Μια «ανύπαρκτη» ήπειρος;
Η Αφρική, με την εξαίρεση του αραβικού Βορρά της, είναι σαν να μην υπάρχει για τα δυτικά και εγχώρια συστημικά ΜΜΕ. Το γεγονός ότι πρόκειται για την πλουσιότερη σε πρώτες ύλες ήπειρο συντελεί στη δυστυχία της: εδώ και αιώνες υπόκειται απίστευτη καταλήστευση των ανθρώπινων και φυσικών πόρων της από τις αποικιακές δυνάμεις, η οποία συνεχίστηκε και μετά τα σύντομα διαλείμματα μιας ανεξαρτησίας που σχεδόν παντού πνίγηκε στο αίμα και μεταλλάχθηκε σε νεοαποικιοκρατία. Έτσι εξηγείται και η βολική «εξαφάνισή» της από την επικαιρότητα. Βέβαια η ολοένα αυξανόμενη κινεζική διείσδυση ταράζει τα νερά, και πολλαπλασιάζει τις εξαιρέσεις στον κανόνα της σιωπής – όπως έγινε πριν λίγα χρόνια με τη δυτική καμπάνια για το Νταρφούρ, που κατέληξε στο διαμελισμό του Σουδάν (αυτονόμηση του φιλοδυτικού Νότιου Σουδάν).
Δεν είναι τυχαίο ότι το 2007 η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε να δημιουργήσει την AFRICOM, μια ξεχωριστή στρατιωτική διοίκηση για την Αφρική, με στόχο «την ενίσχυση της ασφάλειας, την ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών και την αμοιβαία επωφελή οικονομική ανάπτυξη». Εξάλλου, μία μέρα πριν παυθεί από τον Τραμπ, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Ρεξ Τίλερσον ολοκλήρωνε την πρώτη αφρικανική περιοδεία του, επισκεπτόμενος το… κινεζικής κατασκευής μέγαρο της Αφρικανικής Ένωσης στην Αιθιοπία, κι έπειτα κατά σειρά το Τζιμπουτί (που «φιλοξενεί» στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Κίνας και της Ιαπωνίας!), την Κένυα, το Τσαντ και τη Νιγηρία. Ο Τίλερσον απηύθυνε «έκκληση» στους Αφρικανούς συνομιλητές του να πάψουν να σαγηνεύονται από τους Κινέζους. Όμως αυτοί τον αντιμετώπισαν με ευγενική συγκατάβαση: φίλοι-φίλοι, αλλά η Κίνα έρχεται με ζεστό χρήμα για «επενδύσεις», ενώ η Ουάσιγκτον γίνεται όλο και πιο σπαγκοραμένη. Επιπλέον, το Πεκίνο αποφεύγει χαρακτηρισμούς σαν τον πρόσφατο του Τραμπ, ο οποίος αποκάλεσε τις αφρικανικές χώρες «απόπατους»…
Ο Δρόμος είναι από τις λίγες εφημερίδες που επιχειρούν, χάρη και στις απευθείας επαφές με κινήματα της μαύρης Αφρικής, να ενημερώνουν από πρώτο χέρι για όσα συμβαίνουν εκεί (βλ. για παράδειγμα την αρθρογραφία για την Μπουρκίνα Φάσο, τη Νότια Αφρική κ.λπ.). Σε αυτό το φύλλο έχουμε το προνόμιο να δημοσιεύουμε την αποκλειστική ανταπόκριση της Ιωάννας Ραδαίου από το Μπενίν – μία «εξαιρετική» αφρικανική χώρα, με την έννοια ότι είναι μία από τις λίγες που βιώνουν σχετική ηρεμία, κι επίσης μία από τις ελάχιστες στις οποίες δρα οργανωμένο κομμουνιστικό κίνημα.
της Ιωάννας Ραδαίου
Το Μπενίν είναι μια μικρή χώρα της Δυτικής Αφρικής, ίση περίπου σε έκταση και πληθυσμό με την Ελλάδα. Είναι η χώρα που γέννησε το βουντού και που από τα παράλια της έφευγαν καράβια γεμάτα σκλάβους με προορισμό τον Νέο Κόσμο. Σήμερα θεωρείται η πιο σταθερή και ασφαλής χώρα της Δυτικής Αφρικής. Έχει εκλεγμένη κυβέρνηση, «σοσιαλιστικού» προσανατολισμού, ισχυρό πρωτογενή τομέα, πετρέλαιο και –το πιο σημαντικό– δεν βρίσκεται σε πόλεμο. Γι’ αυτό καταφεύγουν εκεί μετανάστες από άλλες αφρικανικές χώρες, ενώ δραστηριοποιούνται και Άραβες επιχειρηματίες, κυρίως Μαροκινοί. Αν και yovo (λευκή), ένοιωθα ασφαλής: η μόνη «παρενόχληση» που δέχτηκα ήταν από μικρά παιδιά που δεν είχαν ξαναδεί λευκό. Η ασφάλεια, σε συνδυασμό με τις γεμάτες κοκοφοίνικες παραλίες του Ατλαντικού και τα εξαιρετικής ποιότητας φρούτα, καθιστούν το Μπενίν ιδανικό θερινό προορισμό. Αλλά δεν διαβάζετε τουριστικό οδηγό, έτσι δεν είναι;
Η κοινωνία του Μπενίν διέπεται από αυστηρές ιεραρχικές δομές, κατάλοιπα της εποχής των βασιλέων, αλλά και της γαλλικής αποικιοκρατίας. Οι κοινωνικές τάξεις είναι ξεκάθαρα διακριτές. Ο άντρας έχει εξουσία πάνω σε οποιαδήποτε γυναίκα ή παιδί. Οι γυναίκες, από την άλλη, έχουν αναπτύξει μια συλλογική συμπεριφορά, ειδικά ως προς την ανατροφή των παιδιών. 
Η γεωργία αποτελεί την κύρια απασχόληση, με δεύτερη τη μεταποίηση – όμως όλοι ονειρεύονται να διοριστούν στο Δημόσιο! Τυπικά υπάρχει δωρεάν παιδεία, αλλά στην πράξη οι γονείς πληρώνουν τα βιβλία και τη στολή – γι’ αυτό συνήθως στέλνουν στο σχολείο μόνο τα αγόρια…
Πληθυσμός: 11 εκατομμύρια
Έκταση: 114.763 τετρ. χλμ (Ελλάδα: 131.990)
Στιγμές στην ιστορία:
17ος αιώνας: Συγκρότηση του Βασιλείου της Δαχομέης
1892: Κατοχή από τη Γαλλία και μετατροπή σε αποικία
1960: Ανακήρυξη ανεξαρτησίας ως «Δημοκρατία της Δαχομέης»
1974: Εθνικοποίηση πετρελαίου και τραπεζών
1975: Ανακήρυξη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Μπενίν
1989-91: Φιλελευθεροποίηση, μετονομασία (Δημοκρατία του Μπενίν)
Διαφθορά και αρπαγή της γης
Μεγάλο πρόβλημα είναι η διαφθορά. Κράτος, ΜΚΟ και πολυεθνικές έχουν συνασπιστεί και εκμεταλλεύονται το μεγάλο ποσοστό αναλφαβητισμού και φτώχειας. Οι ΜΚΟ εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1980, ως απάντηση στην οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα. Όμως μέχρι και σήμερα παίζουν ενεργό ρόλο στο δημόσιο βίο με τις ευλογίες του ΔΝΤ, αφού υποκαθιστούν πολλές από τις κρατικές λειτουργίες, όπως π.χ. η αποκομιδή σκουπιδιών. Κοινό μυστικό είναι επίσης η εξαγορά ψήφων και η νοθεία στις εκλογές.
Ο Λικ Αγκμπλάκου, πρόεδρος της οργάνωσης «Όραμα για το Μέλλον», μου εξήγησε το μέγεθος αυτής της διαπλοκής, αλλά και την πολιτική κατάσταση στη χώρα. Η επίσημη αριστερά έχει ισχνή παρουσία στο κοινοβούλιο, αλλά στη βάση δραστηριοποιούνται πολλά σοσιαλιστικά κινήματα. Για παράδειγμα η δική του οργάνωση επικεντρώνει στο πολύ σοβαρό πρόβλημα της αρπαγής της γης των διαφόρων γηγενών φυλών από το κράτος και τις πολυεθνικές. Οι μέθοδοι ποικίλλουν: παρουσιάζουν πλαστά χαρτιά εκχώρησης στο κράτος λόγω χρεών, απαλλοτριώνουν εδάφη δήθεν για δημόσια έργα κ.ο.κ. Είχα την δυνατότητα να επισκεφθώ μια ντόπια κατασκευαστική εταιρεία στο Κοτονού, η οποία έφτιαχνε πολυτελή σπίτια σε γη που είχε παραχωρήσει ο Δήμος και πριν ανήκε σε μια τοπική φυλή. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι συνθήκες εργασίας ήταν άθλιες. Πάντως η εταιρεία και ο Δήμος του Κοτονού παρουσιάζουν τη δραστηριότητα αυτή ως κοινωνική προσφορά.
Πανταχού παρόντες Δυτικοί και Κινέζοι
Η παρουσία των δυτικών δυνάμεων είναι φανερή ποικιλοτρόπως. Καταρχήν της Γαλλίας, που δεν έπαψε να συμπεριφέρεται ως αποικιοκρατική δύναμη. Τα γαλλικά είναι η επίσημη γλώσσα, έχει στρατιωτικές βάσεις και υπάρχει στενή «συνεργασία» ανάμεσα στα δύο κράτη: για παράδειγμα το Μπενίν εξάγει τρόφιμα στη Γαλλία, όπου συσκευάζονται, και μετά επανεισάγονται στο Μπενίν σε διπλάσια και τριπλάσια τιμή! Η Κίνα, από την άλλη, «εισβάλλει» στην οικονομική ζωή της χώρας με τεχνολογία και φτηνά αναλώσιμα – προκαλώντας έντονες αντιδράσεις των δυτικών πολυεθνικών. Ευρωπαϊκές εταιρίες έχουν επίσης φτιάξει θαλάσσιες πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου.
Όμως, σύμφωνα με τον Λικ, ο μεγαλύτερος εχθρός του Μπενίν είναι το ίδιο το κράτος. Η φτωχοποίηση του πληθυσμού, το μεγάλο ποσοστό αναλφαβητισμού, η ανεργία και η έλλειψη αξιοκρατίας δυσκολεύουν όσους μοχθούν για να ενεργοποιήσουν τους πολίτες. Το αισιόδοξο είναι πως υπάρχει ένας κρίσιμος αριθμός νέων που διαφοροποιείται στη σκέψη και συμπεριφορά, αγαπάει την πατρίδα του, θέλει να δει τα πράγματα να αλλάζουν και θεωρεί ότι η μετανάστευση δεν είναι πάντα η λύση. Αν βέβαια αυτά συμβαίνουν στην πιο σταθερή χώρα της Δυτικής Αφρικής, δικαίως αναρωτιέται κάποιος πώς είναι η ζωή στις υπόλοιπες…
