Μια εβδομάδα πριν από τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου, η εγχώρια προεκλογική περίοδος παραμένει χλιαρή και επιφανειακή. Με το ενδιαφέρον του κόσμου να είναι όσο ποτέ άλλοτε υποτονικό. Είναι ενδεικτικό ότι έχουν γίνει κανόνας, οι μικρές συγκεντρώσεις των αρχηγών των κομμάτων ανά την επικράτεια, ενώπιον μερικών δεκάδων ή εκατοντάδων ανθρώπων προσεκτικά στημένων για να μονταριστούν μερικά πλάνα στα τηλεοπτικά δελτία. Όλος ο πολιτικός κόσμος αποφεύγει συστηματικά τα μεγάλα ζητήματα και εκεί που οι εκπρόσωποι των κομμάτων είναι αναγκασμένοι κάτι να ψελλίσουν, το κάνουν με τους πιο επιφανειακούς και συσκοτιστικούς όρους. Η ακρίβεια είναι τόσο μόνιμα πιεστική και ανεξέλεγκτη που κυριαρχεί ως θέμα. Η κυβέρνηση αν και επιπλέει (με κάποιες απώλειες) σε συνθήκες ουσιαστικού κενού αντιπολίτευσης, πιέζεται και εκτίθεται σοβαρά με γκάφες σαν αυτή του Μητσοτάκη για την τιμή της φέτας (και των απίστευτων «διορθωτικών» απαντήσεων των συνεργατών του που επακολούθησαν). Αποκαλύπτοντας ένα προσωπικό νεόπλουτων γιάπηδων που ζουν μέσα στη χλιδή και την ξιπασιά πλήρως αποκομμένοι από την πραγματικότητα της ζωής της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Σ’ ένα πολύ κρισιμότερο επίπεδο εντυπωσιάζει η αναμάσηση αφηγημάτων περί «ισχυροποιούμενης» ελληνικής οικονομίας (οι εκφράσεις είναι αναγκαστικά κάπως ψαλιδισμένες εφόσον έχουμε πιάσει επίπεδα Βουλγαρίας πλέον) και ο εξοβελισμός οποιασδήποτε κριτικής σκέψης και προβληματισμού σχετικά με τα δομικά προβλήματα που εξακολουθεί να παρουσιάζει το ελληνικό αναπτυξιακό μοντέλο. Σε αυξανόμενο βαθμό, τα ίδια εκείνα που οδήγησαν στην πρόσφατη χρεωκοπία. Το ίδιο συσκοτίζονται και οι αυξανόμενες απειλές για την κυριαρχία και την υπόσταση της χώρας. Όλα αλέθονται με τους πιο καιροσκοπικούς εκλογικίστικους όρους (βλ. υποψηφιότητα Μπελέρη). Το κεντρικό σύνθημα της Ν.Δ., η τωρινή μετάπτωση από το προηγούμενο «είμαστε η Δύση» στο «Σταθερά πιό κοντά στην Ευρώπη» συνοψίζει τους έωλους όρους κίνησης και τις υπαρξιακές αβεβαιότητες των εγχώριων ελίτ, οργανικά προσκολλημένων σε μια κλονιζόμενη Δύση που όλο και περισσότερο γίνεται η ίδια παράγοντας υπονόμευσης της ύπαρξης της χώρας.
Και βεβαίως καθόλου τυχαία μένει συστηματικά εκτός (και σ’ αυτό έχουν παίξει χωρίς εξαίρεση τον ρόλο τους όλες οι πολιτικές δυνάμεις που εκπροσωπούνται σήμερα στη Βουλή), η διάσταση «Ευρώπη». Τίποτα ουσιαστικό για τη θέση και την κίνηση της Ελλάδας μέσα στην Ευρώπη, για την αντιμετώπιση των αβεβαιοτήτων μιας ταραγμένης εποχής μετάβασης. Δείχνει πολλά αυτή η αποσιώπηση, όταν ολόκληρη η ευρωπαϊκή ήπειρος βρίσκεται ενώπιον μιας πολεμικής κλιμάκωσης που κινδυνεύει να τεθεί εκτός ελέγχου.
Πολιτικό σύστημα και διαθέσεις
Ακόμα και με μια πρώτη ματιά φαίνεται η απόσταση ανάμεσα στο πολιτικό σύστημα και ευρύτατα λαϊκά στρώματα. Η απαξίωση του πολιτικού κόσμου τροφοδοτείται από πολλές αιτίες και δεν έχει πάψει να συσσωρεύεται από τα πεπραγμένα όλων των συστημικών δυνάμεων που έστησαν και υποστυλώνουν το «νέο» μνημονιακό καθεστώς υποτέλειας και μεταπρατισμού. Για να προσανατολιστούμε σχετικά με την πολιτική συμπεριφορά του λαϊκού παράγοντα, τις πιθανές της (πολύ υβριδικές) δυναμικές αλλά και τα εμπόδια που αντιμετωπίζει, είναι αναγκαίο να εκτιμήσουμε με σοβαρότητα μια πρωτοφανή συνθήκη: μέσα σε ελάχιστο χρόνο «κάηκαν» και ενσωματώθηκαν όλες οι «πολιτικές λύσεις» από τις οποίες αναμενόταν διέξοδος σε μια προηγούμενη περίοδο. Το καθεστώς σήμερα δεν κουμαντάρεται μόνο από μια επιθετική, κοινωνικά ρεβανσιστική κυβέρνηση. Η κεντροαριστερή συστημική αντιπολίτευση (όλα τα θραύσματα του ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ) στηρίζουν με τον δικό τους τρόπο, οργανικά τις βασικές επιλογές – και στα οικονομικά και στα εθνικά και στα κοινωνικά. Ολόκληρο το συστημικό τόξο προωθεί συστηματικά πολλαπλούς διαχωρισμούς μέσα στην κοινωνία και πασχίζει να ταυτίσει τις κοινωνικές αντιδράσεις με την «ακροδεξιά» και την ακραία συντήρηση.
Παρ’ όλα αυτά υποβόσκει η λαϊκή δυσφορία και δεν παύει να τροφοδοτεί μια διαθεσιμότητα εκεί που προκύπτουν πρόσφοροι όροι. Να κρατήσουμε ως προς αυτό ότι η λαϊκή ενεργοποίηση διατηρεί τα τελευταία χρόνια μια σταθερή άπωση απέναντι στη χειραγώγηση και το καπέλωμα. Η απέχθεια δεν στρέφεται μόνο ενάντια στους χειρισμούς του «συστημισμού» αλλά και προς όλες εκείνες τις πρακτικές μιας πολιτικής και συνδικαλιστικής αριστεράς που στις κρίσιμες στιγμές εξαντλήθηκε σε κενή, προσχηματική ρητορία και στην στενή οργανωτική αυτοεπιβεβαίωση.
Καθόλου τυχαία, η υπόθεση «Τέμπη» συμπυκνώνοντας όλα τα αντικοινωνικά χαρακτηριστικά και τον κυνισμό του συστήματος εξουσίας, συναντήθηκε με την συμπιεσμένη κοινωνική δυσφορία και αγανάκτηση. Άρκεσε ένας μικρός αριθμός συγγενών των θυμάτων που έθεσαν με σοβαρό και ιδιαίτερα αξιοπρεπή τρόπο (ας συγκριθεί η στάση τους, ο λόγος τους με εκείνες όλου του πολιτικού προσωπικού) την πάνδημη απαίτηση για δικαιοσύνη για να συγκεντρωθεί μιαν υποστήριξη που κανένα κόμμα σε όλο το πολιτικό φάσμα δεν θα μπορούσε να διανοηθεί.
Η κρατούσα «κατάσταση πνευμάτων» είναι πάντως γεμάτη αντιφάσεις. Από τη μια οι υπολογίσιμες εκφράσεις μιας κοινωνικής διαθεσιμότητας για τις οποίες κάναμε λόγο παραπάνω. Μαζί μ’ αυτές, ένας αστερισμός κινήσεων που επιδιώκουν να θέσουν με σοβαρότητα (με γειωμένο τρόπο και εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση) περιβαλλοντικά ζητήματα που φέρνει ο ληστρικός μεταπρατισμός που κυριαρχεί. Αλλά και πιο διάχυτες ευαισθησίες και αντιστάσεις με σημαντική νεολαιίστικη συμμετοχή απέναντι στην ιδιωτικοποίηση και τον έλεγχο του δημόσιου χώρου της πόλης. Η άλλη όψη του νομίσματος φέρει όλα τα σημάδια των μεγάλων συστημικών επιχειρήσεων χειραγώγησης. Ο οπαδισμός και το «ποδοσφαιρικό θέαμα» έχει «πάρει τα μυαλά» τις τελευταίες μέρες, λειτουργώντας τόσο σαν μέσο συσκότισης της κατάστασης όσο και σαν βαλβίδα διαφυγής μπροστά στις ματαιώσεις μιας πολύ πιεστικής πραγματικότητας. Αλλά και συμμορίτικες συμπεριφορές και μικροί εμφύλιοι που «φυτεύονται» με σύστημα και μέθοδο μέσα στην κοινωνία και επιδιώκουν να δημιουργήσουν μια νέα μοντελοποίηση με πολλαπλούς διαχωρισμούς και μ’ ένα ολόκληρο πολιτικό παίγνιο γύρω από την «ασφάλεια».
Μερικές εκτιμήσεις εν όψει εκλογών
Αν και αναμένεται να εμφανιστεί σε κάποιο βαθμό η κοινωνική δυσφορία, ο κόσμος είναι γενικά «κουμπωμένος» και δεν φαίνεται να πολυπείθεται από τις προσφερόμενες «εναλλακτικές λύσεις». Ένα μέρος των αντιδράσεων μπορεί να κατευθυνθεί στην αποχή, ένα άλλο να καταλήξει σε μικρούς σχηματισμούς με διάφορα κριτήρια ή και σε ό, τι άλλο κατά περίπτωση για να εκφράσει την αντίθεσή του στις κυβερνητικές συμπεριφορές. Τα αποτελέσματα δεν φαίνεται ότι θα αποτυπώσουν μείζονες ανακατατάξεις. Βεβαίως γίνεται αντιληπτό ότι η επόμενη μέρα θα φέρει ζυμώσεις στο χώρο της κεντροαριστεράς με το μάτι στις επόμενες βουλευτικές εκλογές («να φύγει ο Μητσοτάκης» κ.λπ.). Η επιταχυνόμενη μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ σε αμερικανότροπης κοπής, προσωπικό κόμμα Κασσελάκη, ίσως παίξει κάποιο ρόλο στην αναδιαμόρφωση του ευρύτερου πολιτικού σκηνικού, ιδιαίτερα αν οι επιδόσεις του κινηθούν πάνω από ένα 15-16% και η εκτιμώμενη διαφορά του από το ΠΑΣΟΚ επιβεβαιωθεί. Πάντως, με βάση τους ειδικούς ρόλους που έχουν παίξει όλα τα κόμματα της παρούσας Βουλής συμβάλλοντας το καθένα από τη δική του θέση στο σημερινό πολιτικοκοινωνικό τοπίο, μια μείωση του αριθμού των ψηφοφόρων τους με απόλυτους όρους (προφανώς λόγω αποχής δεν είναι τα ποσοστά που μετράνε εδώ), θα μπορούσε να δώσει σημαντικό μήνυμα προς το πολιτικό σύστημα.
Τα όσα θα εκτυλιχθούν στο ευρωπαϊκό επίπεδο το επόμενο διάστημα επίσης θα καθορίσουν πολλά. Είναι αρκετά πιθανόν να υπάρξουν σημαντικότερες απ’ ότι στο εγχώριο σκηνικό, πολιτικές μετατοπίσεις και να προκύψει σε κάποιο βαθμό μια αποδοκιμασία της ευρωκρατικής ελίτ που διαχειρίστηκε τα πράγματα. Οι μανούβρες της φον Ντερ Λάιεν που επιζητεί ταυτόχρονα τη συσπείρωση «απέναντι στην ακροδεξιά» και την ενσωμάτωση των μεγάλων τμημάτων της σε έναν πολιτικό συνεταιρισμό την επόμενη μέρα, αποκαλύπτουν πολλά. Επιπλέον με βάση ιδιαίτερα τις τελευταίες εξελίξεις, η ισχυρότατη ροπή προς την πολεμική κλιμάκωση που εκδηλώνουν οι δυτικές ελίτ, σε συνδυασμό με την οξυνόμενη οικονομική και κοινωνική κρίση και με τη συσσώρευση μεγάλων φορτίων κοινωνικής δυσφορίας, θα γίνει το έδαφος μεγάλων κοινωνικών αντιθέσεων με άδηλη για την ώρα κατάληξη. Τέλος το εύφλεκτο πολιτικό τοπίο όπως διαμορφώνεται στις ΗΠΑ μετά την καταδίκη Τραμπ, προϊδεάζει για μεγάλους σεισμούς (εμφυλιοπολεμικού χαρακτήρα συγκρούσεις; μεγάλες εξουσιαστικές σκληρύνσεις; ανάδυση έκτακτων πολιτικών «λύσεων»;), ικανούς να ανατρέψουν τα δεδομένα και να αλλάξουν τους ρυθμούς των εξελίξεων σε παγκόσμια κλίμακα.
