του Κωνσταντή Κυριακού
«Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες» και για μόνο τρεις ημέρες διαφορά δεν ήταν πάλι τρεις του Σεπτέμβρη. Πριν από δύο σχεδόν αιώνες, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης συγκέντρωσε λαϊκές μάζες έξω από το παλάτι του Όθωνα, απαιτώντας από το βαυαροκρατούμενο κράτος και το βασιλιά να επιβληθεί Σύνταγμα, προς όφελος του λαού της Ελλάδας. Έξω από ίδιο κτήριο που ήταν κάποτε το παλάτι, τη σημερινή βουλή μιας μεταπρατικής χώρας και αποικίας, ο κόσμος συγκεντρώθηκε ξανά στις 6 Σεπτεμβρίου κατόπιν καλέσματος του Συλλόγου Πληγέντων Δυστυχήματος «Τέμπη 2023», και τα συνθήματα ήταν ξεκάθαρα στα όσα έλεγαν: νισάφι πια, δεν πάει άλλο με αυτό το υπαρκτό πολιτικό σύστημα!
Συνεχίζοντας ακόμα τη δύο χρόνων προσπάθειά τους, που κορυφώθηκε με τις πολυπληθείς συγκεντρώσεις του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου του 2025, οι παρεμβάσεις των γονέων και των συγγενών των θυμάτων του εγκλήματος των Τεμπών, έφεραν –και απολύτως δικαιολογημένα– την ανθρώπινη τραγικότητα που εκφράζει μια τέτοια συνθήκη. Ωστόσο, κάθε φορά που ακούγονται οι φωνές τους, τις ξεχωρίζει το γεγονός ότι τα λεγόμενά τους δεν είναι και δεν θα μπορούσαν να είναι ένα σκέτο πένθος στο οποίο ο θάνατος ακυρώνει το μέλλον, σαν μια απώλεια της λίμπιντο. Οι οικογένειες των νεκρών δεν μάσησαν τα λόγια τους, τοποθετήθηκαν ανοιχτά απέναντι στα πράγματα. Το έγκλημα στα Τέμπη δεν ήταν απλά η δική τους υπόθεση, αλλά ένα ολόκληρο κεφάλαιο σε έναν τόμο με το ποινικό μητρώο των κυβερνώντων και του πολιτικού συστήματος. Το μήνυμα που μας δίνει η διαρκής προσπάθεια όσων αγωνίζονται για το ζήτημα, συνοψίστηκε στα λόγια της Μαρίας Καρυστιανού: «Ελλάδα ανεξάρτητη, Ελλάδα δίκαιη!»
Οι κινητοποιήσεις που γίνονται τους τελευταίους μήνες στη χώρα μας είτε για τα Τέμπη είτε για την Παλαιστίνη, καθώς αποτελεί ευθύνη του κόσμου να πάρει θέση για την επιλογή του ελλαδικού κράτους να υποστηρίζει το Ισραήλ ξεπλένοντας τη γενοκτονία στη Γάζα, υπενθύμισαν, ακόμη κι αν δεν το έχουν συνειδητοποιήσει οι πάντες στην εντέλεια, τι σημαίνει «κοινωνία» και «χώρα». Η ενότητα γύρω από τη διαμαρτυρία μας έδωσε να καταλάβουμε ότι για να αναπνεύσουμε πάλι και να βρούμε το οξυγόνο (που έγινε κεντρικό σύνθημα), χρειάζεται να σταματήσουμε να είμαστε ιδιώτες και να αρχίσουμε να γινόμαστε πιο ενεργοί σε καταστάσεις που μας υπερβαίνουν και που είναι μεγαλύτερες από την ξεχωριστή ατομική υπόσταση του καθενός. Οι νεκροί (αλλά και οι επιζώντες, που από τύχη είναι ακόμα εδώ) των Τεμπών και οι Παλαιστίνιοι που εξοντώνονται μαζικά ήταν οι θυσίες που δεν θα έπρεπε να είχαν συμβεί, αλλά εφόσον συνέβησαν ευαισθητοποίησαν και κινητοποίησαν πλήθη ολόκληρα.
Τόσο τον Φεβρουάριο για τα Τέμπη, όσο και τον Αύγουστο για τη Γάζα, η χώρα γέμισε από κινητοποιήσεις και δράσεις σε όλη την επικράτεια, και δεν ήταν πλέον απλά η συνήθεια των όσων διαδηλώνουν σταθερά στο κέντρο της Αθήνας. Δεν ήταν περιορισμένη στην πρωτεύουσα η έκφραση της κοινωνικής διαμαρτυρίας, έγινε ξανά πανελλαδικής έκτασης, όπως ήταν και στις πρώτες μέρες των μνημονίων. Αντίστοιχα η διαμαρτυρία για τα Τέμπη ένωσε κόσμο από όλους τους κοινωνικούς και πολιτικούς χώρους, από οργανωμένους μέχρι πλήρως ανένταχτους, με αποτέλεσμα να μην είναι καμπάνια μιας ιδεολογικής παράταξης αλλά έκφραση ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, που πλέον το έχει καταλάβει ότι δεν εκφράζεται (ή δεν εκφράζεται πια) από το παρόν πολιτικό σύστημα, που για χάρη του κέρδους και των μεγάλων συμφερόντων είναι ικανό μέχρι και να αφήσει ή να οδηγήσει συνειδητά στο να πεθάνουν άνθρωποι. Κοινωνικά ζητήματα, όπως ο αυταρχισμός και η απειλή που δέχονται βασικά κεκτημένα όπως τα όσα παρέχει έστω και υποτυπωδώς το κράτος πρόνοιας, συνδυάζονται στις συνειδήσεις πολλών μαζί με το έγκλημα των Τεμπών, όπως και με την αναιδέστατη στάση των πολιτικών της κυβέρνησης, που όλο ειρωνεύονται και υποτιμούν ανοιχτά όσους διαμαρτύρονται.
Αντίστοιχα οι Παλαιστίνιοι, στους οποίους και ευτυχώς συμπαραστέκεται λίγο ή πολύ μεγάλο μέρος του κόσμου, υπενθυμίζουν τι σημαίνει να αγωνίζεται ο άνθρωπος για την εθνική του ανεξαρτησία και ενάντια στα δεσμά της αποικιοκρατίας, ασχέτως του τι γνώμη μπορεί να έχει ο καθένας για την τωρινή πολιτική τους εκπροσώπηση. Το γεγονός ότι το Ισραήλ έχει βαλθεί να τους εξαλείψει από προσώπου γης, αλλά αυτοί επιμένουν να παραμείνουν στην πατρίδα τους, να αμυνθούν και να διαιωνίσουν τη ζωή εκεί, είναι ένα παράδειγμα ανθρώπου που σπάνια προβάλλεται τη σήμερον ημέρα. Το γεγονός ότι είναι όλο και περισσότεροι οι άνθρωποι που ενημερώνονται και ευαισθητοποιούνται για τα εγκλήματα του Ισραήλ και για την επιθυμία των Παλαιστινίων να ζήσουν στη χώρα που γεννήθηκαν, δίνει προοπτική σε αυτό το παράδειγμα ζωής και νοοτροπίας να γίνει ξανά αγαπητό (αν όχι πρότυπο ζωής και δράσης). Επιπλέον, οι αντιπαλότητες και οι διχόνοιες για το κυπριακό και το παλαιστινιακό είναι αποπροσανατολιστικές, καθώς δεν βλέπουν ότι είναι απολύτως εφικτό να δημιουργηθούν γέφυρες μεταξύ λαών που στην ιστορία τους έχουν κάνει γενναίους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και συνεχίζουν να καταπιέζονται, με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, από αποικιοκρατικά δεσμά.
Το γεγονός ότι γίνονται τα δύο τελευταία χρόνια και συνεχίζονται όλες αυτές οι κινητοποιήσεις και οι όσες δράσεις, προφανώς δεν είναι η απόλυτη εγγύηση ότι όλα θα γίνουν απαραίτητα καλύτερα, όπως επίσης το ότι κοινωνικό (αλλά και το εθνικό) ζήτημα επανέρχεται στο τραπέζι της συζήτησης δεν σημαίνει ότι μαγικά θα είναι όλοι το ίδιο συνειδητοποιημένοι με όλους και με την απόλυτα ολοκληρωμένη κοινωνικοπολιτική ανάλυση. Όμως, αυτό που οφείλει να κάνει ο καθένας μας είναι να αγκαλιάσει τις δράσεις και τις κινήσεις που είναι σε εξέλιξη. Αυτό που προέχει είναι να έχει ο τόπος λαό, και αυτό είναι κάτι που θα καθοριστεί από τις όσες ζυμώσεις και προσπάθειες γίνουν από τα κάτω και από το ίδιο το κοινωνικό σύνολο, και όχι από κάποια ηγεσία «φωτισμένων» που θα το κηρύξει με διατάγματα και με την αυτο-εστεμμένη θέση της ως «αυθεντία», τάχα «ανώτερη».
Για την καινούργια γέννα λοιπόν, «που όλο την περιμένουμε και όλο κινάει για να έρθει».
Όπως φώναξε το πλήθος έξω από το παλάτι του Όθωνα το Σεπτέμβριο του 1843: «Λαός πολεμά. Λαός κατοικεί. Λαός μοχθεί. Λαός βούλεται.»
