Εν αναμονή του μεθαυριανού δημοψηφίσματος στην Τουρκία
Μόλις 2 μέρες έμειναν για το δημοψήφισμα την Τουρκία, με το οποίο ο Ερντογάν ζητάει από τους πολίτες να του εκχωρήσουν εξουσίες παρόμοιες με αυτές ενός Σουλτάνου. Με το αποτέλεσμα να φαίνεται αμφίρροπο μέχρι την τελευταία στιγμή, επιχειρούμε μια συνολική καταγραφή, από τα γεγονότα που οδήγησαν στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος μέχρι τις εκτιμήσεις για το τι θα σηματοδοτεί για την επόμενη μέρα η επικράτηση του «Όχι» ή του «Ναι».
των Τάσου Γκούβα και Στέργιου Θεοδωρίδη
Η πορεία προς το δημοψήφισμα ξεκίνησε όχι πριν ένα εξάμηνο, αλλά εδώ και δύο χρόνια – και είναι σημαδεμένη από τρομοκρατία, βία και φυλακίσεις, με σκοπό να εδραιωθεί το καθεστώς Ερντογάν. Ο πόθος του να αποκτήσει εξουσίες Σουλτάνου είναι γνωστός αρκετά πριν τις διπλές εκλογές του 2015. Όμως στις εκλογές της 7ης Ιουνίου 2015 το φιλοκουρδικό HDP του επιφυλάσσει δυσάρεστη έκπληξη, καθώς ξεπερνά άνετα το εξωφρενικό όριο του 10% για είσοδο στη Βουλή. Είναι η πρώτη φορά που μια προοδευτική δύναμη καταφέρνει να μπει σφήνα στους σχεδιασμούς του Ερντογάν, ο οποίος εξέλεξε μόλις 258 βουλευτές, ενώ χρειαζόταν 330 για να προκηρύξει το δημοψήφισμα που επιθυμεί. Αδυνατώντας να σχηματίσει κυβέρνηση, κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να διασφαλίσει αυξημένα ποσοστά στις επαναληπτικές εκλογές, τις οποίες ορίζει μετά από σχεδόν 6 μήνες!
Στο μεταξύ οι δολοφόνοι του Ισλαμικού Κράτους επιτίθενται τον Ιούλη του 2015 σε συγκέντρωση της αριστερής νεολαιίστικης οργάνωσης SGDF (που συμμετέχει στο HDP) και τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς εναντίον συγκέντρωσης του HDP και άλλων προοδευτικών δυνάμεων, δολοφονώντας 33 και 103 αγωνιστές αντίστοιχα. Οι επιθέσεις αυτές γίνονται με την ανοχή του Ερντογάν, και παγώνουν τις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Κούρδων και τουρκικού κράτους. Το καθεστώς της Άγκυρας προχωρά σε κανονικές πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον χωριών και πόλεων στις κουρδικές περιοχές, ισοπεδώνοντας ολόκληρες γειτονιές και μακελεύοντας αμάχους. Με αυτό το κλίμα τρομοκρατίας, και υπό τη συνεχή απειλή μιας γενικευμένες «εμφύλιας» σύρραξης, το AKP του Ερντογάν ανεβάζει τα ποσοστά του στις εκλογές του Νοέμβρη και σχηματίζει κυβέρνηση – χωρίς όμως, κι αυτή τη φορά, να καταφέρει να θέσει εκτός βουλής το HDP.
Το αποτυχημένο πραξικόπημα και η ολομέτωπη επίθεση
Ωστόσο εκλέγει 317 βουλευτές, που σημαίνει ότι χρειάζεται ακόμη μόνο 13 για να προκηρύξει δημοψήφισμα. Οι επιθέσεις εναντίον κουρδικών περιοχών συνεχίζονται αδιάκοπα, και καταγράφονται μαζικές σφαγές αμάχων. Και ενώ ο κουρδικός λαός έχει ανακηρυχθεί σε κύριο εχθρό, τον Ιούλιο του 2016 ο Ερντογάν έρχεται αντιμέτωπος με την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Μετά από αυτό, ο Ερντογάν ανοίγει πολλαπλά μέτωπα: φυλακίζει χιλιάδες κόσμου με την κατηγορία συμμετοχής είτε σε «τρομοκρατικές οργανώσεις» είτε στην οργάνωση του πρώην συμμάχου του Γκιουλέν, και ασκεί μια τρομερά επιθετική εξωτερική πολιτική. Εισβάλλει στη Συρία, συγκρούεται αρχικά με τη Ρωσία κι έπειτα με την Ε.Ε., και ανεβάζει στο κόκκινο το θερμόμετρο στο Αιγαίο.
Αυτή η αλλαγή φαίνεται πως πέτυχε το σκοπό της, αφού το ακροδεξιό κόμμα ΜΗΡ (Γκρίζοι Λύκοι) τάσσεται πλέον στο πλευρό του Ερντογάν και υπερψηφίζει τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Παράλληλα, από τον Οκτώβρη του 2016 η κυβέρνηση Ερντογάν ξεκίνησε μια γενικευμένη «εκκαθαριστική επιχείρηση» εναντίον του HDP, φυλακίζοντας 11 βουλευτές και εκατοντάδες κεντρικά και τοπικά του στελέχη σε μια προσπάθεια να φιμώσει τη μοναδική, ουσιαστικά, δύναμη που στέκεται εμπόδιο στην πορεία προς την επικράτηση του «Ναι» στο δημοψήφισμα.
«Η καμπάνια μας είναι ακέφαλη, αλλά θα νικήσουμε!»
Μιλήσαμε με τη Φατμά Εντεμέν, δημοσιογράφο της φιλοκουρδικής εφημερίδας ETHA και μία από τους εκατοντάδες υποστηρικτές του «Όχι» που συνελήφθησαν τους τελευταίους μήνες: «Δεν είναι απλό θέμα η τρομοκρατία που έχουμε υποστεί», μας είπε. «Καθημερινά συλλαμβάνεται κόσμος, και η αστυνομία, αλλά και φασίστες και παρακρατικοί, μας επιτίθενται διαρκώς. Με τους συμπροέδρους του HDP και την τεράστια πλειοψηφία των στελεχών του στη φυλακή, η καμπάνια μας είναι ουσιαστικά ακέφαλη. Το κεμαλικό CHP θεωρητικά είναι κι αυτό υπέρ του “Όχι”. Όμως κύριο μέλημά του δεν είναι η ήττα του Ερντογάν, αλλά να μην ταυτιστεί πουθενά με το HDP».
Το αποτέλεσμα παραμένει πάντως αμφίρροπο, παρά την τιτάνια προσπάθεια του Ερντογάν να αποφύγει ένα «ατυχές συμβάν». Η Φατμά εκτιμάει ότι η κάλπη θα βγάλει «Όχι», τονίζοντας ότι «αυτό θα είναι μια πολύ σημαντική νίκη, που θα μας δώσει κουράγιο να συνεχίσουμε τον αγώνα μας, όσο σκληρή κι αν είναι η καταπίεση». Και προσθέτει: «Εάν επικρατήσει το “Ναι”, αυτό θα είναι σίγουρα με μικρή διαφορά, και τότε ο Ερντογάν δεν θα μπορεί να προχωρήσει τόσο εύκολα τα σχέδιά του. Υπάρχει βέβαια έντονη ανησυχία ότι θα προσπαθήσει να νοθεύσει το εκλογικό αποτέλεσμα με κάθε μέσο»…
Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, αναμένεται να συνεχιστεί η επιθετική πολιτική της Άγκυρας υπό τον Ερντογάν. Αυτήν την εκτίμηση επιβεβαιώνει και η Φατμά: «Όποιο κι αν είναι το τελικό αποτέλεσμα, είναι γεγονός πως ο Ερντογάν έχει διευρύνει το ακροδεξιό ακροατήριό του. Άρα θα δημιουργεί συνεχώς εντάσεις, ακόμη κι αν χάσει. Σε αυτήν την περίπτωση θα επιτεθεί ακόμη πιο βίαια στους Κούρδους αναζητώντας εκδίκηση, και θα συνεχίσει να προκαλεί εντάσεις στα λεγόμενα εθνικά θέματα και στις σχέσεις με την Ε.Ε.».
«Δεν περιμένω πολλά από το δημοψήφισμα»
Δήλωση του Σαΐτ Τσετίνογλου* στον Δρόμο
Όποιο και να είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου, το μέλλον μάς επιφυλάσσει αυταρχισμό και απολυταρχισμό. Το γεγονός ότι, σύμφωνα με τις έρευνες της κοινής γνώμης, θα επικρατήσει οριακά το «Όχι», δείχνει ότι κάθε έκβαση είναι εφικτή. Με λίγα λόγια, το δημοψήφισμα είναι ένα δίκοπο μαχαίρι, και από μόνη της η κατάσταση που βιώνουμε επιδεικνύει τον παραλογισμό οποιουδήποτε αποτελέσματος.
Στην Τουρκία η κρατική θρησκεία, το σουνιτικό ισλάμ, καρφώνει με γερά καρφιά την πίστη και την αφοσίωση στο κράτος. Αυτή η κρατική ιδεολογία είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην αναγνώριση των γενοκτονιών που διέπραξε το τουρκικό κράτος. Ο ισλαμισμός και ο κεμαλισμός είναι, δηλαδή, τα δύο μισά κομμάτια του ίδιου μήλου. Η Τουρκική Δημοκρατία ποτέ δεν υπήρξε ένα δημοκρατικό κοσμικό κράτος δικαίου, ούτε πρόκειται να γίνει, εξαιτίας του σουνιτικού ισλάμ. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε ότι ακόμη και τυχόν επικράτηση του «Όχι» θα αναγκάσει αυτήν την κρατική ιδεολογία να οπισθοχωρήσει.
Γι’ αυτό μπορούμε να ισχυριστούμε ότι, σε βάθος χρόνου, δεν έχει καμία αξία η επικύρωση ή όχι του Ερντογάν στο δημοψήφισμα της 16ης Απρίλιου. Αυτή η διαδικασία δεν φέρει κάτι καινούριο, πέρα από μια νέα όξυνση του αυταρχισμού και του απολυταρχισμού. Αυτή η ψηφοφορία, δυστυχώς, δεν θα σώσει την Τουρκική Δημοκρατία. Αντίθετα, θα αυξήσει στο εσωτερικό και εξωτερικό τα ήδη συσσωρευμένα προβλήματα. Απομακρύνοντας κι άλλο τη δικαιοσύνη, καθυστερώντας διαρκώς τη λύση των προβλημάτων, αυτό που απομένει ως ισχυρή πιθανότητα, έστω και μακροπρόθεσμα, είναι η ολοκληρωτική κατάρρευση αυτού του καθεστώτος. Επειδή όλα έχουν ένα όριο.
* Ο Σαΐτ Τσετίνογλου είναι Τούρκος ακαδημαϊκός και συγγραφέας που, με μεγάλο προσωπικό κόστος, αναδεικνύει την αντιδραστική ιστορία και πολιτική του τουρκικού κράτους ενάντια στις εθνικές μειονότητες και τους προοδευτικούς πολίτες. Στο παρελθόν είχε συμμετάσχει στο Resistance Festival.
