Η ξαφνική έλευση ενός πολύ μεγάλου αριθμού ξένων σε μια χώρα απροετοίμαστη και άπειρη, ήταν σίγουρα ένα πολιτισμικό σοκ. Οι επιπτώσεις τής κοσμοσυρροής απρόβλεπτες και δύσκολα διαχειρίσιμες, όταν μάλιστα, το κράτος ολιγωρεί και αποφεύγει, εγκληματικά, να αντιμετωπίσει το ζήτημα έγκαιρα και σωστά, προτού αυτό εξελιχθεί σε μείζον πρόβλημα και μάλιστα ανεπίλυτο.
Το κράτος, οι κυβερνήσεις για την ακρίβεια, εξυπηρέτησαν καταστάσεις χωρίς να νοιαστούν καθόλου για τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες και παρενέργειες της μαζικής προσέλευσης και εγκατάστασης ενός εκατομμυρίου ανθρώπων φτωχών, εξαθλιωμένων και πεινασμένων που ούτε να συνεννοηθούν μπορούσαν με τους ντόπιους, ούτε ήξεραν πώς να φερθούν και να προσαρμοστούν αρμονικά σε μια διαφορετική και άγνωστη, γι’ αυτούς, κοινωνία. Το κράτος βολεύτηκε με τα άφθονα εργατικά χέρια, για να υλοποιήσει τα αμαρτωλά Ολυμπιακά Έργα. Βολεύτηκαν και οι εργολάβοι με το φτηνό και αναλώσιμο προσωπικό. Βολεύτηκαν και οι υπουργοί στις ντάτσες τους. Βολεύτηκαν και οι νεόπλουτοι που έχτιζαν στη Μύκονο πολυτελείς κατοικίες με πέτρα, χρησιμοποιώντας Αλβανούς και Βορειοηπειρώτες πετράδες, ένα επάγγελμα που είχε από καιρό εκλείψει στην Ελλάδα. Αλλά κανείς δεν νοιαζόταν να δει τι συμβαίνει τριγύρω και παρακάτω.
Όλες αυτές οι ολιγωρίες, οι παραλείψεις και τα λάθη θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, αν τα ΜΜΕ ανταποκρίνονταν στη νοητή, αλλά όχι καθιερωμένη, αποστολή τους. Δεν το έκαναν. Γιατί τα ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση δεν λειτούργησαν με κοινωνικά και πολιτιστικά κριτήρια. Λειτούργησαν και λειτουργούν υπέρ των διαπλεκομένων. Δημαγωγικά, ευκαιριακά και λαϊκίστικα. Πόνταραν όχι στην πλευρά της αγάπης που κάθε άνθρωπος έχει μέσα του, αλλά στην πλευρά του μίσους. Πόνταραν στο χειρότερο που είναι πιο εύκολο, κι όταν το ανοίξεις, διαδίδεται σαν πανούκλα, αποτελεσματικά, καταστροφικά.
Η τηλεόραση, πιο συστηματικά στα μικρά ακροδεξιά κανάλια, πιο ακατάστατα στα μεγάλα, υιοθέτησε, σε γενικές γραμμές, το μοντέλο «καλός Έλληνας» που είναι κολακευτικό και «κακός ξένος» που κάνει αμέσως αίσθηση και καταναλώνεται αβασάνιστα.
Για την τηλεόραση, οι ξένοι παραμένουν ξένοι ακόμα κι αν τα παιδιά τους μιλάνε μόνο ελληνικά και οι γονείς τους μένουν είκοσι χρόνια στην Κυψέλη ή την Πολίχνη. Πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι -μονίμως ή προσωρινώς- διαμένοντες είναι σαν να μην υπάρχουν για τα ΜΜΕ. Οι ειδήσεις, οι πολιτιστικές εκπομπές, τα σίριαλ, οι συναυλίες, οι γιορτές, τα τοκ σόου δεν τους αφορούν ούτε τους συμπεριλαμβάνουν. Μόνο η Ανίτα Πάνια τους συμπεριλαμβάνει στον κουρελέ κόσμο της. Δεν καλούνται ποτέ σε στρογγυλά τραπέζια, ούτε σε πρωινές εκπομπές. Πρέπει να σκοτωθεί κάποιος, όπως στην περίπτωση του νεαρού Αφγανού που διαμελίστηκε από τη βόμβα στον σκουπιδοτενεκέ, για να βγάλουν τη μάνα και τον πατέρα να κλαίνε στα κανάλια.
Οι θετικές δράσεις των μεταναστών είναι παντελώς απούσες. Η συμβολή τους στην ανοικοδόμηση της χώρας – είτε πρόκειται για δρόμους και στάδια είτε πρόκειται για εξοχικές κατοικίες και εκκλησίες υποτιμάται. Η συμμετοχή τους στην παραγωγή, επίσης, είναι άφαντη. Μπορεί οι Πακιστανοί και οι Αιγύπτιοι να μαζεύουν μεγάλο μέρος της αγροτικής παραγωγής, να επανδρώνουν τα αλιευτικά σκάφη και τα εμπορικά και επιβατηγά πλοία, αλλά να παραμένουν αόρατοι. Μπορεί οι γυναίκες από τις Φιλιππίνες, τη Γεωργία και την Ουκρανία, να προσέχουν τα μικρά παιδιά, να τα ταΐζουν και να τα κοιμίζουν ή να φροντίζουν τους ανάπηρους και τους ηλικιωμένους γονείς μας, αλλά κι αυτή η συμβολή τους στην ευζωία μας να μην εμφανίζεται ποτέ από τα ΜΜΕ.
Άνθρωποι σε οριακή κατάσταση
Επίσης, τα ΜΜΕ αρνούνται να ενημερώσουν την κοινή γνώμη: από πού είναι αυτοί οι ξένοι, τι πολιτισμό έχουν, γιατί ήρθαν, τι ευθύνη έχουμε για τον ξεριζωμό τους. Παρουσιάζουν τους ανθρώπους φλατ, επίπεδους, χωρίς κουλτούρα, χωρίς αισθήματα, χωρίς όνειρα, χωρίς βάθος, ελάχιστους, σε οριακή κατάσταση ύπαρξης. Τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν από πολέμους και λιμούς να ξενητευτούν. Και πού θα πήγαιναν; Θα πήγαιναν σ’ αυτούς που θεωρούν χορτάτους, που κάτι τους περισσεύει. Και σε τελευταία ανάλυση, σ’ αυτούς που έχουν ευθύνη για το κατάντημά τους. Γιατί πρέπει να ομολογήσουμε, δημόσια, ότι ευθυνόμαστε για τον ξεριζωμό τους. Οι Αφγανοί ήρθαν μετά το 2001, μετά την εισβολή των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ, στο οποίο συμμετέχουν και ελληνικά στρατεύματα! Και οι Ιρακινοί ήρθαν μετά την εισβολή και διάλυση της χώρας τους από τους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους, το 2003! Αλλά και πολλοί Βαλκάνιοι, Σέρβοι και Τσιγγάνοι από το Κόσσοβο, ήρθαν μετά το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας από Αμερικανούς και νατοϊκούς Ευρωπαίους. Σχεδόν πίσω από κάθε μετανάστη βρίσκεται μια δυτική βαρβαρότητα. Ένας πόλεμος, ένα πραξικόπημα ή μία καταλήστευση του πλούτου μιας χώρας ή μιας περιοχής (Σομαλία, Σουδάν, Νιγηρία, Κονγκό κ.ά.) που αναγκάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε φυγή. Λοιπόν; Πού θα πάνε τα θύματα των συμφορών που δημιουργεί ή υποθάλπει ο δυτικός κόσμος, εξυπηρετώντας τα συμφέροντά του; Και μόνο γι’ αυτό έπρεπε όχι μόνο να καταγγέλουμε τους άδικους και φρικτούς πολέμους, αλλά να φροντίζουμε κι αυτούς τους πρόσφυγες, όπως μας φρόντισαν εμάς άλλοι λαοί σε παρόμοιες συμφορές, π.χ. μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον εμφύλιο πόλεμο και τη δικτατορία. Ο Ωνάσης πήγε παράνομα στην Αργεντινή. Το ίδιο έκαναν χιλιάδες Μικρασιάτες, Κωνσταντινουπολίτες και νησιώτες προς κάθε κατεύθυνση, στην Ευρώπη, τη Νότια Αμερική ή την Αφρική. Και χιλιάδες πολιτικοί πρόσφυγες στην Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία κ.λπ. Αντ’ αυτού, εμείς τι κάνουμε; Τους δαιμονοποιούμε και τους περιθωριοποιούμε.
Η μόνη αναφορά στους μετανάστες στα ΜΜΕ είναι για εκείνους που εγκληματούν ή δημιουργούν προβλήματα στους Έλληνες. Έτσι, η απαξίωση των μεταναστών από τα ΜΜΕ επιτυγχάνεται δια της πράξεως και δια της παραλείψεως. Με την προβολή των αρνητικών περιπτώσεων και με την πλήρη αποσιώπηση των θετικών παραδειγμάτων. Συγκοινωνούντα δοχεία που δημιουργούν δηλητηριώδη στερεότυπα. Ότι ο ξένος είναι κατ’ αρχήν κακός και ο Έλληνας κατ’ αρχήν καλός. Ότι ο ξένος ακόμα κι αν κάνει τις χρήσιμες για την κοινωνία εργασίες που όλοι αξιοποιούμε, δεν είναι του ιδίου επιπέδου με τους ντόπιους και εν πάση περιπτώσει ακόμα και οι καλοί, εργατικοί, νοικοκύρηδες μετανάστες είναι μέρος ενός προβληματικού συνόλου, οπότε ταυτίζονται διά της προσομοιώσεως.
Στις πανελλαδικές εφημερίδες ΤΑ ΝΕΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ΕΘΝΟΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, η μεταχείριση των μεταναστών είναι καλύτερη, αλλά η επιρροή του τύπου, και δη στα πιο πλατιά κοινωνικά στρώματα είναι φθίνουσα και δεν διαμορφώνει τις επικρατούσες αντιλήψεις στο μεταναστευτικό. Οι αριστερές εφημερίδες είναι σίγουρα πιο ξεκάθαρες, αλλά με ακόμα μικρότερη εμβέλεια. Στις πιο δεξιές εφημερίδες κυριαρχούν έντονα τα αρνητικά στερεότυπα. Όπως και σε πολλές τοπικές εφημερίδες σε πόλεις και δήμους.
Όταν με κάλεσαν στην Πρωινή Ενημέρωση της ΝΕΤ, να μιλήσω με τον Κώστα Αρβανίτη για το κλείσιμο της παιδικής χαράς του Αγίου Παντελεήμονα Αχαρνών από μια ομάδα ακροδεξιών στοιχείων της περιοχής που εμποδίζει τις μετανάστριες μητέρες να φέρουν τα παιδιά τους στο δημόσιο χώρο αναψυχής, δεν είχαν καλέσει κανέναν από τους άμεσα ενδιαφερόμενους, τους μετανάστες που ζουν γύρω από την πλατεία και δέχονται τις άγριες επιθέσεις των ακροδεξιών. Είχαν, όμως, στείλει μία ρεπόρτερ στην πλατεία για να συνομιλήσει με μέλη αυτής της ομάδας κατοίκων παραλείποντας την επισήμανση ότι συνδέονται με τη φασιστική οργάνωση Χρυσή Αυγή. Οι μόνοι «κάτοικοι» σε ολόκληρη την Ελλάδα που γιόρτασαν την επέτειο της 21ης Απριλίου!
Στον Καιάδα της ανυπαρξίας
Ακόμα και η κρατική τηλεόραση, που είναι προσεκτικότερη από την ιδιωτική, παρουσιάζει το πρόβλημα φοβικά και μονόπλευρα. Πληροφορήθηκα, δε, ότι κάποιοι στην ΕΡΤ ενοχλήθηκαν από τη δική μου παρέμβαση επειδή έθεσα το ζήτημα από μία άλλη σκοπιά. Εξήγησα, δηλαδή, ποιοι είναι οι ουσιαστικοί λόγοι που έχει υποβαθμιστεί η περιοχή με ευθύνη των αρχών. Ότι όταν μεγάλωνα στην περιοχή υπήρχαν είκοσι «σπίτια» με κόκκινα φωτάκια και τώρα έχει 220 οίκους ανοχής! Ποιος δίνει άδειες για το σωματεμπόριο; Οι ξένοι; Ή ο δήμος και η αστυνομία που κάνουνε τα στραβά μάτια και ενδεχομένως τα παίρνουνε κιόλας; Αυτό ήταν εκτός του πλαισίου της συλλογιστικής τους. Δεν μπορούσαν να το χειριστούν και ενοχλήθηκαν. Θα προτιμούσαν να είχα καβγαδίσει με τις έξαλλες νοικοκυρές και τους αγαναχτισμένους αργόσχολους της πλατείας.
Τι θα μπορούσε και τι θα έπρεπε να κάνει η ΤV; Όχι, βέβαια, να εξωραΐζει τις καταστάσεις, αλλά να γίνει αυτό που οφείλει να είναι και δη για ζητήματα που διαμορφώνουν συνειδήσεις και καθορίζουν κοινωνικές συμπεριφορές: αντικειμενική.
Αν είχε εντάξει στο πρόγραμμά της τους μετανάστες, σαν ενεργό κομμάτι αυτής της κοινωνίας και όχι σαν κατώτερους, περαστικούς και αφανείς ανθρώπους, η συνύπαρξη ανεξαρτήτως χρώματος και καταγωγής θα ήταν πιο αρμονική, τα προβλήματα πιο εύκολο να επιλυθούν, η δυστυχία μικρότερη, οι συγκρούσεις θα μειώνονταν και η κοινωνία θα ήταν πιο συμπαγής και δυναμική.
Δεν φτάνουν τα άρθρα και ντοκιμαντέρ που διαβάζονται και παρακολουθούνται κυρίως από ανθρώπους ήδη ευαισθητοποιημένους. Οι μετανάστες πρέπει να ενταχθούν στη ροή της θεματολογίας και του προγράμματος σαν φυσικό μέρος της ζωής κι όχι σαν εξαίρεση. Για να τους δει ο άλλος σαν κανονικούς ανθρώπους και όχι σαν εκφοβιστικά φαντάσματα.
Παράδειγμα: Ποτέ δεν ερωτάται η γνώμη ενός μετανάστη σε έρευνες του τύπου «τι βιβλία διαβάζετε;», «πηγαίνετε σινεμά;», «τι γνώμη έχετε για την οικονομική κρίση και τα μέτρα της κυβέρνησης;» κ.λπ. Ποτέ δεν αναδεικνύονται οι πολιτιστικές τους δράσεις, όπως στο «Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ» που συμμετέχουν χιλιάδες νέοι, Έλληνες και ξένοι. Επίσης, είναι ελάχιστοι οι μετανάστες δημοσιογράφοι στα ΜΜΕ, 3-4 όλοι κι όλοι, από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Για να μη μιλήσουμε για την πολιτική εκπροσώπησή τους! Είναι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που η γνώμη τους δεν μετράει, δεν υπολογίζεται. Είναι πολίτες με περιορισμένα τα στοιχειώδη ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα και σαν τέτοιοι αντιμετωπίζονται κατά κανόνα στο δημόσιο χώρο.
Εάν οι μετανάστες είχαν το μερίδιό τους στην τηλεόραση, θα αισθάνονταν πιο αποδεκτοί και ίσοι, θα αμβλύνονταν οι αντιθέσεις ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες και θα απομονώνονταν τα κακοποιά στοιχεία. Ρίχνοντάς τους στον Καιάδα της ανυπαρξίας παραμένουν θύματα και στοχοποιούνται. Η γκετοποίησή τους, και δη από τα ΜΜΕ, αποτελεί μία κατ’ εξοχήν εγκληματική συμπεριφορά εκ μέρους της εξουσίας. Ο διασυρμός και αποκλεισμός των μεταναστών από τα ΜΜΕ καταδικάζει ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας στο σκοτάδι και υποθάλπει τις αντικοινωνικές και συγκρουσιακές συμπεριφορές απ’ όλες τις πλευρές.
Δυστυχώς, τίποτα δεν γίνεται σωστά, γιατί οι νηφάλιες φωνές δεν εισακούονται στον τυχοδιωκτικό κόσμο της τηλεόρασης και, τώρα, που ήρθε η μεγάλη οικονομική κρίση, η κοινωνία είναι -κι απ’ αυτή την πλευρά- εντελώς ανέτοιμη να αντιμετωπίσει όχι μόνο τα οικονομικά της προβλήματα, αλλά και τις παρενέργειές τους που είναι εξίσου σοβαρές. Και γι’ αυτό δεν είμαι πολύ αισιόδοξος.
Όλες αυτές οι ολιγωρίες, οι παραλείψεις και τα λάθη θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, αν τα ΜΜΕ ανταποκρίνονταν στη νοητή, αλλά όχι καθιερωμένη, αποστολή τους. Δεν το έκαναν. Γιατί τα ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση δεν λειτούργησαν με κοινωνικά και πολιτιστικά κριτήρια. Λειτούργησαν και λειτουργούν υπέρ των διαπλεκομένων. Δημαγωγικά, ευκαιριακά και λαϊκίστικα. Πόνταραν όχι στην πλευρά της αγάπης που κάθε άνθρωπος έχει μέσα του, αλλά στην πλευρά του μίσους. Πόνταραν στο χειρότερο που είναι πιο εύκολο, κι όταν το ανοίξεις, διαδίδεται σαν πανούκλα, αποτελεσματικά, καταστροφικά.
Η τηλεόραση, πιο συστηματικά στα μικρά ακροδεξιά κανάλια, πιο ακατάστατα στα μεγάλα, υιοθέτησε, σε γενικές γραμμές, το μοντέλο «καλός Έλληνας» που είναι κολακευτικό και «κακός ξένος» που κάνει αμέσως αίσθηση και καταναλώνεται αβασάνιστα.
Για την τηλεόραση, οι ξένοι παραμένουν ξένοι ακόμα κι αν τα παιδιά τους μιλάνε μόνο ελληνικά και οι γονείς τους μένουν είκοσι χρόνια στην Κυψέλη ή την Πολίχνη. Πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι -μονίμως ή προσωρινώς- διαμένοντες είναι σαν να μην υπάρχουν για τα ΜΜΕ. Οι ειδήσεις, οι πολιτιστικές εκπομπές, τα σίριαλ, οι συναυλίες, οι γιορτές, τα τοκ σόου δεν τους αφορούν ούτε τους συμπεριλαμβάνουν. Μόνο η Ανίτα Πάνια τους συμπεριλαμβάνει στον κουρελέ κόσμο της. Δεν καλούνται ποτέ σε στρογγυλά τραπέζια, ούτε σε πρωινές εκπομπές. Πρέπει να σκοτωθεί κάποιος, όπως στην περίπτωση του νεαρού Αφγανού που διαμελίστηκε από τη βόμβα στον σκουπιδοτενεκέ, για να βγάλουν τη μάνα και τον πατέρα να κλαίνε στα κανάλια.
Οι θετικές δράσεις των μεταναστών είναι παντελώς απούσες. Η συμβολή τους στην ανοικοδόμηση της χώρας – είτε πρόκειται για δρόμους και στάδια είτε πρόκειται για εξοχικές κατοικίες και εκκλησίες υποτιμάται. Η συμμετοχή τους στην παραγωγή, επίσης, είναι άφαντη. Μπορεί οι Πακιστανοί και οι Αιγύπτιοι να μαζεύουν μεγάλο μέρος της αγροτικής παραγωγής, να επανδρώνουν τα αλιευτικά σκάφη και τα εμπορικά και επιβατηγά πλοία, αλλά να παραμένουν αόρατοι. Μπορεί οι γυναίκες από τις Φιλιππίνες, τη Γεωργία και την Ουκρανία, να προσέχουν τα μικρά παιδιά, να τα ταΐζουν και να τα κοιμίζουν ή να φροντίζουν τους ανάπηρους και τους ηλικιωμένους γονείς μας, αλλά κι αυτή η συμβολή τους στην ευζωία μας να μην εμφανίζεται ποτέ από τα ΜΜΕ.
Άνθρωποι σε οριακή κατάσταση
Επίσης, τα ΜΜΕ αρνούνται να ενημερώσουν την κοινή γνώμη: από πού είναι αυτοί οι ξένοι, τι πολιτισμό έχουν, γιατί ήρθαν, τι ευθύνη έχουμε για τον ξεριζωμό τους. Παρουσιάζουν τους ανθρώπους φλατ, επίπεδους, χωρίς κουλτούρα, χωρίς αισθήματα, χωρίς όνειρα, χωρίς βάθος, ελάχιστους, σε οριακή κατάσταση ύπαρξης. Τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν από πολέμους και λιμούς να ξενητευτούν. Και πού θα πήγαιναν; Θα πήγαιναν σ’ αυτούς που θεωρούν χορτάτους, που κάτι τους περισσεύει. Και σε τελευταία ανάλυση, σ’ αυτούς που έχουν ευθύνη για το κατάντημά τους. Γιατί πρέπει να ομολογήσουμε, δημόσια, ότι ευθυνόμαστε για τον ξεριζωμό τους. Οι Αφγανοί ήρθαν μετά το 2001, μετά την εισβολή των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ, στο οποίο συμμετέχουν και ελληνικά στρατεύματα! Και οι Ιρακινοί ήρθαν μετά την εισβολή και διάλυση της χώρας τους από τους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους, το 2003! Αλλά και πολλοί Βαλκάνιοι, Σέρβοι και Τσιγγάνοι από το Κόσσοβο, ήρθαν μετά το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας από Αμερικανούς και νατοϊκούς Ευρωπαίους. Σχεδόν πίσω από κάθε μετανάστη βρίσκεται μια δυτική βαρβαρότητα. Ένας πόλεμος, ένα πραξικόπημα ή μία καταλήστευση του πλούτου μιας χώρας ή μιας περιοχής (Σομαλία, Σουδάν, Νιγηρία, Κονγκό κ.ά.) που αναγκάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε φυγή. Λοιπόν; Πού θα πάνε τα θύματα των συμφορών που δημιουργεί ή υποθάλπει ο δυτικός κόσμος, εξυπηρετώντας τα συμφέροντά του; Και μόνο γι’ αυτό έπρεπε όχι μόνο να καταγγέλουμε τους άδικους και φρικτούς πολέμους, αλλά να φροντίζουμε κι αυτούς τους πρόσφυγες, όπως μας φρόντισαν εμάς άλλοι λαοί σε παρόμοιες συμφορές, π.χ. μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον εμφύλιο πόλεμο και τη δικτατορία. Ο Ωνάσης πήγε παράνομα στην Αργεντινή. Το ίδιο έκαναν χιλιάδες Μικρασιάτες, Κωνσταντινουπολίτες και νησιώτες προς κάθε κατεύθυνση, στην Ευρώπη, τη Νότια Αμερική ή την Αφρική. Και χιλιάδες πολιτικοί πρόσφυγες στην Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία κ.λπ. Αντ’ αυτού, εμείς τι κάνουμε; Τους δαιμονοποιούμε και τους περιθωριοποιούμε.
Η μόνη αναφορά στους μετανάστες στα ΜΜΕ είναι για εκείνους που εγκληματούν ή δημιουργούν προβλήματα στους Έλληνες. Έτσι, η απαξίωση των μεταναστών από τα ΜΜΕ επιτυγχάνεται δια της πράξεως και δια της παραλείψεως. Με την προβολή των αρνητικών περιπτώσεων και με την πλήρη αποσιώπηση των θετικών παραδειγμάτων. Συγκοινωνούντα δοχεία που δημιουργούν δηλητηριώδη στερεότυπα. Ότι ο ξένος είναι κατ’ αρχήν κακός και ο Έλληνας κατ’ αρχήν καλός. Ότι ο ξένος ακόμα κι αν κάνει τις χρήσιμες για την κοινωνία εργασίες που όλοι αξιοποιούμε, δεν είναι του ιδίου επιπέδου με τους ντόπιους και εν πάση περιπτώσει ακόμα και οι καλοί, εργατικοί, νοικοκύρηδες μετανάστες είναι μέρος ενός προβληματικού συνόλου, οπότε ταυτίζονται διά της προσομοιώσεως.
Στις πανελλαδικές εφημερίδες ΤΑ ΝΕΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ΕΘΝΟΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, η μεταχείριση των μεταναστών είναι καλύτερη, αλλά η επιρροή του τύπου, και δη στα πιο πλατιά κοινωνικά στρώματα είναι φθίνουσα και δεν διαμορφώνει τις επικρατούσες αντιλήψεις στο μεταναστευτικό. Οι αριστερές εφημερίδες είναι σίγουρα πιο ξεκάθαρες, αλλά με ακόμα μικρότερη εμβέλεια. Στις πιο δεξιές εφημερίδες κυριαρχούν έντονα τα αρνητικά στερεότυπα. Όπως και σε πολλές τοπικές εφημερίδες σε πόλεις και δήμους.
Όταν με κάλεσαν στην Πρωινή Ενημέρωση της ΝΕΤ, να μιλήσω με τον Κώστα Αρβανίτη για το κλείσιμο της παιδικής χαράς του Αγίου Παντελεήμονα Αχαρνών από μια ομάδα ακροδεξιών στοιχείων της περιοχής που εμποδίζει τις μετανάστριες μητέρες να φέρουν τα παιδιά τους στο δημόσιο χώρο αναψυχής, δεν είχαν καλέσει κανέναν από τους άμεσα ενδιαφερόμενους, τους μετανάστες που ζουν γύρω από την πλατεία και δέχονται τις άγριες επιθέσεις των ακροδεξιών. Είχαν, όμως, στείλει μία ρεπόρτερ στην πλατεία για να συνομιλήσει με μέλη αυτής της ομάδας κατοίκων παραλείποντας την επισήμανση ότι συνδέονται με τη φασιστική οργάνωση Χρυσή Αυγή. Οι μόνοι «κάτοικοι» σε ολόκληρη την Ελλάδα που γιόρτασαν την επέτειο της 21ης Απριλίου!
Στον Καιάδα της ανυπαρξίας
Ακόμα και η κρατική τηλεόραση, που είναι προσεκτικότερη από την ιδιωτική, παρουσιάζει το πρόβλημα φοβικά και μονόπλευρα. Πληροφορήθηκα, δε, ότι κάποιοι στην ΕΡΤ ενοχλήθηκαν από τη δική μου παρέμβαση επειδή έθεσα το ζήτημα από μία άλλη σκοπιά. Εξήγησα, δηλαδή, ποιοι είναι οι ουσιαστικοί λόγοι που έχει υποβαθμιστεί η περιοχή με ευθύνη των αρχών. Ότι όταν μεγάλωνα στην περιοχή υπήρχαν είκοσι «σπίτια» με κόκκινα φωτάκια και τώρα έχει 220 οίκους ανοχής! Ποιος δίνει άδειες για το σωματεμπόριο; Οι ξένοι; Ή ο δήμος και η αστυνομία που κάνουνε τα στραβά μάτια και ενδεχομένως τα παίρνουνε κιόλας; Αυτό ήταν εκτός του πλαισίου της συλλογιστικής τους. Δεν μπορούσαν να το χειριστούν και ενοχλήθηκαν. Θα προτιμούσαν να είχα καβγαδίσει με τις έξαλλες νοικοκυρές και τους αγαναχτισμένους αργόσχολους της πλατείας.
Τι θα μπορούσε και τι θα έπρεπε να κάνει η ΤV; Όχι, βέβαια, να εξωραΐζει τις καταστάσεις, αλλά να γίνει αυτό που οφείλει να είναι και δη για ζητήματα που διαμορφώνουν συνειδήσεις και καθορίζουν κοινωνικές συμπεριφορές: αντικειμενική.
Αν είχε εντάξει στο πρόγραμμά της τους μετανάστες, σαν ενεργό κομμάτι αυτής της κοινωνίας και όχι σαν κατώτερους, περαστικούς και αφανείς ανθρώπους, η συνύπαρξη ανεξαρτήτως χρώματος και καταγωγής θα ήταν πιο αρμονική, τα προβλήματα πιο εύκολο να επιλυθούν, η δυστυχία μικρότερη, οι συγκρούσεις θα μειώνονταν και η κοινωνία θα ήταν πιο συμπαγής και δυναμική.
Δεν φτάνουν τα άρθρα και ντοκιμαντέρ που διαβάζονται και παρακολουθούνται κυρίως από ανθρώπους ήδη ευαισθητοποιημένους. Οι μετανάστες πρέπει να ενταχθούν στη ροή της θεματολογίας και του προγράμματος σαν φυσικό μέρος της ζωής κι όχι σαν εξαίρεση. Για να τους δει ο άλλος σαν κανονικούς ανθρώπους και όχι σαν εκφοβιστικά φαντάσματα.
Παράδειγμα: Ποτέ δεν ερωτάται η γνώμη ενός μετανάστη σε έρευνες του τύπου «τι βιβλία διαβάζετε;», «πηγαίνετε σινεμά;», «τι γνώμη έχετε για την οικονομική κρίση και τα μέτρα της κυβέρνησης;» κ.λπ. Ποτέ δεν αναδεικνύονται οι πολιτιστικές τους δράσεις, όπως στο «Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ» που συμμετέχουν χιλιάδες νέοι, Έλληνες και ξένοι. Επίσης, είναι ελάχιστοι οι μετανάστες δημοσιογράφοι στα ΜΜΕ, 3-4 όλοι κι όλοι, από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Για να μη μιλήσουμε για την πολιτική εκπροσώπησή τους! Είναι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που η γνώμη τους δεν μετράει, δεν υπολογίζεται. Είναι πολίτες με περιορισμένα τα στοιχειώδη ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα και σαν τέτοιοι αντιμετωπίζονται κατά κανόνα στο δημόσιο χώρο.
Εάν οι μετανάστες είχαν το μερίδιό τους στην τηλεόραση, θα αισθάνονταν πιο αποδεκτοί και ίσοι, θα αμβλύνονταν οι αντιθέσεις ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες και θα απομονώνονταν τα κακοποιά στοιχεία. Ρίχνοντάς τους στον Καιάδα της ανυπαρξίας παραμένουν θύματα και στοχοποιούνται. Η γκετοποίησή τους, και δη από τα ΜΜΕ, αποτελεί μία κατ’ εξοχήν εγκληματική συμπεριφορά εκ μέρους της εξουσίας. Ο διασυρμός και αποκλεισμός των μεταναστών από τα ΜΜΕ καταδικάζει ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας στο σκοτάδι και υποθάλπει τις αντικοινωνικές και συγκρουσιακές συμπεριφορές απ’ όλες τις πλευρές.
Δυστυχώς, τίποτα δεν γίνεται σωστά, γιατί οι νηφάλιες φωνές δεν εισακούονται στον τυχοδιωκτικό κόσμο της τηλεόρασης και, τώρα, που ήρθε η μεγάλη οικονομική κρίση, η κοινωνία είναι -κι απ’ αυτή την πλευρά- εντελώς ανέτοιμη να αντιμετωπίσει όχι μόνο τα οικονομικά της προβλήματα, αλλά και τις παρενέργειές τους που είναι εξίσου σοβαρές. Και γι’ αυτό δεν είμαι πολύ αισιόδοξος.
(Μέρος της ομιλίας του Στέλιου Ελληνιάδη σε δημοσιογράφους της Κρήτης, στο πλαίσιο διημερίδας ευαισθητοποίησης με θέμα «ΜΜΕ και μετανάστες» που οργανώθηκε από την Αναπτυξιακή Ηρακλείου, 22 και 23 Ιουλίου, και επαναλήφθηκε με προσαρμογές σε εκδήλωση για την εγκληματικότητα στο Δήμο Επισκοπής.)
Σχόλια
