Α. Ανδρέου, Σ. Κακουριώτης, Γ. Κόκκινος, Ε. Λεμονίδου, Ζ. Παπανδρέου, Ε. Πασχαλούδη (επιμ.), Η δημόσια Iστορία στην Ελλάδα. Χρήσεις και καταχρήσεις της Iστορίας, Επίκεντρο 2015, σελ. 392
Ο όρος «δημόσια Ιστορία» κάνει όλο και συχνότερα την εμφάνισή του, τα τελευταία χρόνια, τόσο στα ακαδημαϊκά περιβάλλοντα όσο και στα μέσα ενημέρωσης. Όπως επίσης πρακτικές δημόσιας Ιστορίας, χωρίς να διεκδικούν έναν τέτοιο τίτλο, εφαρμόζονται όλο και περισσότερο, διατρέχοντας το πολιτιστικό τοπίο…
Η πολυσημία του όρου είναι τόσο ευρεία που επιτρέπει μεγάλο βαθμό «δημιουργικής ασάφειας», κάτω από την οποία καλύπτονται ποικίλες πρακτικές και χρήσεις της ιστορίας, από τους «ιστορικούς περιπάτους», που όλο και περισσότερο διαδίδονται στην καθημερινότητα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, μέχρι τις παρελάσεις, την χρήση της ιστορίας στον πολιτικό λόγο ή τις εμφανίσεις ακαδημαϊκών ιστορικών στα τηλεοπτικά κανάλια…
Καθώς η δημόσια Ιστορία συνιστά, εντέλει, και αυτή ένα πεδίο της ιστοριογραφίας, που αναπτύσσεται ανεξάρτητα από την ακαδημαϊκή έρευνα, διαθέτοντας τις δικές της πρακτικές, αλλά σε στενή «διαπλοκή» με τα MME και την πολιτιστική βιομηχανία, μοιραία αποτέλεσε και η ίδια ερευνητικό αντικείμενο της ακαδημαϊκής ιστορίας.
Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, άλλωστε, καθώς στις σύγχρονες κοινωνίες η «ζήτηση για Ιστορία» έχει αυξηθεί κατακόρυφα, διαμορφώνοντας, κάποτε μέσα σε εντελώς αυθόρμητες και «απορρυθμισμένες» συνθήκες, την ανάλογη προσφορά…
Ξεκινώντας από την κάλυψη αναγκών πληροφόρησης και εκλαΐκευσης, η δημόσια Ιστορία επικεντρώνεται πολλές φορές στην καταγραφή της τραυματικής μνήμης, εγγράφοντάς την συχνά σε πολιτικές ταυτότητας, οδηγώντας κάποτε σε σφοδρούς «συμβολικούς πολέμους». Η υπόθεση του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού είναι χαρακτηριστική περίπτωση: ο όλος διάλογος δεν διεξήχθη γύρω από την επιστημονική και παιδαγωγική του επάρκεια αλλά επικεντρώθηκε στον περιβόητο «συνωστισμό»…
Αντιθέτως, σε κάποιες περιπτώσεις η δημόσια ιστορία εμφανίζεται ως κίνημα που στρέφει την προσοχή του στις φωνές εκείνες που δεν βρίσκουν συνήθως θέση στην παραδοσιακή αντίληψη περί ακαδημαϊκής ιστοριογραφίας. Κάπως έτσι ξεκίνησε άλλωστε, μετά το 1968, ως απόπειρα ιστορικοποίησης της εμπειρίας της εργατικής τάξης και των μελών των συνδικάτων στο Ruskin College, από τον Βρετανό μαρξιστή ιστορικό Raphael Samuel. Ένα ανάλογο παράδειγμα στα καθ’ ημάς είναι η ραγδαία ανάπτυξη των ομάδων προφορικής ιστορίας στις γειτονιές της Αθήνας και άλλων πόλεων.
Ο ανά χείρας συλλογικός τόμος αποτελεί την πρώτη απόπειρα σφαιρικής μελέτης του φαινομένου της δημόσιας ιστορίας στην Ελλάδα, δίνοντας έμφαση στις «χρήσεις και καταχρήσεις» της. Τα κείμενα τα οποία δημοσιεύονται στις σελίδες του αποτελούν επεξεργασμένη μορφή ανακοινώσεων που παρουσιάστηκαν σε επιστημονικό συνέδριο που είχε διοργανωθεί από το Δίκτυο για τη Μελέτη των Εμφυλίων Πολέμων στον Βόλο, το καλοκαίρι του 2013.
Αφού οριοθετηθεί το πεδίο των χρήσεων και καταχρήσεων της ιστορίας μέσα από το παράδειγμα της τραυματικής μνήμης (Dirk Moses), αλλά και αναπτυχθούν οι νοηματοδοτήσεις του όρου «δημόσια Ιστορία» και «δημόσιες χρήσεις» της (Serge Noiret, Έλλη Λεμονίδου), μέσα από τις συμβολές στον τόμο χαρτογραφούνται πρακτικές σε ένα ιδιαίτερα ευρύ πεδίο: Ξεκινώντας από τους «πολέμους για την ιστορία» (Στρ. Δορδανάς), αλλά και τους «πολέμους του Διαδικτύου» (Μ. Μπιλάλης) οι συγγραφείς ερευνούν τις αποτυπώσεις της δημόσιας ιστορίας στο χώρο και τα μνημεία (Β. Δαλκαβούκης – Κ. Τσέκου, Α. Ανδρέου-Κ. Κασβίκης), στη λογοτεχνία (Γ. Κόκκινος – Π. Κιμουρτζής-Μ. Ματούση, Ν. Κοκκομέλης, Αφ. Αθανασοπούλου), τον πολιτικό λόγο (Ελ. Στριφτόμπολα), τον κινηματογράφο και το θέατρο (Γ. Ανδρίτσος, Γ. Μουρατίδης), την αρχαιολογία και τα μουσεία (Χρ. Δερμεντζόπουλος, Κ. Κασβίκης), την εκπαίδευση (Β. Σακκά, Ζ. Παπανδρέου).
Μέσα από τα κείμενα που φιλοξενούνται στο συλλογικό αυτό τόμο γίνεται μια πρώτη προσπάθεια περιεκτικής και αντικειμενικής χαρτογράφησης του αντικειμένου, που απευθύνεται όχι μονάχα στους ασχολούμενους με την ακαδημαϊκή ιστοριογραφία αλλά, παράλληλα, στον καθένα από μας, συνειδητό ή ασύνειδο «καταναλωτή» ή χρήστη της δημόσιας ιστορίας, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό την βαθύτερη κατανόηση κοινωνικών και επικοινωνιακών πρακτικών που διατρέχουν την καθημερινότητά μας…
Στρατής Αρτεμισιώτης
