Κατακαημένη Αφρική τι σε περιμένει…
Του Γιώργου Τσίπρα
Το Νότιο Σουδάν είναι το νεότερο αναγνωρισμένο κράτος στον κόσμο. Δημιουργήθηκε μόλις το 2011, με απόσχιση από το Σουδάν, αφού προηγήθηκε δημοψήφισμα όπου το 98% του Νότου ψήφισε υπέρ της απόσχισης. Τα αυτονομιστικά κινήματα στο Σουδάν έχουν μακρύ παρελθόν. Παρ’ όλα αυτά, το Νότιο Σουδάν αποτελεί περισσότερο επινόηση της Δύσης παρά ανάγκη, και δεν ορίζει μια βιώσιμη προοπτική.
Οι πρόσφατες διαλυτικές εμφύλιες συγκρούσεις στη νεογέννητη χώρα, μόλις δυο χρόνια από την «ανεξαρτησία», επιβεβαίωσαν πως εκτός από την εναντίωση στη δικτατορία του Μπασίρ (και τις θρησκευτικές διαφορές), δεν υπήρχε τίποτε άλλο που να ενώνει τις φυλές του Νότου ενάντια στο Χαρτούμ. Η δικτατορία αποτελεί λόγο εξέγερσης για όλο το Σουδάν και όχι επαρκή λόγο απόσχισης ιδιαίτερων φυλών. Με την ίδια λογική η Αφρική θα έπρεπε προ πολλού να έχει τμηθεί σε εκατοντάδες και χιλιάδες κρατίδια, προς τέρψη των μεγάλων διεθνικών εταιριών και των ισχυρών του πλανήτη.
Στην πραγματικότητα, οι μικρές «υποκρατικές» περιοχές, οι πλούσιες στο υπέδαφος, είναι ακριβώς τα πεδία εμφυλίων πολέμων και προνομιακής αντιμετώπισης από τη Δύση, είτε καταλήγουν σε απόσχιση είτε όχι. Δεν είναι μόνο το Νότιο Σουδάν, που στο υπέδαφός του βρίσκεται το 75% των πετρελαϊκών αποθεμάτων του πρώην ενιαίου Σουδάν. Στο Νταρφούρ, στο δυτικό Σουδάν, υπάρχει επίσης πετρέλαιο. Στο ανατολικό Κίβου στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, περιοχή πλουσιότατη σε κολτάν, διαμάντια και ουράνιο, εξελισσόταν για χρόνια ένας πόλεμος εκατομμυρίων θυμάτων από Ουγκάντα και Ρουάντα, που συνδέονται κυρίως με Βρετανία και ΗΠΑ. Το νότιο τμήμα της σπαρασσόμενης Σομαλίας, επίσης πλούσιο σε πετρέλαιο, έχει καταληφθεί εν μέρει από την Κένυα, σχετιζόμενη επίσης με Βρετανία, ΗΠΑ αλλά και Ισραήλ (πρόσφατη είναι η συνδρομή του Τελ Αβίβ στην αντιμετώπιση της επίθεσης ισλαμιστών στο ισραηλινών συμφερόντων εμπορικό κέντρο του Ναϊρόμπι). Το Ισραήλ είχε υποστηρίξει υλικά και την απόσχιση του Νότιου Σουδάν.
Άμεση ανάμειξη στην απόσχιση είχαν κυρίως οι ΗΠΑ και η Ουγκάντα του Μουσεβένι. Σύμφωνα μάλιστα με «ανέκδοτο» που κυκλοφορεί, η δημιουργία του Νότιου Σουδάν ήταν η ανταμοιβή της Δύσης προς τον Μουσεβένι για το πλιάτσικο του τελευταίου στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Τέλος, σε πρόσφατη συνάντηση της περιφερειακής IGAD (Διακυβερνητική Αρχή για την Ανάπτυξη) όπου συμμετέχουν οι Ουγκάντα, Αιθιοπία, Σομαλία, Τζιμπουτί και Κένυα, ο πρόεδρος της τελευταίας δήλωσε πως «η IGAD δεν θα ανεχτεί την αντισυνταγματική ανατροπή της νόμιμης και δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης του Νότιου Σουδάν»…
Η «νόμιμη και δημοκρατικά εκλεγμένη» κυβέρνηση είναι αυτή που απέμεινε μετά την καρατόμηση τον Ιούλιο ολόκληρου του υπουργικού συμβουλίου καθώς και εκλεγμένων στελεχών όπως ο αντιπρόεδρος Μαχάρ, από τον πρόεδρο του Νότιου Σουδάν, Κιίρ, που ανήκει στην πολυπληθέστερη φυλή. Μετά και την ατελέσφορη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου του SPLM (Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο Σουδάν) στις 14 Δεκέμβρη, οι δυνάμεις οι πιστές στον Μαχάρ στασίασαν, καταλαμβάνοντας… κατά προτίμηση πετρελαιοφόρες περιοχές.
Οι ΗΠΑ ήταν στο παρελθόν αποκλεισμένες από τα πετρέλαια του ενιαίου Σουδάν που είχαν παραχωρηθεί σε Κίνα, Ινδία και Μαλαισία. Παρ’ όλα αυτά η Κίνα, που παρείχε στο Χαρτούμ οικονομική-στρατιωτική στήριξη και προστασία από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ήταν από τις πρώτες χώρες που συνήψαν σχέσεις και με το Νότιο Σουδάν. Το γεγονός ότι το τελευταίο πρέπει να στέλνει το σύνολο του πετρελαίου του για εξαγωγή ή για διύλιση στο… μητρικό Σουδάν διασφαλίζει προς το παρόν το Πεκίνο. Αλλά οι εχθροπραξίες ανάμεσα σε Σουδάν και Νότιο Σουδάν το 2012, όπως και τώρα οι εμφύλιες εχθροπραξίες μέσα στο νεογέννητο κράτος, μειώνουν δραστικά την παραγωγή.
Για τις ΗΠΑ το ζήτημα δεν είναι η δική τους πρόσβαση σε πετρέλαιο (που δεν έχουν ανάγκη) αλλά ο έλεγχος της πρόσβασης των άλλων, και πρώτιστα της Κίνας. Η τελευταία αρνήθηκε να συμπράξει με τον Κιίρ στην κατασκευή αγωγού που θα παρακάμπτει το μητρικό Σουδάν, παρά το γεγονός ότι προσφέρει κατά τα άλλα στο Νότιο Σουδάν δελεαστικά πακέτα για κατασκευή υποδομών «με το κλειδί στο χέρι», όπως και σε άλλες αφρικανικές χώρες.
Το ποιος βρίσκεται πίσω από τον Μαχάρ είναι ακόμη ασαφές. Πάντως, η IGAD όπως και ο Ομπάμα έσπευσαν να δηλώσουν τη στήριξή τους στον Κιίρ. Μετά το διαμελισμό του Σουδάν η Ουάσιγκτον έχει ρητά ανανεώσει το ενδιαφέρον της για το σουδανικό πετρέλαιο (του Νότιου Σουδάν), ενώ την επιθυμία της για κατασκευή αγωγού παράκαμψης προς την Κένυα έχει εκφράσει και η Ιαπωνία.
Το 1898, τo επεισόδιο της Φασόντα αντιπαρέθετε στα εδάφη του σημερινού Σουδάν τη Βρετανία και τη Γαλλία. Πάνω από έναν αιώνα αργότερα, η σύγχρονη «Φασόντα» αντιπαραθέτει τη Δύση με την Κίνα, όχι μόνο στο Σουδάν, αλλά στο μεγαλύτερο τμήμα της Αφρικής, σε μια εποχή που το υπέδαφος και οι αγορές της αποκτούν μεγαλύτερη αξία. Η διείσδυση της Κίνας ήταν και ο λόγος των φετινών και πρόσφατων αναταραχών και της νέας γαλλικής επέμβασης στη γειτονική Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, που επίσης μετρά ήδη χιλιάδες νεκρούς. Οι συχνές προβλέψεις Δυτικών αξιωματούχων πως «ανοίγει μια νέα εποχή για την Αφρική», δυστυχώς επιβεβαιώνονται ήδη…
