Η νέα γεωπολιτική κρίση στο Αφγανιστάν, μετά την αποχώρηση των κατοχικών νατοϊκών δυνάμεων από την χώρα, και την επικράτηση των Ταλιμπάν, επαναφέρει τους φόβους, για μια νέα προσφυγική κρίση, ξυπνώντας μνήμες από την ανθρωπιστική τραγωδία που διαδέχθηκε την ανατίναξη της Συρίας ή της Λιβύης τα προηγούμενα χρόνια. Κυρίως στην Ε.Ε., οι προβλέψεις για ένα νέο κύμα προσφύγων και μεταναστών από το Αφγανιστάν, έχουν σημάνει συναγερμό στα επιτελεία και τις κυβερνήσεις που δηλώνουν έτοιμες να αποτρέψουν μια επανάληψη της κρίσης του 2015, στα πλαίσια και της νέας μεταναστευτικής πολιτικής της Ε.Ε., και της επιδίωξης να καταστεί απροσπέλαστη για τους μετακινούμενους πληθυσμούς, μεταφέροντας τις δομές και τις διαδικασίες φιλτραρίσματος και εγκλωβισμού εκτός των συνόρων, ή σε χώρες της περιφέρειας της Ε.Ε. (Ελλάδα, Ανατολική Ευρώπη).
Η ΤΟΥΡΚΙΑ, σε σταθερή μεγαλοκρατική τροχιά, επιδιώκει να καταστεί ρυθμιστής στην περιοχή. Παρά την αποτυχία, του αμερικάνικου σχεδίου, που επεδίωκε την παράδοση της σκυτάλης του ελέγχου του αεροδρομίου της Καμπούλ, στις επίσης νατοϊκές τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, η Άγκυρα επιδιώκει να εμφανιστεί ως εγγυητής της σταθερότητας στην επόμενη μέρατου Αφγανιστάν σε συνεργασία με το Κατάρ και το Πακιστάν – και με την στήριξη της «διεθνούς» κοινότητας. Σημαντικό κομμάτι αυτής της προσπάθειας είναι η διαχείριση των πληθυσμών που θα καταστούν πρόσφυγες, εντός της χώρας, σε γειτονικές χώρες, ή δια μέσω της Τουρκίας κινούμενοι προς την Ευρώπη. Το μοντέλο της Συρίας, μοιάζει να επαναλαμβάνεται, σε αρκετά διαφορετικές συνθήκες. Η σκλήρυνση της ευρωπαϊκής πολιτικής των κλειστών συνόρων, η κλιμακούμενη δυσαρέσκεια της τουρκικής κοινωνίας για τους μεταναστευτικούς/προσφυγικούς πληθυσμούς, περιορίζουν τις δυνατότητες του Ερντογάν. Αυτό δεν σημαίνει πως θα σταματήσει την προσπάθεια, αλλά ότι αυτή τη φορά το παζάρι για επιπλέον πακέτα χρηματοδοτήσεων θα «χοντρύνει», και οι απειλές προς την Ελλάδα για άνοιγμα των ροών θα γίνουν πιο σκληρές.
Είναι χαρακτηριστικές από την άποψη αυτή οι δηλώσεις του Μ. Τσαβούσογλου: «Η Ε.Ε. δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Πρέπει να επικαιροποιήσουμε τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας.» Έτσι δήλωσε χαρακτηριστικά, για να συνεχίσει προειδοποιώντας πως: «Εάν υπάρχει μία αντίληψη του τύπου “δίνουμε χρήματα για τους Αφγανούς να τους κρατήσετε στη χώρα σας ώστε να μην έρθουν”, τότε δεν θα υπάρξει καμία συνεργασία. Δεν είναι δυνατόν οι Αφγανοί να φύγουν από οποιαδήποτε άλλη χώρα για να έρθουν στη δική μας.»
ΠΛΑΙ ΣΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ, πρέπει να προστεθεί και το γεγονός πως μια σειρά χώρες της βαλκανικής μας γειτονιάς, με πρώτες την Αλβανία και την «Β. Μακεδονία», κατ’ απαίτηση των ΗΠΑ, δηλώνουν έτοιμες να δεχτούν άμεσα στο έδαφος τους Αφγανούς πολίτες που εγκατέλειψαν τη χώρα ακολουθώντας την αποχώρηση των νατοϊκών στρατευμάτων, αλλά και μελλοντικά επιπλέον πρόσφυγες. Συνυπολογίζοντας τη διαχρονική τάση ρευστοποίησης των συνόρων και της κρατικής κυριαρχίας στη Βαλκανική, αλλά και το γεγονός πως δουλεμπορικά δίκτυα χρησιμοποιούν κατά κόρον τα βόρεια σύνορα για διακίνηση μεταναστών από και προς τη χώρα μας (και την Ε.Ε. κατά συνέπεια), γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι έχουμε να αναμετρηθούμε με ένα ακόμη αγκάθι για τη χώρα μας, αυτή τη φορά από Βορρά.
Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση, δηλώνει πως δεν πρόκειται να βιώσουμε ένα δεύτερο 2015. Τόσο σε επικοινωνία του Έλληνα πρωθυπουργού με τον κ. Ερντογάν το καλοκαίρι όσο και στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε., η χώρα μας δηλώνει έτοιμη να αποτρέψει την εργαλειοποίηση των ροών, και συντάσσεται με τις χώρες που προκρίνουν ως λύση την οικονομική ενίσχυση των γειτονικών στο Αφγανιστάν χωρών με σκοπό να συγκρατηθούν στην περιοχή οι προσφυγικοί πληθυσμοί. Βέβαια οι προθέσεις και οι δηλώσεις δεν αρκούν, ειδικά όταν η εμπειρία δείχνει πως συχνά η χώρα μας συμπιέζεται μεταξύ των συμπληγάδων Ε.Ε.-Τουρκίας, καλούμενη να διαχειριστεί δυσανάλογο φόρτο.
Χώρες των Βαλκανίων, με πρώτες την Αλβανία και την «Β. Μακεδονία», κατ’ απαίτηση των ΗΠΑ, δηλώνουν έτοιμες να δεχτούν άμεσα στο έδαφος τους Αφγανούς πολίτες αλλά και μελλοντικά επιπλέον πρόσφυγες. Συνυπολογίζοντας τη διαχρονική τάση ρευστοποίησης των συνόρων και της κρατικής κυριαρχίας στη Βαλκανική, αλλά και το γεγονός πως δουλεμπορικά δίκτυα χρησιμοποιούν κατά κόρον τα βόρεια σύνορα, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι έχουμε να αναμετρηθούμε με ένα ακόμη αγκάθι για τη χώρα μας
ΕΤΣΙ ΚΑΙ ΤΩΡΑ όλα δείχνουν πως το plan B, όταν η προσπάθεια συγκράτησης των ξεριζωμένων κοντά στο Αφγανιστάν εξαντληθεί, θα περιλαμβάνει και πάλι την Ελλάδα. Όλοι ετοιμάζονται γι’ αυτό το ενδεχόμενο. Δεν είναι τυχαίο πως τις μέρες αυτές πληθαίνουν οι καταγγελίες προς τη χώρα μας, για τα λεγόμενα pushback στα θαλάσσια σύνορα της, σε μια προσπάθεια να καμφθεί η προσπάθεια της Ελλάδας να φυλάξει τα σύνορα της με αποτελεσματικό τρόπο, και με εμφανή την προσπάθεια μετάθεσης των ευθυνών από την Τουρκία, η ακτοφυλακή της οποίας ενεργητικά βοηθά τα δουλεμπορικά δίκτυα στο Αιγαίο, προς τη χώρα μας. Δεν είναι τυχαίο πως η Ε.Ε. χρηματοδοτεί με τεράστια ποσά την κατασκευή υπερδομών στα νησιά του Α. Αιγαίου, αυτά που κατά τον υπουργό Μετανάστευσης κ. Μηταράκη έχουν σχεδόν αδειάσει, προφανώς όχι για να μείνουν χωρίς «φιλοξενούμενους» αλλά ακριβώς για να υπάρχει η κατάλληλη χωρητικότητα σε περίπτωση επόμενης κρίσης.
Η Ε.Ε., άλλοτε με έκτακτο τρόπο άλλοτε με άνεση χρόνου, μπορεί να συζητάει για το μεταναστευτικό, ως ζήτημα που προκαλεί δυσαρέσκεια στους πολίτες της, ως ένα ζήτημα που συνδέεται με τον τζιχαντιστικό κίνδυνο και την ισλαμοφοβία, ή ως κατάλοιπο των κυμάτων αποικιοποίησης και αποαποικιοποίησης. Πάντα κρύβοντας πίσω από τα κροκοδείλια δάκρυα περί ανθρωπισμού, την ενοχή της για την ενεργή συμμετοχή στις τυχοδιωκτικές σταυροφορίες της Δύσης, και εμμένοντας εμμονικά σε έναν πραγματισμό, που κρίνεται εκ του αποτελέσματος καταστροφικός για χώρες της περιφέρειας όπως η δική μας.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ για την Ελλάδα, η συζήτηση αυτή γίνεται υπό το βάρος της απειλής της ίδιας της βιωσιμότητας και της κυριαρχίας μας, που προκαλεί η διαπλοκή του μεταναστευτικού με την σοβούσα πολυεπίπεδη κρίση και τα πολλαπλά ανοιχτά μέτωπα. Έτσι για τη χώρα μας, το μεταναστευτικό είναι ταυτόχρονα ζήτημα αντίστασης απέναντι στον υβριδικό πόλεμο της Τουρκίας που περιλαμβάνει και την εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών, άρνησης του ρόλου χώρας-φράχτη και εγκλωβισμού πληθυσμών που έχει προδιαγράψει η Ευρώπη για εμάς, και ταυτόχρονα ζήτημα κοινωνικής συνοχής, σε μια χώρα υπό το διαρκή κίνδυνο ρευστοποίησης. Απέναντι σε αυτά, ο πραγματισμός, ο ακολουθητισμός στην Ε.Ε. και η επικοινωνιακή πολιτική δεν μπορούν να αποτελέσουν όπλα ανάσχεσης. Αντιθέτως μια πολιτική στάση, διπλής καταγγελίας της Ε.Ε. και της Τουρκίας, ανατροπής του συσχετισμού δύναμης με την Τουρκία, υπεράσπισης του δικαιώματος υπεράσπισης των συνόρων, της συνοχής και της κυριαρχίας μας είναι μονόδρομος τώρα και στο μέλλον.
