Ένα «κουτί της Πανδώρας» έχει ήδη ανοίξει, ένας «ασκός του Αιόλου» ενδέχεται ν’ ανοίξει την Κυριακή και να προκαλέσει αναταράξεις στη «χαμηλή πτήση» της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ προς την ολοκλήρωση του τρίτου Μνημονίου. Το πρώτο είναι, φυσικά, η επίσημη κήρυξη εμπορικού πολέμου από την αμερικανική κυβέρνηση, με την επιβολή δασμών στον χάλυβα και στο αλουμίνιο, στον οποίο η Ε.Ε. δηλώνει ήδη έτοιμη να προβεί σε «αντίποινα», με απρόβλεπτες συνέπειες στο αφήγημα της ευρωπαϊκής οικονομικής σταθερότητας. Ο δεύτερος είναι οι ιταλικές εκλογές της Κυριακής, το αποτέλεσμα των οποίων μπορεί να καταστήσει την πιο εκτεθειμένη οικονομία της Ευρωζώνης στο επόμενο μεγάλο πρόβλημά της.
Η εκταμίευση και η κομμένη ανάσα
Το ασταθές διεθνές πλαίσιο υποχρεώνει τους δανειστές να επιμείνουν στην τακτική κλεισίματος της ελληνικής εκκρεμότητας, αν και δεν είναι διατεθειμένοι για καμιά έκπτωση από τις απαιτήσεις τους έναντι της ελληνικής κυβέρνησης. Στη συνεδρίαση του Euro Working Group χθες Παρασκευή έγινε δεκτή η θετική εισήγηση της Κομισιόν για «ολοκλήρωση των προαπαιτουμένων της τρίτης αξιολόγησης», αλλά η εκταμίευση της δόσης των 5,7 δισ. ευρώ από τον ESM ορίστηκε για το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μάρτη, όπως ακριβώς είχε προαναγγείλει εδώ και μέρες ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ.
Πάντως, σ’ αυτή την κατάσταση limbo μεταξύ τυπικής ολοκλήρωσης της τρίτης αξιολόγησης και έναρξης της τέταρτης και φαρμακερής η κυβέρνηση φαίνεται περίπου να κρατά την ανάσα της. Η πρώτη διερευνητική αποστολή του κουαρτέτου για την τέταρτη αξιολόγηση, που χαρακτηρίστηκε «επιτυχής», περιορίστηκε σε μια διαγώνια ματιά και στις προτεραιότητες των 88 προαπαιτούμενων. Η κυβέρνηση υπόσχεται ότι θα έχει τακτοποιήσει τα περισσότερα μέχρι τέλη Μαΐου, ώστε να προλάβει το ορόσημο της 21ης Ιουνίου (συνεδρίαση Eurogroup) που θα κλείσει την αξιολόγηση.
Το debate τραπεζών – ΕΚΤ
Ορισμένα από τα προαπαιτούμενα, όμως, έχουν μια εξαιρετική τεχνική δυσκολία και διαπλέκονται με άλλα μείζονα θέματα. Για παράδειγμα, η αναθεώρηση των αντικειμενικών τιμών ακινήτων ώστε να προσεγγίσουν τις πραγματικές, ακόμη κι αν επιτευχθεί εντός Μαρτίου – Απριλίου, θα έχει ποικίλες παρενέργειες στο πρόγραμμα πλειστηριασμών ακινήτων και στους ισολογισμούς των τραπεζών, που βρίσκονται ήδη σε διαδικασία των stress tests, τα οποία θα ολοκληρωθούν αρχές Μαΐου. Διόλου τυχαία, στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που έχει μετατραπεί σε ένα άτυπο πεδίο διαπραγμάτευσης για την μεταμνημονιακή εποχή, εκτυλίχθηκε ένα χαρακτηριστικό debate μεταξύ των τραπεζιτών και της ΕΚΤ, που εκπροσωπήθηκε από την επικεφαλής του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) Ντανιέλ Νουί. Η Νουί αποδόμησε τον εξωραϊσμό που έχουν επιτύχει οι συστημικές τράπεζες επισημαίνοντας ότι «τα προ προβλέψεων κέρδη τους διαμορφώνονται σε λογικά επίπεδα, αλλά μόλις ληφθούν υπόψη οι προβλέψεις για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα κέρδη μετατρέπονται σε ζημίες». Το μήνυμα ήταν «μειώστε τις προβλέψεις, ξεφορτωθείτε κόκκινα δάνεια και ακίνητα, κι ας εξαφανιστούν τα εικονικά κέρδη σας». Αλλά, αυτό θα άνοιγε τη συζήτηση για νέα ανακεφαλαιοποίηση. Εξ ου και οι τραπεζίτες, δια του προέδρου της Ένωσής τους Νίκου Καραμούζη, αντέτειναν ότι διαθέτουν «μαξιλάρι ρευστότητας» 12 δις. ευρώ σε βάθος τριετίας. Εξαιρετικά αμφίβολο πόσο έπεισαν την Νουί, τα stress tests θα δείξουν, κι έχουν ένα πλήρες δίμηνο μπροστά τους.
Παράλληλα με την έναρξη της τέταρτης αξιολόγησης, η κυβέρνηση θα εκπονήσει το «ελληνικό μεταμνημονιακό σχέδιο ανάπτυξης και μεταρρυθμίσεων». Αυτό στην πραγματικότητα είναι η ατζέντα της μεταμνημονιακής επιτήρησης από τους Ευρωπαίους εταίρους – δανειστές. Άρα, θα περιέχει σειρά δεσμεύσεων που το περιεχόμενό τους τελεί υπό την έγκρισή τους και θα είναι μια de facto, σχεδόν… πέμπτη αξιολόγηση
Πορεία μακρά και ευάλωτη…
Εξ ίσου ενδιαφέρον είναι το debate που συνεχίζεται για το απροσδιόριστο μεταμνημονιακό καθεστώς επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας. Ο Γ. Στουρνάρας της ΤτΕ επιμένει στην προληπτική πιστωτική γραμμή ως ζώνη αμύνης, η κυβέρνηση επιμένει στο λεγόμενο clean exit, ωστόσο όχι με όλα τα στελέχη της και όχι με τον ίδιο ζήλο. Ο υφυπουργός Ανάπτυξης Στέργιος Πιτσιόρλας, σε μια τοποθέτησή του στη Βουλή, χαρακτήρισε περιττή τη σχετική αντιπαράθεση και περιορίστηκε να ορίσει ως στόχο «την πάση θυσία αποφυγή νέου προγράμματος μετά τον Αύγουστο», προκαλώντας ανησυχία στους βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Αλλά στο ίδιο περίπου μήκος κύματος κινήθηκε και ο Γ. Δραγασάκης. Παραλαμβάνοντας το υπουργείο Οικονομίας από τον παραιτηθέντα Δ, Παπαδημητρίου, χαρακτήρισε την έξοδο από την κρίση ως «μία πορεία μακρά, ευάλωτη σε εξωγενή γεγονότα».
Η επισήμανση είναι ρεαλιστική και ακριβής και, παρότι από τα συγκεκριμένα κυβερνητικά στελέχη προβάλλεται για να δικαιολογηθούν τα σκληρά μέτρα που θα προσθέσει η τέταρτη αξιολόγηση και οι απαιτήσεις του ΔΝΤ για επίσπευση των περικοπών που έχουν συμφωνηθεί για το 2019, διασταυρώνεται με την «απαισιοδοξία» του ΔΝΤ για τη μακροπρόθεσμη ελληνική ανάπτυξη, και όχι μόνο με αυτή. Κυβέρνηση και δανειστές εξαντλούν τις προσπάθειές τους στη διαμόρφωση του αποθέματος ρευστότητας των 19 δισ. ευρώ ως «εγγύηση» για τον δανεισμό από τις αγορές, αλλά το ερώτημα είναι με ποιους πόρους θα στηριχθεί μια μέση ετήσια ανάπτυξη 2%. Ο πρώην διοικητής της ΤτΕ Γ. Προβόπουλος, μιλώντας στους Δελφούς, προσδιόρισε στα 80 δισ. ευρώ το επενδυτικό κενό προκειμένου να στηριχθεί μια ανάπτυξη αρκετά πάνω από το 1% του ΑΕΠ που βλέπει το ΔΝΤ. Ενώ μελέτη της PricewaterhouseCoopers υπολόγισε σε πάνω από 60 δισ. ευρώ το επενδυτικό κενό που δημιουργήθηκε στον τομέα των κατασκευαστικών υποδομών από το 2006 μέχρι σήμερα. Πού θα βρεθούν αυτά τα χρήματα, αν υποθέσουμε ότι ελάχιστος στόχος είναι η επαναφορά στα προ κρίσης επίπεδα;
Το ελληνικό «μεταμνημονιακό μνημόνιο»
Η απάντηση που επιχειρείται σ’ αυτό από την κυβέρνηση, την οικονομική ελίτ και τους δανειστές περιλαμβάνει, πέρα από το αγχώδες κυνήγι άμεσων ξένων επενδύσεων, έστω και με τους πιο αποικιοκρατικούς όρους, την εκπόνηση του «ελληνικού μεταμνημονιακού σχεδίου ανάπτυξης και μεταρρυθμίσεων» που πρέπει να παρουσιαστεί τον Απρίλιο. «Η χώρα πρέπει να εφαρμόσει το δικό της μνημόνιο», είπε ο Γ. Προβόπουλος, κάτι αντίστοιχο λέει ο Στουρνάρας, η κυβέρνηση αντίθετα το παρουσιάζει ως «αυτοδύναμο αντιμνημόνιο», αλλά η πραγματικότητα είναι ότι θα αποτελεί την ατζέντα της μεταμνημονιακής επιτήρησης από τους Ευρωπαίους εταίρους – δανειστές. Άρα, θα περιέχει σειρά δεσμεύσεων που το περιεχόμενό τους τελεί υπό την έγκρισή τους. Ο επικεφαλής του Eurogroup Μάριο Σεντένο, στην «πανηγυρική» δήλωση για ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης, το επεσήμανε με αρκετή σαφήνεια: «…Η ελληνική κυβέρνηση δουλεύει σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική ανάπτυξης, η οποία θα είναι κρίσιμη στον καθορισμό του μετά-πρόγραμμα πλαισίου».
Σ’ αυτό το πεδίο, που αποτελεί μια de facto, σχεδόν… πέμπτη αξιολόγηση η οποία θα «τρέξει» παράλληλα με την τέταρτη, διασταυρώνονται οι ταυτόχρονες διεργασίες για τις οποίες έχουμε ξαναγράψει από αυτές τις σελίδες: η τελική απόφαση του ΔΝΤ μέχρι τον Μάιο, η συμφωνία για «τα πιθανά νέα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους», το «υβριδικό» μεταμνημονιακό πρόγραμμα επιτήρησης, η σχέση του με τα νέα εργαλεία διακυβέρνησης της Ευρωζώνης και ιδιαίτερα με το υπό συζήτηση Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Είναι ένα ασφυκτικά ολιγόμηνο σπριντ πριν από μια «πορεία μακρά και ευάλωτη σε εξωγενή γεγονότα», που θα έλεγε και ο Γ. Δραγασάκης. Και τα «εξωγενή γεγονότα» είναι ήδη εδώ, όπως επισημάναμε εξ αρχής. Οι ιταλικές εκλογές της Κυριακής, τόσο σημαντικές που ο πρόεδρος Ευρωκοινοβουλίου Α. Ταγιάνι δηλώνει πρόθυμος να εγκαταλείψει τον ασφαλή θώκο του για να γίνει πρωθυπουργός, επικεφαλής μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης. Ο πόλεμος του χάλυβα, που προκαλεί ήδη αναταράξεις στις αγορές και μπορεί να μετατρέψει την Ε.Ε. σε… σάντουιτς, μεταξύ ΗΠΑ και Κίνα. Και η πλασματική αναπτυξιακή ευφορία της Ευρωζώνης, που δέχθηκε πλήγμα από μια θεαματική πτώση του πληθωρισμού τον Φεβρουάριο στο 1,2%, εξαερώνοντας μεγάλο μέρος του νομισματικού «θαύματος» του Ντράγκι.
