Η νομισματική συμφωνία που ανακοινώθηκε πριν από λίγες μέρες ανάμεσα στην Κίνα και την Ιαπωνία, με βάση την οποία το γουάν και το γιεν θα είναι στο εξής άμεσα μετατρέψιμα το ένα στο άλλο, στις μεταξύ των δύο χωρών εμπορικές συναλλαγές, χωρίς την ενδιάμεση κοστοβόρα μετατροπή τους πρώτα σε δολάριο, είναι η πιο σημαντική μέχρι σήμερα επιτυχία του Πεκίνου στη στροφή νομισματικής πολιτικής που έχει υιοθετήσει μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008.
Για τη δεύτερη και τρίτη οικονομική δύναμη του πλανήτη, η μεν Κίνα αποτελεί τον κύριο εμπορικό εταίρο της Ιαπωνίας, η δε Ιαπωνία το δεύτερο μετά τις ΗΠΑ εμπορικό εταίρο της Κίνας. Οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές τους ξεπέρασαν πέρσι τα 300 δισ. δολάρια. Έχει προηγηθεί αντίστοιχη συμφωνία του Πεκίνου με τη Βραζιλία. Το πρώτο εξάμηνο, φέτος, το εξωτερικό εμπόριο της Κίνας σε γουάν έφτασε τα 140 δισ. δολάρια, ποσό δεκατρείς φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο περσινό. Το γουάν είναι ήδη αποδεκτό νόμισμα αγορών με το Πακιστάν, την Ταϊλάνδη, το Βιετνάμ και τη Μογγολία. Όλο και περισσότερες χώρες θα εκδίδουν ομόλογα σε γουάν ή θα διαθέτουν συναλλαγματικά αποθέματα σε γουάν (πλέον και η Ιαπωνία).
Βέβαια, στο ευρύτερο πλαίσιο των ανεξέλεγκτων δυνάμεων που έχουν απελευθερωθεί στην παγκόσμια οικονομία τα ποσά αυτά μοιάζουν εξαιρετικά μικρά. Οι ημερήσιες συναλλαγές στις συναλλαγματικές αγορές ξεπερνούν τα 4.000 δισ. δολάρια, από τις οποίες το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος είναι κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Όπως οι χρηματοπιστωτικές αγορές απέναντι στην πραγματική οικονομία έτσι και στο χώρο του νομισματικού πολέμου που έχει ξεκινήσει, η μεγαλύτερη δυνητικά δύναμη δεν είναι οι κεντρικές τράπεζες, τα συναλλαγματικά τους αποθέματα και οι εθνικές πολιτικές υποτίμησης, αλλά οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Μόνο που δεν είναι μια ενιαία, κινούμενη δύναμη.
Αυτό είναι το ένα στοιχείο που αποσιωπούν οι Αμερικανοί εκπρόσωποι όταν διαμαρτύρονται για την τεχνητή -όπως αποκαλούν- διατήρηση του γουάν σε επίπεδα 25-40% κάτω της «πραγματικής». Για ποια «πραγματική» αξία μπορεί να γίνεται λόγος, σε έναν κόσμο που οι εμπορικές εισαγωγές-εξαγωγές έχουν από καιρό πάψει να είναι ο μόνος και σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι καν ο κύριος παράγοντας καθορισμού; Το δεύτερο στοιχείο που αποσιωπούν είναι ότι ο «πατέρας» του παγκόσμιου νομισματικού πολέμου, εδώ και σαράντα χρόνια (με τη χειραγώγηση του δολαρίου ως κυρίαρχου διεθνούς νομίσματος) αλλά και εντός της κρίσης με τις αλλεπάλληλες «ποσοτικές χαλαρώσεις», είναι η ίδια η Ουάσιγκτον.
Αμερικανικό προνόμιο
Οι ΗΠΑ διαθέτουν ένα αποκλειστικό προνόμιο στο σύγχρονο κόσμο, που καμιά άλλη χώρα δεν διαθέτει και δεν διέθετε ποτέ. Μπορούν να κόβουν νόμισμα και να μειώνουν έτσι το ίδιο το δικό τους χρέος, ενέργεια που για όλες τις άλλες χώρες θα είχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Κυρίως, μπορούν να κόβουν νόμισμα και να συνεχίζουν τις υπέρογκες κρατικές δαπάνες που, μεταξύ άλλων, συντηρούν μια στρατιωτική δύναμη για την οποία δαπανώνται περίπου όσα και για τους στρατούς του υπόλοιπου πλανήτη. Η δήλωση του φαφλατά Πούτιν πως οι Αμερικανοί «ζουν ως παράσιτα της παγκόσμιας οικονομίας και του συναλλαγματικού μονοπωλίου του δολαρίου», δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Αυτά και άλλα προνόμια έχουν ημερομηνία λήξης την ημέρα που το δολάριο θα απολέσει την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία του, μια βόμβα για τις ΗΠΑ πολύ μεγαλύτερης ισχύος από πολλές αληθινές πυρηνικές βόμβες.
Στην πραγματικότητα, η άλλη όψη των τεράστιων συναλλαγματικών αποθεμάτων και κατοχής ομολόγων σε δολάρια από την Κίνα, πέρα από το «φτηνό γουάν», είναι τα ίδια πληθωριστικά δολάρια της Ουάσιγκτον που αγοράζονται από άλλες χώρες (όχι μόνο την Κίνα) για να κουμαντάρουν το δικό τους νόμισμα.
Όπως έχουν επισημάνει πολλοί επίσημοι αξιωματούχοι και οικονομολόγοι, ο νομισματικός πόλεμος θα εντείνει τον εμπορικό πόλεμο και συνολικά θα επιδεινώσει την παγκόσμια ύφεση. Ήδη οι ΗΠΑ έχουν σκληρύνει τη στάση τους τα τελευταία τρία χρόνια απέναντι στην Κίνα με την οποία το εμπορικό έλλειμμα, αν και παραμένει το μεγαλύτερο από κάθε άλλο εμπορικό εταίρο, κατάφεραν να το μειώσουν περισσότερο από κάθε άλλο. Οι πιέσεις των ΗΠΑ προς την Κίνα θυμίζουν τις πιέσεις προς την Ιαπωνία στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Η υποχώρηση του Τόκιο, που ήταν όμως εξαρτημένο γεωπολιτικά από τις ΗΠΑ, συνέβαλε στο μαρασμό και την απότομη λήξη του «ιαπωνικού θαύματος» σε όφελος, κυρίως, των ΗΠΑ.
Οι στόχοι της Κίνας
Για την Κίνα, κατά αντιφατικό τρόπο, η αντίσταση στις αμερικανικές πιέσεις συνδυάζεται εδώ και τρία χρόνια με τη στροφή προς ένα πιο διεθνοποιημένο γουάν, που ορισμένα βήματα αναφέρθηκαν παραπάνω. Στόχος της στροφής αυτής δεν είναι μόνο η έξοδος από τη λεγόμενη δολαριοπαγίδα, δηλαδή την κατάσταση στην οποία η πτώση του δολαρίου προκαλεί απώλειες στους κατόχους δολαρίων και δολαριακών προϊόντων και κάθε προσπάθεια διαφοροποίησης οδηγεί σε περαιτέρω πτώση και απώλεια κ.ο.κ. Η διαμόρφωση ενός διεθνούς γουάν ισοδύναμου με άλλα «δεύτερα» διεθνή νομίσματα, όπως το ελβετικό φράγκο, η στερλίνα ή ίσως ένα αδυνατισμένο ευρώ μεθαύριο, φαίνεται να είναι ο πιο κοντινός στόχος. Το αν οι Κινέζοι θα αποδειχτούν σε αυτό το εγχείρημα μάστορες ή μαθητευόμενοι μάγοι, είναι ένα ερώτημα που τίθεται συνολικότερα για τον κινεζικό καπιταλισμό που μέχρι σήμερα γεννά κυρίως εκπλήξεις. Έτσι κι αλλιώς, μακροπρόθεσμα, σε ένα πιο γενικευμένο οικονομικό-γεωπολιτικό πόλεμο που κάποια στιγμή μπορεί να κριθεί και η ίδια η υπόσταση του δολαρίου, η Κίνα πρέπει να έχει κάτι να αντιπαραβάλει.
Προς το παρόν, παρά την αναντίρρητη τάση του δολαρίου για υποχώρηση, έχοντας χάσει 5-10% από το 70% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων που βρισκόταν πριν από μια δεκαετία, παραμένει πανίσχυρο νόμισμα με μεγάλο «βάθος» σε διάφορες αγορές με μόνο δεύτερο ένα ευρώ που τρίζει. Αλλά οι αλλαγές και ανακατατάξεις που συντελούνται συνολικά στην παγκόσμια οικονομία είναι ταχύτατες στο περιβάλλον της κρίσης και οι ανατροπές σε νομισματικό επίπεδο δεν θα ακολουθήσουν γραμμική πορεία. Η πρόσφατη συμφωνία των κεντρικών τραπεζών για ενέσεις ρευστότητας σε δολάρια που, αντικειμενικά, ενισχύει το δολάριο, μοιάζει περισσότερο με ένα αντίρροπο επεισόδιο, σε μια πορεία που ο νομισματικός πόλεμος, τον οποίο έχει ξεκινήσει η Ουάσιγκτον, ενοχλεί ήδη πολλούς και η κυριαρχία του δολαρίου θα προβληματίζει όλο και περισσότερους παγκόσμιους παίκτες, ακόμη και ανάμεσα στους «φίλους».
