του Γιάννη Σχίζα
Wright: Στα ελληνικά η απόδοση της ομόηχης λέξης είναι «ο σωστός». Υπήρχε μια γελοιογραφία με τη λεζάντα που έλεγε ότι οι σωστοί αδελφοί έκαναν το σωστό πράγμα στον σωστό χρόνο, ενώ ταυτόχρονα φαινόταν ο μυθικός Ίκαρος να πέφτει! Οι αδελφοί «Σωστοί» (Wright) Όρβιλ και Ουίλμπερ είχαν ως κύρια ενασχόληση το ποδήλατο, όμως καταπιάστηκαν και με τη διαδικασία της παραγωγής πτήσης από αντικείμενο βαρύτερο του αέρα. Μετά από πολλές προσπάθειες με ανεμόπτερα, έγιναν αυτοί που κατασκεύασαν αεροπλάνο και πραγματοποίησαν μια ελεγχόμενη, μηχανικά προωθούμενη και με διάρκεια πτήση στον αέρα, 120 χρόνια πριν από τον παρόντα χρόνο, στις 17 Δεκεμβρίου του 1903. Η πτήση αυτή επιχειρήθηκε σε ακτή της Βόρειας Καρολίνα με κινητήρα 12 ίππων, εκτελέστηκε σε τέσσερις δοκιμές και στην τελευταία πέτυχε να σταθεί στον αέρα επί 59 δευτερόλεπτα, σε μια απόσταση 260 μέτρων.
Η θέση τους ως εφευρετών του αεροπλάνου υπήρξε αντικείμενο αντίθετων απόψεων από διάφορους, ενώ μεγάλη ήταν η αντιπαράθεση που υπήρξε για τους πάμπολλους ισχυρισμούς σχετικά με την πραγματοποίηση της πρώτης πτήσης στον κόσμο.
Αμφιλεγόμενη πρωτιά
Κατά τη ρωσική άποψη, ο πρώτος που πέτυχε αυτήν την πρωτιά ήταν ο Αλέξανδρος Μοζάιτσκι, που πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1881 και κατάφερε να απογειωθεί ανάμεσα στο 1882 και 1885. Ο πιο συζητημένος πειραματιστής των πτήσεων πριν τους αδελφούς Ράιτ, ήταν ο Σάμιουελ Λάνγκλεϊ, μαθηματικός, αστρονόμος και αργότερα γραμματέας του Σμιθσονείου Ινστιτούτου, ο οποίος από το 1886 ασχολήθηκε με τη διαδικασία της πτήσης. Έπειτα από τον πειραματισμό μιας σειράς μοντέλων, το 1903 κατασκεύασε με τη βοήθεια του μηχανικού Τσαρλς Μάνλι ένα αεροπλάνο κανονικών διαστάσεων με κινητήρα, τον «Αεροδρόμο» όπως το είχε ονομάσει.
O Αεροδρόμος, με κινητήρα ισχύος 52 ίππων, ήταν έτοιμος για την πρώτη του πτήση στις 7 Οκτωβρίου 1903. Το σχέδιο περιελάμβανε την εκτόξευσή του με καταπέλτη (!) από μια πλωτή εξέδρα στον ποταμό Πότομακ της Βιρτζίνια. Όμως ο Αεροδρόμος, μετά την εκτόξευσή του, δεν απέκτησε καθόλου άντωση και βρέθηκε στο νερό, τραυματίζοντας ελαφρά τον χειριστή του. Ακολούθησε δεύτερη προσπάθεια στις 8 Δεκεμβρίου 1903 επίσης ανεπιτυχής, μόλις εννέα ημέρες πριν από την πτήση των αδελφών Ράιτ.
Η πρώτη ελληνική εταιρεία που δημιουργήθηκε για την εξυπηρέτηση του κοινού ήταν η εταιρεία «Ίκαρος», που δεν τα πήγε καλά γι’ αυτό και παραχώρησε τη σκυτάλη στην ΕΕΕΣ: Την Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών
Εφεύρεση σε αφάνεια!
Μετά την επιτυχία των Ράιτ, θα μεσολαβήσουν κάμποσα χρόνια αδιαφορίας του «δημόσιου τομέα» μπροστά στο ιδιωτικό επίτευγμα. Ο στρατός βασίζεται στην ισχύ της ξιφολόγχης, το πυροβολικό είναι πρωτεύουσα δύναμη, εκτός δε αυτού υπάρχει και το ναυτικό… Όμως ύστερα από την πίεση της κοινής γνώμης, τον Δεκέμβριο του 1907 θα ανακοινωθούν οι προδιαγραφές που ζητούσαν οι στρατιωτικοί για ένα ιπτάμενο σκάφος: Σύμφωνα με αυτές, το αεροπλάνο έπρεπε να είναι διθέσιο, να αναπτύσσει ταχύτητα 64 χιλιομέτρων την ώρα και να μπορεί να καλύπτει απόσταση 200 χιλιομέτρων. Τελικά τον Φεβρουάριο του 1908 ο Αμερικανικός Στρατός υπογράφει συμβόλαιο με τους αδελφούς Wright για την κατασκευή ενός τέτοιου αεροσκάφους. Τον Σεπτέμβριο του 1908, πέντε περίπου χρόνια μετά την παρέλευση της πρώτης πτήσης, ο Όρβιλ παρουσίασε το νέο αεροσκάφος σε στρατιωτικούς κύκλους και άρχισαν αμέσως πτήσεις με παρατηρητές αξιωματικούς.
Στον ενδιάμεσο χρόνο, ενώ η αεροπορία έκανε τα πρώτα της βήματα, οι μετακινήσεις διά αέρος γίνονταν με αερόπλοια. Η πρώτη πτήση με αερόστατο έγινε το 1900, με σκελετό από αλουμίνιο και 16 χώρους αποθήκευσης του υδρογόνου. Τα αερόπλοια που πήραν το όνομα του δημιουργού τους Βαρώνου Ζέπελιν χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου για πολεμικούς σκοπούς, ενώ στη συνέχεια πραγματοποίησαν και διηπειρωτικές πτήσεις. Ήταν αργά από την άποψη της ταχύτητας, αλλά είχαν εξασφαλίσει την αξιοπιστία των πολιτών και δεν επρόκειτο να την χάσουν παρά μόνο το 1937, οπότε έγινε ένα ατύχημα που στοίχισε 36 ζωές και έγινε παρουσία χιλιάδων θεατών.
Στις πτήσεις αερόπλοιων στην Ευρώπη κυριαρχούσαν οι Γερμανοί και οι Γάλλοι. Μάλιστα οι Γάλλοι τα χρησιμοποιούσαν στις μετακινήσεις τους προς τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Στις διαδρομές προς τους μακρινούς προορισμούς, οι Γάλλοι διατηρούσαν στο έδαφος σταθμούς και βάσεις όπου αποβίβαζαν επιβάτες και λάμβαναν εφόδια απαραίτητα για τις πτήσεις. Ένας τέτοιος προορισμός ήταν η πόλη της Κέρκυρας όπου διέμεναν τα αερόπλοια στην πορεία τους προς Λίβανο και Συρία.
Μια κανονική «Επανάσταση»
Οι απαρχές του 20ού αιώνα χαρακτηρίστηκαν από το γεγονός που άλλαξε τον κόσμο μέσα σε σύντομο χρόνο: που μετέβαλε τη στρατηγική, την επικοινωνία των λαών, τη φαντασία σε μεταγενέστερες φάσεις, ακόμη και την προσδοκία ενός πλανητικού μέλλοντος. Τέκνο εκείνης της εποχής ήταν ο Ρώσος φυσικός Κωνσταντίν Τσιολκόφσκυ, που το 1903 άρχισε να γράφει σε ένα επιστημονικό περιοδικό σειρά άρθρων για την αεροπορία καθώς και για την κίνηση πυραύλων.
Ο πρώτος Έλληνας πιλότος, ο Εμμανουήλ Αργυρόπουλος, χρησιμοποίησε το αεροπλάνο τον Φεβρουάριο του 1912: Οργανώθηκε τότε μια επίδειξη του αεροσκάφους στην περιοχή του Ρουφ που απέβη επιτυχής, γι’ αυτό ο Αργυρόπουλος την επανέλαβε παίρνοντας μαζί του τον πρωθυπουργό της χώρας Ελευθέριο Βενιζέλο! Από κει και πέρα η εξέλιξη του μέσου ήταν ραγδαία. Τον Μάιο του 1912 γίνεται η πρώτη στρατιωτική πτήση με τον υπολοχαγό Δημήτριο Καμπέρο, που άφησε όνομα για την αποκοτιά του! Η αεροπορία παίρνει ενεργό μέρος στην πολιορκία των Ιωαννίνων το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 1913, καθώς και στις επιχειρήσεις του ελληνικού στόλου εναντίον των Τούρκων στα Δαρδανέλια. Τα πράγματα έχουν πάρει τον δρόμο τους, παρά το γεγονός ότι τον Μάιο του 1913 σκοτώνεται σε ατύχημα ο Αργυρόπουλος.
Αυτό που δεν μπορούσε να προβλέψει ο οιοσδήποτε από το οπτικό πεδίο του 1913, ήταν ο έλεγχος της Εναέριας Κυκλοφορίας και μάλιστα από ειδικευμένα πρόσωπα. Όμως η πορεία που έπρεπε να διανυθεί ήταν ακόμη μακριά. Η πρώτη ελληνική εταιρεία που δημιουργήθηκε για την εξυπηρέτηση του κοινού ήταν η εταιρεία «Ίκαρος», που δεν τα πήγε καλά γι’ αυτό και παραχώρησε τη σκυτάλη στην ΕΕΕΣ: Την Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών. Σε μια εποχή που η συγκοινωνία των δυο κυριοτέρων ελληνικών πόλεων γινόταν με πλοίο, η ΕΕΕΣ πραγματοποίησε την πρώτη πτήση μεταξύ της Αθήνας και Θεσσαλονίκης το 1931. Αξιοσημείωτη ήταν εδώ και η πρωτιά του Ελευθερίου Βενιζέλου, που ήταν επιβάτης της πτήσης!
Έκτοτε η πολιτική αεροπορία αναπτύσσεται αλματωδώς, οι βελτιώσεις έρχονται η μια μετά την άλλη: Αρχίζει η μεγάλη πορεία των επουράνιων μέσων, φθάνουμε σε μέσα που μπορούν να οδηγηθούν από ελάχιστο προσωπικό, φθάνουμε στα υπερηχητικά αεροπλάνα που κινούνται πάνω από την τροπόσφαιρα. Ο δρόμος έχει ανοίξει!
