Αυτή την εβδομάδα η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε τις προβλέψεις της για τη μεταβολή του παγκόσμιου ΑΕΠ, το 2016. Σύμφωνα με αυτές, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 2,4% (έναντι 2,9% που ήταν η πρόβλεψη του Ιανουαρίου), το ΑΕΠ των ΗΠΑ κατά 1,9% (2,7%), της Ευρωζώνης κατά 1,6% (2,2%) και της Ιαπωνίας κατά 0,5% (1,3%). Οι προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας (Π.Τ.) για τις ανεπτυγμένες οικονομίες παραμένουν αναιμικές και για τα έτη 2017 και 2018. Ανάλογα πτωτικά προβλέπεται ότι θα κινηθεί και το παγκόσμιο εμπόριο, παρά το γεγονός ότι το 2015 βρέθηκε στο χαμηλότερο σημείο μετά την κρίση του 2008.
Η ανακοίνωση των προβλέψεων της Π.Τ. συνέπεσε με τη δημοσίευση της μελέτης των στελεχών του ΔΝΤ (J. Ostry, Pr. Loungani, D. Furceri: Neoliberalism Oversold? διαθέσιμη στο www.imf.org) που αμφισβητεί το «ιερό δισκοπότηρο» του νεοφιλελευθερισμού, τη Συναίνεση της Washington. Το κοινό νήμα που συνδέει τις προβλέψεις της Π.Τ. με το άρθρο του ΔΝΤ είναι η κρίση στην οποία έχει εισέλθει η παγκοσμιοποίηση.
Πριν από εξήντα χρόνια, ο Malcolm McLean, ένας Αμερικανός επιχειρηματίας, καθέλκυσε το πρώτο πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στο λιμάνι του New Jersey, αλλάζοντας δραστικά τον τρόπο μεταφοράς των εμπορευμάτων αλλά και τη διαδικασία παραγωγής. Η παραγωγή προϊόντων δεν απαιτείτο, πλέον, να γίνεται κοντά στον τόπο κατανάλωσής τους αφού οι πρώτες ύλες και τα εξαρτήματα μπορούσαν να μεταφερθούν με χαμηλό κόστος σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Η απεδαφικοποίηση της παραγωγής οδήγησε τις μεγάλες εταιρίες στην αναζήτηση φθηνής εργασίας με αποτέλεσμα τη μετατροπή των χωρών της Ν.Α. Ασίας και, κυρίως της Κίνας, σε παγκόσμια εργοστάσια του πλανήτη. Αυτή η μεταβολή συνδυάστηκε με την απορρύθμιση των όρων διενέργειας του παγκόσμιου εμπορίου και το αποτέλεσμα ήταν ο δεκαπλασιασμός του μεταξύ 1980 και 2007 (μία εξέλιξη που φέρει σημαντική ευθύνη και για τη σημερινή περιβαλλοντική κρίση).
Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο της δεξαμενής σκέψης Stratfor με τον προκλητικό τίτλο Η άνοδος της μεταποίησης σηματοδοτεί την πτώση της παγκοσμιοποίησης (συγγραφέας η Rebecca Keller, διαθέσιμο στο www.stratfor.com), η εποχή της παγκοσμιοποίησης φθάνει στο τέλος της αν και οι συνέπειες δεν θα εξαφανιστούν εντελώς. Μία νέα εποχή αναδύεται, που θα χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη χρήση ρομπότ στην παραγωγή, την τεχνητή νοημοσύνη και την τρισδιάστατη παραγωγή προϊόντων. Πιο αναλυτικά:
1 Η αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας εξοστρακίζει τη ζωντανή εργασία από τον χώρο παραγωγής και καθιστά περιττή την αναζήτηση φθηνής εργασίας άρα και τη μεταφορά της παραγωγής μακριά από τον τόπο κατανάλωσης των παραγόμενων προϊόντων.
2 Η παραγωγή προϊόντων μέσω τρισδιάστατων εκτυπωτών αμφισβητεί το πλεονέκτημα της οικονομίας κλίμακας που προσέφερε η μαζική παραγωγή καθώς δίνει τη δυνατότητα παραγωγής διαφοροποιημένων προϊόντων από την ίδια μηχανή, οπότε εκλείπει και το όφελος από την παραγωγή προϊόντων με συναρμολόγηση εξαρτημάτων που έχουν παραχθεί σε διαφορετικές χώρες.
Η υλοποίηση των παραπάνω αλλαγών στην παραγωγική διαδικασία δεν θα συμβεί άμεσα, καθώς υπάρχουν ακόμη περιορισμοί στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές δεν μπορούν να παράγουν προϊόντα που απαιτούν συνδυασμό πολλαπλών υλικών και η χρήση των ρομπότ περιορίζεται τόσο από το ενεργειακό κόστος λειτουργίας τους όσο και από το κόστος αντικατάστασης του υπάρχοντος μηχανολογικού εξοπλισμού.
Όμως το βέβαιο είναι ότι στη νέα εποχή που ανατέλλει, η επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία, συνολικά η επένδυση στη γνώση, θα αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη σημασία για την ευημερία ενός λαού. Η απαισιοδοξία για την πορεία της πατρίδας μας δεν τροφοδοτείται μόνο από τη συνεχιζόμενη μνημονιακή λαίλαπα αλλά και από τη διαπίστωση ότι οι παραπάνω εξελίξεις ελάχιστα απασχολούν τη συζήτηση για τη συγκρότηση ενός εναλλακτικού προγράμματος.
Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
www.gtozidis.wordpress.com
