Μπορεί οι πόρτες του Λευκού Οίκου να άνοιξαν υπό το βάρος μιας παραγγελίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων σε πολιτικά και στρατιωτικά αεροσκάφη, αλλά η Τουρκία δεν βγήκε χαμένη από τη συναλλαγή – ανεξάρτητα από την τύχη που θα έχει η απαίτησή της για επανένταξη στο πρόγραμμα παραγωγής των F35.
Τα επαινετικά λόγια που απεύθυνε ο Τραμπ στον Τούρκο πρόεδρο κατά τη συνάντηση τους στην Ουάσιγκτον και τα όσα, ακόμα πιο θερμά, ειπώθηκαν στην Αίγυπτο κατά την πανηγυρική τελετή μιας (προδιαγεγραμμένης να αποτύχει) κατάπαυσης πυρός στη Γάζα, αποτελούν απλώς ενδείξεις του «καλού κλίματος» μεταξύ Τραμπ-Ερντογάν. Το σημαντικό στοιχείο, που κρύβεται επιμελώς από την πλευρά της Άγκυρας, είναι ότι ο Ερντογάν προχωρά προσεκτικά και σταδιακά στην υιοθέτηση μιας πολιτικής επαναπροσέγγισης και συνεργασίας με βασικές επιλογές της νέας αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής. Αυτή η αλλαγή συνοδεύεται από την ακούραστη απαίτηση ανταλλαγμάτων, που προστίθενται στις επιτυχίες της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Αναπροσανατολισμός προς ΗΠΑ
Η Τουρκία αφιερώνει χρόνο και κόπο να μελετά τις αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον, και δεν φοβάται να εντάσσει άμεσα τα πορίσματα αυτής της μελέτης στην πολιτική της. Στην παρούσα συγκυρία αντιλαμβάνεται ότι η θέση της Ρωσίας έχει κλονιστεί στη Μέση Ανατολή μετά την αδυναμία της Μόσχας να αποτρέψει την πτώση του Άσαντ. Ταυτόχρονα βλέπει ότι έχει αποδυναμωθεί ο ρόλος του Ιράν μετά την ισραηλινή σφαγή στη Γάζα, τον πόλεμο κατά της Χεζμπολά στον Λίβανο αλλά και την αμερικανο-ισραηλινή επίθεση κατά του Ιράν. Αυτές οι εξελίξεις εκλαμβάνονται ως ευκαιρία από την Άγκυρα. Το πρώτο βήμα ήταν η ενθάρρυνση, με πράσινο φως από ΗΠΑ και Ισραήλ, τζιχαντιστικών οργανώσεων να καταλάβουν την εξουσία στην Συρία. Και ακολούθως η «υιοθέτηση» του καθεστώτος Τζολάνι και η πολιτική και στρατιωτική του στήριξη παρά την οργή του Ισραήλ.
Η δεύτερη φάση της μετατροπής της Τουρκίας σε «χρήσιμο παίκτη» των επιλογών Τραμπ εκδηλώθηκε στη Γάζα. Κατά κοινή ομολογία των δύο πλευρών, ο Τραμπ ζήτησε τη μεσολάβηση Ερντογάν ώστε να πιέσει τη Χαμάς να αποδεχθεί το σχέδιό του. Τα «πύρινα» λόγια του Ερντογάν υπέρ των Παλαιστινίων ξεχάστηκαν, και ο Ιμπραήμ Καλίν, επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, ταξίδεψε σε Κατάρ και Αίγυπτο για να προετοιμάσει τη συμφωνία. Τα όσα ακολούθησαν είναι γνωστά, με την Τουρκία να βρίσκεται μεταξύ των μόλις τεσσάρων χωρών που υπογράφουν και εγγυώνται την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Τώρα η Άγκυρα δηλώνει έτοιμη να αναλάβει και στρατιωτική δράση ως εγγυήτρια δύναμη. Ταυτόχρονα οι κατασκευαστικές της εταιρείες παίρνουν και αυτές θέσεις μάχης, καθώς ορέγονται αραβικά και άλλα κεφάλαια που θα εισρεύσουν για την «ανοικοδόμηση» της Γάζας.
Εξυπηρετήσεις και ανταλλάγματα
Η «εξυπηρέτηση» που προσέφερε ο Ερντογάν στον Τραμπ δόθηκε με αντάλλαγμα την αμερικάνικη πίεση στους Κούρδους μαχητές της Συρίας να αποδεχθούν τον έμμεσο αφοπλισμό τους, εντασσόμενοι στον στρατό του καθεστώτος Τζολάνι. Την ανακοίνωση έκανε, αμέσως μετά την αποδοχή του διαμεσολαβητικού ρόλου του Ερντογάν στη Γάζα, ο Αμερικάνος πρέσβης στην Άγκυρα. Λίγες μέρες αργότερα και ο επικεφαλής των Κούρδων της Συρίας Αμπντί επιβεβαίωσε ότι κατέληξε σε «καταρχήν συμφωνία» με τη Δαμασκό για την ενσωμάτωση των κουρδικών δυνάμεων στις ένοπλες δυνάμεις του Τζολάνι…
Στο μεταξύ τα όνειρα της Τουρκίας απλώνονται ως την Κεντρική Ασία. Παρά τις σχέσεις με Ρωσία και Κίνα, και την επιθυμία ένταξης στους BRICS, η Άγκυρα αξιοποιεί στο έπακρο την επιρροή της στο Αζερμπαϊτζάν, και κάνει ανοίγματα στην ηττημένη Αρμενία ώστε να παίξει ειδικό ρόλο στην περιοχή. Να θυμίσουμε ότι τον περασμένο Αύγουστο ο Αζέρος δικτάτορας Αλίεφ και ο Αρμένιος πρωθυπουργός Πασινιάν συναντήθηκαν με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο και συναποφάσισαν την ανάπτυξη ενός διάδρομου που διασχίζει την Αρμενία για να συνδέσει το Αζερμπαϊτζάν με το Ναχιτσεβάν – τον αζέρικο θύλακα στα σύνορα με την Τουρκία και το Ιράν. Το σχέδιο υποστήριζε από καιρό η Τουρκία, παρά την οργισμένη αντίδραση του Ιράν, καθώς άνοιγε δρόμους τουρκικής επιρροής στην περιοχή και «καταργούσε» την άμεση επαφή του ιρανικού και του αρμενικού εδάφους.
Και στην Παλαιστίνη
Μετά την Κύπρο, τη Λιβύη, τη Συρία, το Ιράκ, τη Σομαλία, τα Βαλκάνια και τον νότιο Καύκασο, η Τουρκία τώρα επιχειρεί να βάλει πόδι και στην Παλαιστίνη, σχεδιάζοντας να αναπτύξει δυνάμεις δίπλα ακριβώς στο Ισραήλ. Φιγουράρει ως σημαντικός περιφερειακός παίκτης, υποστηρικτής των εκατομμυρίων μουσουλμάνων της περιοχής, δεξί χέρι του Τραμπ σε ένα ευρύτερο σχέδιο επαναχάραξης των συνόρων στη Μέση Ανατολή αλλά και στη Ν.Α. Μεσόγειο. Πολιτική που γεννά προβληματισμό και ανησυχία, πέρα από το Ισραήλ, και στις ηγεσίες των αραβικών μοναρχιών.
Βέβαια οι επιτυχίες της Τουρκίας θα κριθούν ουσιαστικά από την τύχη της εκεχειρίας στη Γάζα. Αν η τελευταία διατηρηθεί, έστω και με τη βία, η Τουρκία θα έχει ένα παράθυρο ευκαιρίας να σταθεροποιήσει τη θέση της. Αν η γενοκτονία ξαναρχίσει (τα πρώτα προσχήματα έχουν ήδη προβληθεί από το Ισραήλ), θα βρεθεί σε δυσχερή θέση, αφού μάλλον θα αδυνατεί να ικανοποιήσει τις νέες απαιτήσεις της διοίκησης Τραμπ.
Στο σημερινό ρευστό πεδίο των διεθνών σχέσεων η απόπειρα εξυπηρέτησης πολλών αφεντάδων, με ταυτόχρονη προσπάθεια ικανοποίησης των ιδιαίτερων επεκτατικών βλέψεων της Τουρκίας, ενέχει ρίσκα. Ρίσκα ικανά να μετατρέψουν σημερινούς θριάμβους σε παταγώδεις αποτυχίες.
