του Κώστα Βενιζέλου*
Η νέα εισβολή της Άγκυρας στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου, δυτικά του νησιού, αποτελεί μια ακόμη κίνηση επιβολής τετελεσμένων αλλά και επέκταση της κατοχής. Είναι προφανές πως αυτή η ενέργεια συνιστά τη μετατροπή των απειλών και τους υψηλούς τόνους της επιθετικής ρητορικής στην πράξη. Ήταν μια αναμενόμενη προδιαγεγραμμένη κίνηση, που υποβάθμιζαν όλη αυτή την περίοδο οι ασκούντες πολιτική στη βάση ψευδαισθήσεων σε Αθήνα και Λευκωσία.
Είναι προφανές πως η Άγκυρα δεν θέλει να χάσει το τρένο της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο και επιδιώκει να επιβάλλει διά της ισχύος την εμπλοκή της. Κινείται ουσιαστικά σε δυο άξονες: α) Να αποτρέψει, να ματαιώσει, εν πολλοίς, το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και β) να αποτελέσει μέρος της ενεργειακής εξίσωσης στην Ανατολική Μεσόγειο με δικές της γεωτρήσεις.
Βαθμηδόν η Άγκυρα αποκτά δικά της γεωτρύπανα και εξοπλισμό, γεγονός που επιβεβαιώνει πως η παρέμβασή της, η νέα εισβολή στην Κύπρο, έγινε για να εδραιωθεί και όχι για εκφοβισμό με στόχο να αποσπάσει οφέλη. Τα όποια οφέλη θα τα εξασφαλίσει διά της επιβολής και της στρατιωτικής ισχύος γνωρίζοντας προφανώς πως Ελλάδα και Κύπρος δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιδράσουν ενώ οι «στρατηγικοί εταίροι» μας περιορίζονται σε φραστική στήριξη.
Η Τουρκία θεωρεί πως η Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία δεν αναγνωρίζει, την αποκαλεί «εκλιπούσα», δεν δικαιούται να συνάπτει συμφωνίες με τρίτους, χώρες και εταιρείες. Η Άγκυρα έχει επιλέξει την περιοχή δυτικά της Κύπρου που δεν είναι οριοθετημένη και πολλές φορές έχει υποστηρίξει πως είναι τα δικά της θαλάσσια όρια, τα οποία φθάνουν μέχρι και την αιγυπτιακή ΑΟΖ. Σημειώνεται συναφώς ότι έχει προβάλλει τον ισχυρισμό της αυτό με έγγραφα που κατέθεσε προ πολλού σε Ηνωμένα Έθνη και Ευρωπαϊκή Ένωση.
Επέλεξε, συνεπώς, να κάνει αρχικά γεωτρήσεις σε μια περιοχή, που δεν υπάρχουν αδειοδοτημένα θαλασσοτεμάχια. Επέλεξε να κάνει την πρώτη γεώτρηση δυτικά της Κύπρου, χωρίς να αποκλείεται να προχωρήσει σε ανάλογες κινήσεις και νοτίως του νησιού. Αυτό, άλλωστε, το ανακοίνωσε διά επιστολών (τόσο η ίδια η Άγκυρα όσο και το ψευδοκράτος) προς τα Ηνωμένα Έθνη.
Σε σχέση με την περιοχή δυτικά της Κύπρου, η Λευκωσία εδώ και δεκαετίες ζητά από την Αθήνα να οριοθετήσουν ΑΟΖ. Η Ελλάδα διαχρονικά αποφεύγει να κάνει τούτο επειδή φοβάται την αντίδραση της Άγκυρας. Κάτω από την πίεση των εξελίξεων, η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε και κατέθεσε, στις 4 Μάιου στα Ηνωμένα Έθνη, τις γεωγραφικές συντεταγμένες των ορίων της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας της, στη βάση της μέσης γραμμής, μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Τουρκίας. Από τον περασμένο Οκτώβριο, ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, είχε απευθύνει πρόσκληση προς την Τουρκία με αφορμή την αποστολή τότε του τουρκικού σεισμογραφικού σκάφους «Μπαρμπαρός» για συζήτηση «για τον καθορισμό των θαλάσσιων μας ζωνών, στη βάση του διεθνούς δικαίου». Αυτή η πρόσκληση δεν γίνεται αποδεκτή από την Τουρκία.
Είναι σαφές πως αυτής της εμβέλειας στρατηγικό άνοιγμα προϋποθέτει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό υλοποίησης αλλά και αποτροπής τουρκικών ενεργειών. Αυτό δεν έγινε ποτέ από τη Λευκωσία καθώς θεωρούσε –αφελώς– πως θα στήριζαν το εγχείρημα οι τρίτοι. Ότι οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες των οποίων δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ θα όρθωναν ασπίδα προστασίας σε τουρκικές επιθέσεις. Ξεκίνησε ένας σχεδιασμός για διαμόρφωση και προώθηση ενεργειακού προγράμματος, αφήνοντας στους τρίτους, στους υπόλοιπους εμπλεκόμενους, την τύχη του
Ποια τα επόμενα βήματα
Η Λευκωσία εδώ και καιρό είχε επεξεργασθεί σειρά μέτρων αντίδρασης, επικεντρώνοντας την προσοχή της προς την Ε.Ε. Στο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συνήλθε την περασμένη Πέμπτη στο Σιμπίου της Ρουμανίας, η Λευκωσία εξασφάλισε στήριξη και έχει ανακοινωθεί πως η Ε.Ε. θα παρακολουθεί τις εξελίξεις και θα επανέλθει. Είτε στο έκτακτο Συμβούλιο της Ε.Ε. στις 28 Μαίου είτε αυτό του Ιουνίου.
Βέβαια η Κύπρος, αν και κράτος-μέλος, δεν κατάφερε να ξυπνήσει αμέσως τα αντανακλαστικά της Ένωσης, η οποία κινήθηκε με απίστευτη ταχύτητα όταν επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία για την Ουκρανία. Η τουρκική επιθετικότητα δεν αντιμετωπίστηκε με την ίδια ταχύτητα που επέδειξαν στην Ε.Ε. για τα διαδραματιζόμενα στη Βενεζουέλα! Θα φανεί στη συνέχεια κατά πόσο η Ένωση θα προχωρήσει σε κυρώσεις κατά της Τουρκίας ή θα ζητήσει από τους εμπλεκόμενους να βρουν μια φόρμουλα συμβιβασμού…
Στόχος της Λευκωσίας ήταν εξαρχής τα εξής μέτρα:
Πρώτο, να μπλοκαριστούν ευρωπαϊκά κονδύλια προς την Τουρκία και η προσπάθεια αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης. Αυτό θεωρείται κίνηση που θα προκαλέσει κόστος στην Τουρκία, ιδιαίτερα σε μια περίοδο κατά την οποία βιώνει μεγάλες δυσκολίες στην οικονομία. Το θέμα τέθηκε στο άτυπο Συμβούλιο της Ε.Ε.
Δεύτερο, προχωρεί ήδη η έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για το προσωπικό του γεωτρύπανου και των συνοδευτικών πλοίων. Ήδη μέσω ασυρμάτου έχει προειδοποιηθεί το πλήρωμα των σκαφών αυτών.
Βεβαίως, περισσότερο κόστος θα προκαλούσε εάν εκδοθούν εντάλματα και για Τούρκους αξιωματούχους, που με αποφάσεις τους ενεργούν παραβιάζοντας την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τρίτο, έχει διαμηνυθεί πως θα μπλοκάρει η Λευκωσία τον διάλογο Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΝΑΤΟ, μέχρι να αποχωρήσει από την περιοχή η Τουρκία.
Η… αντίδραση της Ελλάδος
Είναι πρόδηλο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει στρατιωτικές δυνατότητες παρεμπόδισης του γεωτρύπανου. Μια ιδέα, βέβαια, θα ήταν, να αποστείλει στην περιοχή η Ελλάδα μια φρεγάτα, πριν εισέλθει στην κυπριακή ΑΟΖ ο «Πορθητής». Αυτό ενδεχομένως να λειτουργούσε αποτρεπτικά. Θα προκαλούσε μια ελεγχόμενη κρίση, χωρίς να επιδιώκεται προφανώς η σύγκρουση. Μια τέτοια εξέλιξη σαφώς και θα ενεργοποιούσε Ηνωμένες Πολιτείες και ΝΑΤΟ καθώς δεν θα ήθελαν μια σύγκρουση Ελλάδας και Τουρκίας.
Η επίσκεψη του Έλληνα υπουργού Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελου Αποστολάκη στην Κύπρο, την περασμένη Τετάρτη, δεν συνοδεύτηκε με οποιεσδήποτε κινήσεις. Περιορίστηκε, δημόσια τουλάχιστον, σε φραστικές καταδίκες.
Αναφορές στις τουρκικές προκλήσεις έγιναν, δεν ακούστηκε οτιδήποτε για αντιμετώπισή τους.«Επικροτούμε, όμως, την ψύχραιμη και νηφάλια στάση της Κύπρου και παραμένουμε σε συντονισμό με την Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς και τους κοινοτικούς εταίρους και συμμάχους για τις επόμενες ενέργειες», είπε, μεταξύ άλλων, ο κ. Αποστολάκης.
Το εσωτερικό μέτωπο
Το κομματικό σύστημα ασχολείται περισσότερο με τις επικείμενες ευρωεκλογές. Γι’ αυτό και σε μεγάλο βαθμό αντιμετωπίζεται υποβαθμισμένα η τουρκική προέλαση. Το ΑΚΕΛ, το οποίο συμπορεύτηκε για χρόνια με τον Νίκο Αναστασιάδη στο Κυπριακό, επιχειρεί με δημόσιες δηλώσεις αξιωματούχων του να φορτώσει στους χειρισμούς του Κύπριου Προέδρου τις προκλήσεις της Τουρκίας.
Επένδυση στους τρίτους
Είναι σαφές πως αυτής της εμβέλειας στρατηγικό άνοιγμα προϋποθέτει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό υλοποίησης αλλά και αποτροπής τουρκικών ενεργειών. Αυτό δεν έγινε ποτέ από τη Λευκωσία καθώς θεωρούσε –αφελώς– πως θα στήριζαν το εγχείρημα οι τρίτοι. Ότι οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες των οποίων δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ θα όρθωναν ασπίδα προστασίας σε τουρκικές επιθέσεις. Ξεκίνησε ένας σχεδιασμός για διαμόρφωση και προώθηση ενεργειακού προγράμματος, αφήνοντας στους τρίτους, στους υπόλοιπους εμπλεκόμενους, την τύχη του.
Αυτό το βρίσκει μπροστά της Λευκωσία. Αυτό το βρίσκει μπροστά της η κυβέρνηση Αναστασιάδη, η οποία επένδυσε πολύ περισσότερο από ό,τι έπρεπε στους «στρατηγικούς της εταίρους», στις ΗΠΑ, το Ισραήλ κλπ.
*Ο Κώστας Βενιζέλος είναι δημοσιογράφος στην Κύπρο και διδάκτορας Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης
