Αρχικά, για να ερμηνευθεί η πανδημία, υπήρξαν αναφορές στη θεωρία του «Μαύρου Κύκνου». Σύμφωνα με αυτήν, βρισκόμαστε ενώπιον ενός «ολιγοπίθανου και απρόβλεπτου γεγονότος που συμβαίνει σε μια οποιαδήποτε σειρά πιθανών και συνηθισμένων γεγονότων σε κάθε δραστηριότητα μιας κοινωνίας, ανατρέποντας δραματικά προς το χειρότερο ή το καλύτερο τη δομή της». Στην περίπτωση της πανδημίας, «προς το χειρότερο».
Τώρα έρχεται ο Αρμαγεδδών της «ενεργειακής κρίσης». Οι κάτοικοι προειδοποιούνται για πολύ ακραία φαινόμενα σε περίπτωση που έχουμε βαρύ χειμώνα, στις δε χώρες που ευημερούν συμβουλεύονται να προμηθευτούν γκαζάκια, κονσέρβες, ζυμαρικά κ.λπ. ώστε, σε περίπτωση διακοπής ρεύματος για 2-3 μέρες, να μπορούν να επιβιώσουν. Υπερβολές; Όχι τόσο, αφού ήδη χώρες όπως ο Λίβανος έχουν συνεχείς και πολυήμερες διακοπές ρεύματος λόγω εξαντλήσεως αποθεμάτων, ενώ τα μπλακάουτ βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη σε ακόμη περισσότερες χώρες.
Σε αυτό το πλαίσιο –κι αποσιωπώντας το γεγονός ότι πρόκειται για εκδηλώσεις της πολυοργανικής κρίσης του συστήματος– υιοθετούνται σχήματα όπως «Μαύρος Κύκνος» ή «Αρμαγεδδών» για να αποπροσανατολιστεί ο κόσμος, να δεχτεί χωρίς πολλές αντιδράσεις τα πακέτα μέτρων που λαμβάνονται (όχι για την αντιμετώπιση, αλλά για τη διαχείριση προς όφελος των μεγάλων ομίλων των κρίσεων που εμφανίζονται), και να περάσει απρόσκοπτα το καθεστώς μόνιμης έκτακτης ανάγκης που τόσο έχει ανάγκη το σύστημα.
Ακόμα και οι πλέον ευκολόπιστοι πλην τίμιοι άνθρωποι μπορούν να αντιληφθούν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε κολοσσιαίες και μεγάλου βεληνεκούς αλλαγές της οικονομίας, της κοινωνίας, της καθημερινότητας, των γεωπολιτικών συσχετισμών. Σαν να έχει ανοίξει τις φτερούγες του ένας πελώριος μαύρος κύκνος σε μόνιμη πτήση πάνω από τα κεφάλια μας, και να προαναγγέλλονται κύματα αρμαγεδδωνικών καταστροφών.
Οι ελίτ ταξιδεύουν…
Υπάρχει κινητικότητα στις ελίτ όλων των βαθμίδων. Συνεδριάζουν, συναντιούνται, πότε δια ζώσης πότε διαδικτυακά, ταξιδεύουν ακατάπαυστα, κάνουν δηλώσεις διαρκώς, και φαίνεται ότι «ψάχνονται» για όσα έρχονται. Ρίχνονται ιδέες, λέγονται λόγια, γίνονται δοκιμαστικές κινήσεις, μετρώνται αντιδράσεις, τεστάρονται οι αντενέργειες στρατηγικών αντιπάλων. Παράλληλα συσσωρεύονται όροι συγκρούσεων και οξύτερων ανταγωνισμών ανάμεσα σε πόλους του συστήματος, και προετοιμάζονται όροι για επιθετικότερες πολιτικές στο εσωτερικό όλων των χωρών, επειδή πιθανά θα φτάσουμε σε καταστάσεις όπου δεν θα επιτρέπεται η κοινωνική αντιπολίτευση. Ακόμα και προληπτικά, πρέπει να παταχθεί. Η προπόνηση στην κατασυκοφάντηση όλων των λαϊκών αντιδράσεων, το ταμπελάρισμα με επίθετα όπως «εθνολαϊκιστές», «φασίστες», «αρνητές», «ψεκασμένοι», «υποχείρια ακροδεξιών ομάδων», «ανορθολογιστές» κ.λπ., αποκτά μια σημασία μεγαλύτερη από αυτήν που φανταζόμαστε. Η οποία, μαζί με την ανακήρυξη νέων εσωτερικών εχθρών που πρέπει να «παταχθούν» με πολλούς τρόπους, οικοδομεί το πέρασμα σε ένα άλλο καθεστώς, πιο συμβατό με τους σχεδιασμούς και τις προτάσεις που έχουν πέσει πάνω στο τραπέζι.
Δεν είναι μόνο οι σύνοδοι κορυφής, όπως η Γ.Σ. του ΟΗΕ (Νέα Υόρκη), το G8 (Ρώμη), η COP26 (Γλασκώβη), αλλά μια πληθώρα από συναντήσεις, φόρουμ, συνέδρια, που όλα συζητούν πάνω κάτω τα ίδια θέματα – χωρίς να καταλήγουν πουθενά (πολύ σπάνια υπάρχουν καταλήξεις, και δεν είναι δεσμευτικές για κανέναν). Τα ζητήματα άλλωστε λύνονται διαφορετικά, δια της ισχύος, δια των τετελεσμένων, με μεθόδους κρεοπωλείου και άφθαστο στιλ διπλωματικού κυνικού σχολιασμού μετά την «κοπή» του κρέατος.
Βρισκόμαστε μπροστά σε κολοσσιαίες και μεγάλου βεληνεκούς αλλαγές της οικονομίας, της κοινωνίας, της καθημερινότητας, των γεωπολιτικών συσχετισμών. Παράλληλα συσσωρεύονται όροι συγκρούσεων και οξύτερων ανταγωνισμών ανάμεσα σε πόλους του συστήματος, και προετοιμάζονται όροι για επιθετικότερες πολιτικές στο εσωτερικό όλων των χωρών
Στη Ρώμη λοιπόν, όπως και στη Γλασκώβη, τίποτα το ενδιαφέρον (εκτός του ότι ο Μπάιντεν αποκοιμήθηκε και χρειάστηκε να τον ξυπνήσουν για να πει ότι η Ρωσία και η Κίνα αδιαφορούν για τον πλανήτη). Παντού είχαμε ένα μπλα-μπλα (όπως λένε και οι διαδηλωτές σε συνθήματά τους) για πράσινη ανάπτυξη, ψηφιακή οικονομία, κλιματική αλλαγή, εκπομπή ρύπων, ολίγον πανδημία (χωρίς καμία νύξη για άρση των πατεντών για εμβόλια και φάρμακα για τον Τρίτο Κόσμο), και καμία απολύτως δέσμευση.
Ο Μπάιντεν έριξε ένα σύνθημα που ίσως απασχολήσει στο μέλλον: Βuild Back Better World (ανοικοδομήστε έναν καλύτερο κόσμο). Όχι «οικοδομήστε», αλλά «ανοικοδομήστε» (build back). Δηλαδή πάνω ή δίπλα στα ερείπια και τις καταστροφές να κτίσουμε ξανά έναν καλύτερο κόσμο. Καμία συζήτηση για το ποιος και γιατί οδηγεί τον κόσμο όπως έγινε μέχρι τώρα. Καμία ανάληψη ευθύνης, καμιά αυτοκριτική. Απλά παραινέσεις, λόγια, μπλα-μπλα, και επί του πεδίου τα σημαντικά.
Ο μόνος που είπε κάτι ουσιαστικό στη σύνοδο ήταν ο νέος πρόεδρος της Βολιβίας Λούις Άρσε, ο οποίος στην ομιλία του τόνισε πως «η λύση της κλιματικής κρίσης δεν θα επέλθει με περισσότερο “πράσινο καπιταλισμό” ή διεθνείς αγορές για τον άνθρακα. Η λύση βασίζεται σε μια αλλαγή πολιτισμού: με το να κινηθούμε προς ένα μοντέλο εναλλακτικό στον καπιταλισμό». Φωνή βοώντος… Ποιος ξέρει;
Όψεις του κρεοπωλείου …
Όπου γίνονται σύνοδοι χρειάζεται μεγάλη στρατιωτική κινητοποίηση και έκτακτα μέτρα για την προστασία της αφρόκρεμας των ελίτ.
Στη Ρώμη ο Ερντογάν συναντήθηκε με τον Ντράγκι σαν να μην συνέβη τίποτα (θυμάστε ότι ο Ντράγκι πρόσφατα είχε αποκαλέσει τον Ερντογάν δικτάτορα;). Τώρα η Τουρκία είναι «επιφανές μέλος του G20».
Στη Σούδα γίνεται το Συμπόσιο Πυρηνικής Πολιτικής του ΝΑΤΟ για το 2021 (φιλοξενείται από χθες στο ΝΑΤΟϊκό Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής). Όλο και περισσότερο η Ελλάδα ερωτοτροπεί με την πυρηνική ενέργεια (που θεωρείται καθαρή μορφή ενέργειας), ψηφίζει τις γαλλικές προτάσεις στην Ε.Ε. για την υιοθέτησή της ως εναλλακτική στον άνθρακα, και δεν έχει καμία αντίρρηση για το φύτεμα πυρηνικών εργοστασίων γύρω από τη χώρα μας (Βουλγαρία, Τουρκία), ούτε –γιατί όχι;– για να γίνουμε πάλι χώρα στάθμευσης πυρηνικών όπλων του ΝΑΤΟ.
Στα χωρικά ύδατα της Κύπρου σε πλατφόρμα εξόρυξης έγινε πριν λίγες μέρες μια πολυεθνική στρατιωτική άσκηση με ονομασία «Νέμεσις 2021». Συμμετείχαν Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία, Ισραήλ, Γαλλία, Αγγλία, Αίγυπτος και ΗΠΑ. Ασκήθηκαν στην αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών, τρομοκρατικών κτυπημάτων, και άλλα συναφή θέματα ετοιμότητας…
Λίγο πιο πέρα, από 1 έως 12 Νοεμβρίου, γίνονται νέα στρατιωτικά γυμνάσια με την ονομασία «Ανατολική Μεσόγειος 2021». Τα διοργανώνει η Τουρκία με συμμετοχή κι άλλων χωρών (Μπαχρέιν, Ιράκ, Ιορδανία, Λιβύη, Νιγηρία, Πακιστάν, Ομάν και Ουκρανία) και θα περιλαμβάνουν 35 πλοία και 5.000 άτομα.
Στα Βαλκάνια έχουμε έναν νέο γύρο όξυνσης και έντασης. Κρίση σε Β. Μακεδονία (ούτε που σκέφτεται η ελληνική κυβέρνηση να κάνει κάτι για την μη τήρηση των όρων της συμφωνίας των Πρεσπών), κίνδυνος διάλυσης της Βοσνίας, συγκέντρωση στρατού στα σύνορα Βουλγαρίας για την αντιμετώπιση νέων προσφυγικών κυμάτων από μεριάς της Τουρκίας. (Για το πλοίο με τους 400 πρόσφυγες η Τουρκία δεν έκανε το παραμικρό για τη διάσωσή τους. Μάλλον έσπρωξε το καράβι προς την Κω, κι ας πανηγυρίζει ο κ. Μηταράκης ότι η επιχείρηση διάσωσης εστέφθη με επιτυχία… Κι αυτοί οι πρόσφυγες δεν θα είναι transit: η χώρα θα είναι transit. Μικρή διαφορά…). Παράλληλα στην Ελλάδα κυβέρνηση και ΣΥΡΙΖΑ τσακώνονται για το ποιος υπηρετεί καλύτερα την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε., ενώ και οι δύο δεν είπαν λέξη για τις γερμανικές αποζημιώσεις κατά την επίσκεψη της Μέρκελ (η οποία υπερασπίστηκε ολόκληρη την πολιτική της).
***
Πέρα από το μπλα-μπλα, υπάρχει και η πραγματικότητα της «πράσινης μετάβασης», οι πολλαπλές μορφές της δομικής κρίσης, η μετάπτωση της όποιας δημοκρατίας υπήρχε σε σχήματα έκτακτης κατάστασης, οι ανατιμήσεις όλων των ειδών πρώτης ανάγκης και η συνηθισμένη φόρμουλα, να μετακυλιστούν όλα τα βάρη προς την κοινωνία για να εξασφαλιστούν κέρδη για μια μειοψηφία. Ο χειμώνας θα είναι δύσκολος και το μπλα-μπλα δεν θα μας ζεστάνει. Χρειάζεται να μην γίνουμε οι ίδιοι (σαν άνθρωποι, σαν λαός, σαν χώρα) καύσιμο για τα κέρδη τους και τον γεωπολιτικό αναδασμό που σχεδιάζουν.
