Και ξαφνικά … «αρνητές ταυτοτήτων». Μια εκστρατεία των ΜΜΕ για τον νέο ανορθολογικό μπαμπούλα. Πλάνα στα ΜΜΕ από ουρές λιγοστών ανθρώπων στα αστυνομικά τμήματα, θρησκόληπτοι που φωνάζουν για το «χάραγμα του 666» και μια σειρά ακόμη βολικοί αντίπαλοι για να νομιμοποιήσουν τις κυβερνητικές επιλογές, αποπροσανατολίζοντας την κοινή γνώμη από το μείζον θέμα του ολοένα και επεκτεινόμενου πλέγματος κοινωνικής επιτήρησης που χτίζεται στο όνομα του εκσυγχρονισμού του ψηφιακού κράτους, εστιάζοντας στο μερικό θέμα των νέων ταυτοτήτων. Κλείνοντας έτσι στην πράξη κάθε ουσιαστική κουβέντα και κριτική, όπως τόσο πετυχημένα έπραξαν και σε μια σειρά άλλα ζητήματα (πανδημία, πράσινη ανάπτυξη), παρουσιάζοντας τους μονοδρόμους τους ως φυσική και αντικειμενική εξέλιξη.
Τι νέο φέρνουν οι νέες ταυτότητες;
Σύμφωνα με τις κυβερνητικές ανακοινώσεις οι νέες ταυτότητες που θα παρουσιαστούν στην προσεχή ΔΕΘ, διαφημίζοντας το εκσυγχρονιστικό προφίλ του Κ. Μητσοτάκη, έρχονται να εφαρμόσουν τον Κανονισμό 2019/1157 της Ε.Ε., που προβλέπει νέα «ασφαλέστερα» μέσα ταυτοποίησης των πολιτών των κρατών μελών της Ε.Ε. Η νέα ψηφιακή ταυτότητα θα περιλαμβάνει πέρα από τις έως τώρα πληροφορίες και δακτυλικό αποτύπωμα (σε ψηφιακή μορφή) καθώς και έναν ενιαίο αριθμό αναγνώρισης σε αντικατάσταση του παλιού αριθμού δελτίου ταυτότητας, του ΑΦΜ και του ΑΜΚΑ.
Η επαναφορά του δακτυλικού αποτυπώματος, ενός βιομετρικού στοιχείου, που κρίθηκε ως προσωπικό δεδομένο στη χώρα μας, και ως τέτοιο αφαιρέθηκε από τις ταυτότητες μόλις το 2000, είναι ένα σημαντικό θεσμικό πισωγύρισμα στην προστασία της ιδιωτικότητας των πολιτών. Για το κράτος όλοι είναι δυνάμει «σεσημασμένοι», και αυτό όχι ως κατάλοιπο ενός αυταρχικού μετεμφυλιακού παρελθόντος αλλά ως προσταγή του νέου εκσυγχρονισμένου αυταρχισμού της Ε.Ε.
Παράλληλα η τεχνολογία RFID (το περιβόητο τσιπάκι) δίνει τη δυνατότητα σε επόμενο χρόνο, προσθήκης επιπλέον στοιχείων, στη νέα ψηφιακή ταυτότητα. Όπως αναφέρεται στο αντίστοιχο ΦΕΚ, σε αυτό «θα δύναται να αποθηκευτούν τα στοιχεία που απαιτούνται για τις Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, εάν αποφασισθεί να συμπεριληφθούν στο εν λόγω μέσο». Φορολογικά και ασφαλιστικά στοιχεία (π.χ. τα διάφορα Pass) ή ακόμη και τραπεζικά στοιχεία (ψηφιακό νόμισμα) ή ευαίσθητα ιατρικά δεδομένα (είναι πρόσφατη η εμπειρία με τα QRcodes της πανδημίας) είναι πιθανά να δουν εφαρμογή σε μελλοντικό χρόνο, επεκτείνοντας τη λειτουργία των ταυτοτήτων πέρα από τον μέχρι τώρα έλεγχο ταυτοπροσωπίας.
Η επαναφορά του δακτυλικού αποτυπώματος, ενός βιομετρικού στοιχείου, που κρίθηκε ως προσωπικό δεδομένο στη χώρα μας, και ως τέτοιο αφαιρέθηκε από τις ταυτότητες μόλις το 2000, είναι ένα σημαντικό θεσμικό πισωγύρισμα στην προστασία της ιδιωτικότητας των πολιτών
Πολίτες υπό προϋποθέσεις
Πλάι στο πολυπλόκαμο δίκτυο επιτήρησης που μέρα τη μέρα οικοδομούν οι πολυεθνικές του ψηφιακού καπιταλισμού με σκοπό τον έλεγχο των συμπεριφορών, της πληροφορίας, των επιθυμιών όλων των ανθρώπων στον πλανήτη, χτίζεται και μια αντίστοιχη κρατική και υπερκρατική υποδομή που έχει ως στόχο να ελέγξει βασικές λειτουργίες και δικαιώματα των πολιτών (μετακίνηση, εργασία, συναλλαγές, πρόσβαση στο δημόσιο χώρο). Φτιάχνεται έτσι ένα πλέγμα ολοκληρωτικού ελέγχου, το οποίο επιδιώκεται να επιβληθεί χωρίς καμιά συζήτηση/διάλογο με στόχο όχι απλά την επιτήρηση αλλά τον ολοένα και μεγαλύτερο και πιο μοριακό έλεγχο των διαδικασιών απόρριψης και συμπερίληψης των πολιτών και των κοινωνικών ομάδων στην ίδια την πολιτεία, την κοινωνική ζωή, την οικονομία. Η ίδια η έννοια του πολίτη, μοιάζει να τροποποιείται, όντας υπό διαρκή αίρεση, υπό διαρκή έλεγχο. Αυτή είναι η κανονικότητά του σε κρίση συστήματος, που ήδη οι πλέον επιθετικές μερίδες των ελίτ διαφημίζουν ως το μόνο βιώσιμο μέλλον της ανθρωπότητας.
Οι ψηφιακές διαδικασίες ταυτοποίησης (μέρος των οποίων είναι η νέα ταυτότητα), το ψηφιακό νόμισμα (που όλο και πιο έντονα συζητιέται αυτές τις μέρες) και ο βιομετρικός έλεγχος περιγράφονται ως βασικοί κρίκοι αυτής της κανονικότητας. Ένα κράτος που αποτυγχάνει να ασκήσει κυριαρχία στην επικράτεια του αποτυγχάνει να προσφέρει την στοιχειώδη ασφάλεια στους πολίτες του ιεραρχεί ψηλά στην ατζέντα του τον «εκσυγχρονισμό» των εργαλείων επιτήρησης της κοινωνίας. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι δεν είναι η καλοσύνη της εξουσίας για τους υπηκόους που κινητοποιεί τις επιλογές αυτές αλλά μάλλον η προληπτική θωράκιση των ελίτ απέναντι στον εχθρό λαό.
Τέσσερα επιχειρήματα
Έχουν smartphone, google, facebook. Γιατί χρειάζονται την ψηφιακή ταυτότητα για να σε παρακολουθήσουν;
Πράγματι ο κρατικός και ο εταιρικός έλεγχος πάνε χέρι-χέρι. Η παραπάνω βέβαια διαπίστωση όταν γίνεται από κυβερνητικά χείλη (βλ. δηλώσεις Αδ. Γεωργιάδη) αποτελεί ομολογία αποτυχίας του κράτους να προστατεύσει την ιδιωτικότητα των πολιτών από τις πολυεθνικές του διαδικτύου. Δεν μιλάμε όμως απλά γι’ αυτό. Το σύστημα ταυτοποίησης που σταδιακά δρομολογείται τείνει να ελέγξει την ίδια την ιδιότητα του πολίτη, να περιορίσει την ίδια την πρόσβαση σε βασικές κοινωνικές λειτουργίες (εργασία, μετακίνηση κ.ά.). Και όλα αυτά, χωρίς να έχεις τη δυνατότητα αποσύνδεσης, όπως συμβαίνει με τη δραστηριότητα στο διαδίκτυο. Λειτουργίες που έχουν εμπεδωθεί εδώ και χρόνια ως κοινωνικά δικαιώματα, εξατομικεύονται και κρίνονται διαρκώς, κατακερματίζοντας την ιδιότητα του πολίτη.
Η νέα ταυτότητα θα έχει ότι και η παλιά απλά σε ψηφιακή μορφή. Δεν αλλάζει κάτι
Όπως ήδη αναφέραμε, η επαναφορά των δακτυλικών αποτυπωμάτων, είναι ένα σημαντικό πισωγύρισμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων. Το ίδιο και η δυνατότητα συμπερίληψης και άλλων βιομετρικών στοιχείων στο μέλλον (ίριδα, σχήμα προσώπου κ.λπ.) που σε συνδυασμό με το σύνολο των εργαλείων επιτήρησης, θα κάνουν ολοένα και πιο ασφυκτική την παρουσία του κρατικού ελέγχου στην κοινωνική ζωή. Τα παραπάνω δεν είναι κινδυνολογία, ή συνομωσιολογία είναι η φυσική εξέλιξη ενός συστήματος που θωρακίζεται για τα μελλοντικά τραντάγματα. Έτσι ακόμη και τυπικά ουδέτερα εργαλεία όπως η ψηφιακή ταυτότητα, στα χέρια των ελίτ, αξιοποιούνται ιδεολογικά για να εμπεδωθεί η συναίνεση στο προωθούμενο καθεστώς επιτήρησης και ελέγχου (με τον μανδύα της προόδου μάλιστα) και μετατρέπονται σε υποδομή του νέου ολοκληρωτισμού.
Η ψηφιακή ταυτότητα θα διευκολύνει τη ζωή μας. Να μην μείνουμε πίσω από την Ευρώπη
Το τυράκι της διευκόλυνσης της καθημερινότητας του πολίτη είναι βασικό στην κυρίαρχη επιχειρηματολογία. Το σύγχρονο κράτος δεν αποκλείει από δικαιώματα αλλά προσφέρει προνόμια και διευκολύνσεις. Την περίοδο των λοκντάουν δεν υπήρξε αποκλεισμός, αλλά η πρόσβαση στον δημόσιο χώρο μετατράπηκε σε προνόμιο για τους έχοντες «pass», το ίδιο και στην Κίνα του συστήματος κοινωνικής βαθμονόμησης. Αναφερόμενος στο παράδειγμα της Κίνας ο ιταλός ριζοσπάστης συγγραφέας Ρενάτο Κούρτσιο αναφέρει χαρακτηριστικά: «Έχει ενδιαφέρον γιατί είναι μια διαδικασία σαν παιχνίδι, που σε κάνει να νοιώθεις περισσότερο πολίτης από τους υπόλοιπους αν δέχεσαι όλους τους κανόνες που έχουν καθοριστεί βάσει αλγορίθμων. Όμως οι κανόνες καθορίζονται από τους κυβερνώντες που φτιάχνουν ένα σύστημα υπακοής με το οποίο είτε συμμορφώνεσαι, είτε όχι». (βλέπε: Ρενάτο Κουρτσιο: «Ο κυρίαρχος Αλγόριθμος» – edromos.gr/o-kyriarchos-algorithmos)
Βασικός εχθρός οι «ψεκασμένοι-θρησκόληπτοι» και οι μεσαιωνικές τους απόψεις
Όποιος δεν προσαρμοστεί πεθαίνει. Η επιτάχυνση που εγγυάται η τεχνοκρατία, αφήνει πίσω τους πολλούς, κατακερματίζοντας όλο και περισσότερο την κοινωνία. Η αμφισβήτηση στην πορεία αυτή, εκφράζεται ως φόβος και δυσπιστία, μην έχοντας άλλα εργαλεία πιο χειραφετητικά για να εξηγήσει τον κόσμο. Το πραγματικό πρόβλημα της διάδοσης θρησκόληπτων και ανορθολογικών απόψεων, εντός των οποίων βρίσκουν έδαφος για να καρποφορήσουν διάφορα αυταρχικά και ακροδεξιά σχέδια, είναι το αποτέλεσμα απουσίας εναλλακτικού χειραφετητικού πολιτικού λόγου. Οι ελίτ έχουν καταλάβει ότι μπορούν να αποσπούν συναίνεση κατασκευάζοντας κάθε φορά έναν βολικό ανορθολογικό μπαμπούλα που στέκεται εμπόδιο στην πρόοδο. Στόχος τους είναι η καταστολή όποιας κριτικής, η σιωπή και σε τελική ανάλυση αποδοχή του μονόδρομου της «προόδου», της δικής τους «προόδου» που αποτελεί τον σύγχρονο διαρκή μεσαίωνα για τις κοινωνίες και την ανθρωπότητα.
Όπως Κίνα και Ινδία
«Το ενιαίο σύστημα ταυτοποίησης (UID) είναι μια εταιρική απάτη που διοχετεύει δισεκατομμύρια δολάρια στον τομέα της πληροφορικής. Δεν είναι τίποτα άλλο από ένα διοικητικό εργαλείο στα χέρια ενός αστυνομικού κράτους». Με την παραπάνω διαπίστωση υποδέχτηκε η γνωστή συγγραφέας και ακτιβίστρια Αρουντάντι Ρόι, το νέο σύστημα ταυτοποίησης που εισήχθη πριν μερικά χρόνια στην Ινδία, υποσχόμενο να εντάξει στο σύστημα (πληρωμών, πρόνοιας, ασφάλισης κ.λπ.) εκατομμύρια αποκλεισμένων με αντάλλαγμα την παροχή βιομετρικών στοιχείων ταυτοποίησης (ίριδα ματιού, δακτυλικό αποτύπωμα, σχήμα προσώπου κ.λπ.), και πλέον αποτελεί προαπαιτούμενο για όλες τις βασικές κοινωνικές λειτουργίες. Στην Κίνα, από την άλλη, το δοκιμασμένο σύστημα κοινωνικής βαθμονόμησης αξιοποιεί δεδομένα συναλλαγών, κίνησης στον δημόσιο χώρο (καταγραφή από κάμερες), μεταδεδομένα από τη δραστηριότητα στο διαδίκτυο, κοινωνικές σχέσεις, ιατρικό ιστορικό, αντιστοιχίζοντας σε κάθε πολίτη το κοινωνικό του «σκορ» το οποίο καθορίζει τη θέση του στην κοινωνία.
Τα τελευταία χρόνια στις δυτικές κοινωνίες βιώνουμε μια σημαντική ποιοτική αλλαγή∙ δεν είναι πλέον κάποιες μικρές κοινωνικές ομάδες το «πρόβλημα» για το σύστημα αλλά μεγάλες λαϊκές πλειοψηφίες. Η κατάρρευση των κοινωνικών συμβολαίων, η αδυναμία υπόσχεσης μια κανονικότητας που να εγγυάται την ασφάλεια της λαϊκής πλειοψηφίας αποτελεί το μεγάλο ρήγμα στη Ευρώπη. Όσα εφαρμόστηκαν στους μετανάστες ή σε περιθωριακές ομάδες πρέπει να γίνουν η νόρμα για μεγάλες πλειοψηφίες ορίζοντας την νέα κανονικότητα. Και έτσι στο όνομα αυτού του «αναγκαστικού» από τα πράγματα και τις σύγχρονες προκλήσεις (πανδημίες, κλιματική αλλαγή, ασφάλεια) ψηφιακού εκσυγχρονισμού του κρατικού ελέγχου, η «ανοιχτή κοινωνία» στην «συμπεριληπτική» Δύση τείνει να μοιάσει τόσο στην «ολοκληρωτική» Ανατολή. Οι ελίτ επιβάλουν το όραμα τους για έναν ψηφιακό και αυτοματοποιημένο κόσμο που θα θωρακίζει την ηγεμονία τους επί των κοινωνιών ως μονόδρομο, ως φυσική εξέλιξη, στην οποία όποιος δεν προσαρμοστεί, θα απορρίπτεται.
