Η Νορβηγία έδωσε αυτή την εβδομάδα τη δική της απάντηση στο ηθικό, πολιτικό και νομικό ερώτημα των πολεμικών αποζημιώσεων, που έχει έρθει στο προσκήνιο μετά το αίτημα της Ελλάδας να αποζημιωθεί για την πολύπλευρη καταστροφή που υπέστη λόγω της γερμανικής Κατοχής το 1941-44: Μπορεί ποτέ να παραγραφεί ένα τέτοιο έγκλημα;
Τις προηγούμενες ημέρες, η Νορβηγίδα πρωθυπουργός Έρνα Σόλμπεργκ ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους της νορβηγικής κυβέρνησης για τις ρατσιστικές διακρίσεις που εφάρμοσε εις βάρος των Ρομά η Νορβηγία ήδη από το 1927, και ιδίως στα χρόνια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, επί της φιλοναζιστικής κυβέρνησης του Κουίσλινγκ. «Είναι καιρός να αναλάβουμε το ηθικό βάρος αυτής της μαύρης περιόδου της ιστορίας μας. Το κράτος αναγνωρίζει την ευθύνη για τις αδικίες που διαπράχθηκαν εναντίον των Νορβηγών Ρομά», είπε η πρωθυπουργός.
Ως έμπρακτη συνέπεια αυτής της απολογίας, η Σόλμπεργκ δήλωσε ότι θα καταβληθούν αποζημιώσεις για την εξόντωση δεκάδων Νορβηγών Ρομά. Είναι αλήθεια ότι η μικρή κοινότητα των Ρομά στη Νορβηγία, που αριθμεί σήμερα περίπου 500 μέλη, έκανε ένα μακροχρόνιο αγώνα διεκδικώντας αποζημιώσεις. Όμως η χώρα που φιλοξενεί την έδρα των βραβείων Νόμπελ, ανάμεσα στα οποία και το Νόμπελ Ειρήνης, επί δεκαετίες παρίστανε ότι δεν άκουγε. Ακόμα και η προηγούμενη κυβέρνηση επαναλάμβανε τη ρατσιστική ρητορική απέναντι στους Ρομά, την κοινότητα των οποίων δεν αναγνώριζε – και γι’ αυτό είχε προτείνει οι όποιες αποζημιώσεις να δοθούν ως βοήθεια στη… Ρουμανία!
Οι Βλάχοι Ρομά έφτασαν στη Νορβηγία το 1880. Το 1927 ένας νέος νόμος περί μετανάστευσης περιέλαβε ειδική παράγραφο, βάσει της οποίας απαγορευόταν η είσοδος των Ρομά στη χώρα. Το αποτέλεσμα ήταν πολλοί από όσους είχαν ήδη εγκατασταθεί, ή και γεννηθεί στη Νορβηγία, αλλά εκείνη την περίοδο ταξίδευαν στο εξωτερικό, να μην μπορούν να επιστρέψουν. Η πολιτική αυτή βοήθησε τον εντοπισμό και την εξολόθρευση δεκάδων Νορβηγών Ρομά στα στρατόπεδα θανάτου των Ναζί. Ακόμα χειρότερα, μέχρι το 1956 απαγορευόταν στους λιγοστούς επιζήσαντες να επιστρέψουν στη Νορβηγία! Επιπλέον, ως το 1977 (ναι, το 1977) το νορβηγικό κράτος προωθούσε επίσημα την πολιτική στείρωσης των Ρομά…
Εκτός από την πρόβλεψη για αποζημιώσεις, η Νορβηγίδα πρωθυπουργός είπε ότι είναι απαραίτητο, σε συνεργασία με την κοινότητα των Ρομά, να διαλευκανθεί και να γίνει γνωστή σε όλη τη χώρα η ιστορία του εγκλήματος. Η ειλικρίνεια της στάσης της νορβηγικής κυβέρνησης μένει να αποδειχτεί. Σίγουρα όμως οι ενέργειες αυτές, αν και καθυστερημένες, είναι αναγκαίες – όχι μόνο ως ελάχιστη απόδοση δικαιοσύνης, αλλά και για να είναι κανείς πειστικός όταν λέει ότι δεν θέλει να επαναληφθούν τα εγκλήματα. Όχι 70, αλλά 170 χρόνια να περάσουν, αυτό το χρέος δεν παραγράφεται!
