δεκάδες ακόμα πόλεις και σε περιοχές του Παρισιού. Μασσαλία, Λυών, Ναντ, Τουλούζη αλλά και σε μικρότερες, πάντα με τις αντίστοιχες ιδιαιτερότητες και ρυθμούς.
Ηγέτης μας το telegram…
Η χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης είναι σίγουρα τετριμμένη παρατήρηση αλλά είναι πάντως εντυπωσιακή. Μια φίλη όταν τη ρωτήσαμε για την ηγεσία αυτού του κινήματος μας απάντησε: «Μοναδικός μας ηγέτης είναι το telegram, μια εφαρμογή για τα κινητά τηλέφωνα. Έτσι επικοινωνούμε, έτσι γνωστοποιούμε τη δράση μας. Χωρίς αυτό δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα». Σε σχέση με την ενημέρωση υπάρχει η εφημερίδα Gazette Debout, η ιστοσελίδα Nuit Debout, ενώ στη πλατεία λειτουργεί καθημερινά το TVDebout και RadioDebout. Αυτά διοργανώνουν συζητήσεις για διάφορα ζητήματα, ενώ δίνουν το λόγο και σε σημαντικούς φιλόσοφους όπως ο Ζακ Ρανσιέρ, ο Έντγκαρ Μόρεν κ.ά. Η δουλειά σε όλα αυτά τα Μέσα υποστηρίζεται από αρκετούς επαγγελματίες δημοσιογράφους. Όπως σε όλα τα αντίστοιχα κινήματα, ο καθένας προσφέρει εθελοντικά κάτι από την ιδιότητα/ικανότητά του στην κοινή υπόθεση.
Το προφίλ της πλατείας
Η Ομάδα Επικοινωνίας της πλατείας κατέληξε μετά από έρευνα ότι ο μέσος όρος ηλικίας όσων συμμετέχουν στο Nuit Debout είναι τα 38 χρόνια. Η αίσθησή μας είναι κάπως πιο νεανική, αλλά πάντως όχι πολύ μακριά απ’ αυτό. Το προφίλ -τουλάχιστον στην πλατεία- ποικίλλει ανάλογα με τις ώρες, τις συνελεύσεις και τα θέματα. Πιο «ποιοτικά», ο Ζακ Ρανσιέρ, σε συνέντευξή του, αναφέρει ότι η Place de la Rebublique μετατράπηκε από τόπος μαρτυρίου και συλλογικού πένθους μιας νεολαίας πληγωμένης και αδύναμης, σε χώρο συζήτησης και πολιτικής δράσης, σε σημείο κοινωνικο/γεωγραφικής συνάντησης μιας πολιτικής υποκειμενικότητας που στοχεύει να αμφισβητήσει όχι μόνο τον Νόμο Ελ Κορμί αλλά όλες τις πτυχές του σήμερα.
