Προίκα για την επόμενη φάση οι υποχωρήσεις Αναστασιάδη — Σκηνικό έντασης στήνει η Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο
του Κώστα Βενιζέλου*
Οι έρευνες στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), το σκηνικό έντασης που έχει στήσει η Τουρκία στην περιοχή και το «διάλλειμα» που δόθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, συνθέτουν σε μεγάλο βαθμό το παζλ των εξελίξεων.
1 Μετά την κατάρρευση της Πενταμερούς Διάσκεψης στο Κραν Μοντάνα της Ελβετίας συνέπεσε να ακολουθήσουν οι έρευνες της γαλλικής Total στο τεμάχιο 11 της κυπριακής ΑΟΖ. Η Τουρκία παρά τις απειλές και την αποστολή πολεμικής φρεγάτας και του ερευνητικού «Μπαρμπαρός» στην περιοχή, απέφυγε την κλιμάκωση των αντιδράσεων της. Το θέμα πρόκλησης θερμού επεισοδίου φαίνεται, χωρίς τίποτε να αποκλείεται, να είναι σήμερα απομακρυσμένο. Τόσο η Γαλλία- που έστειλε στην Λευκωσία την υπουργό Άμυνας αλλά και δυο φρεγάτες να πλέουν κοντά στην Κύπρο- όσο και οι ΗΠΑ (λόγο Exxon Mobil προφανώς), που άφησαν στην περιοχή το αεροπλανοφόρο «Τζορτζ Μπους», περιόρισαν τις επιλογές της Τουρκίας. Μέχρι τον ερχόμενο Μάρτιο αναμένεται να υπάρξουν ακόμη δυο γεωτρήσεις σε τεμάχια της ΑΟΖ της Κύπρου. Συνεπώς το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας προχωρεί κανονικά.
2 Στην Πενταμερή οι προσπάθειες προσέκρουσαν στην τουρκική επιμονή για διατήρηση των εγγυήσεων και την εσαεί παρουσία στρατευμάτων και μετά την επίτευξη συμφωνίας στο νησί. Αυτή η στάση οδήγησε σε αδιέξοδο τη διαπραγμάτευση. Από τη συζήτηση, έστω και εάν δεν υπήρξε αποτέλεσμα, προκύπτουν νέα δεδομένα. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες κατέθεσε πλαίσιο, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση για τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Ο κ. Γκουτέρες στο κεφάλαιο των Εγγυήσεων επιχειρεί να ικανοποιήσει σε κάποιο βαθμό την ελληνική πλευρά (να τερματιστεί το δικαίωμα παρέμβασης να αντικατασταθεί η συνθήκη εγγυήσεως). Στο ζήτημα των στρατευμάτων παραπέμπει στη διαπραγμάτευση το τελικό αποτέλεσμα (εάν θα φύγει ο τουρκικός κατοχικός στρατός ή θα παραμείνει έστω και μειωμένος). Στο εδαφικό προβαίνει σε προτροπές προς την τουρκική πλευρά για ευελιξία. Από εκεί και πέρα, στο περιουσιακό ψαλιδίζει τα δικαιώματα των νομίμων ιδιοκτητών και βάζει στο παιχνίδι- όχι για πρώτη φορά- τους χρήστες, δηλαδή τους σφετεριστές. Όσο αφορά στη μόνιμη παραμονή Τούρκων υπηκόων στο νησί αναφέρει πως θα πρέπει το καθεστώς να είναι ακριβοδίκαιο (equitable quota) με τους Ελλαδίτες στην Κύπρο. Θέτει ακόμη στο πλαίσιο που υπέβαλε την εκ περιτροπής προεδρία, το αίτημα της Τουρκοκυπριακής πλευράς για θετική ψήφο της στις αποφάσεις, που παραπέμπει σε βέτο.
3 Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης με το έγγραφο που κατέθεσε την τελευταία ημέρα της Πενταμερούς Διάσκεψης έχει προβεί σε όλες τις υποχωρήσεις που είχαν ζητήσει οι Τούρκοι. Στην περίπτωση που δεχόταν ο Τσαβούσογλου, θα υιοθετούνταν ρυθμίσεις που θα παρέλυαν το κράτος από την πρώτη ημέρα. Τα βέτο, η εκ περιτροπής, το ψαλίδισμα των δικαιωμάτων των ιδιοκτητών περιουσιών, οι τέσσερις ελευθερίες. Και δεν είναι μόνο, σε όλα αυτά, η αναβάθμιση των «δικαιωμάτων» του χρήστη (για τους σφετεριστές ο λόγος), είναι που επανήλθε και το θέμα με το συναισθηματικό δέσιμο με την περιουσία. Από όλες τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ έμειναν σε αυτή που βολεύει τους Τούρκους. Γι’ αυτό, και με βάση αυτή την προσέγγιση, όσοι ήταν το 1974 κάτω από 10 χρόνων δεν έχουν συναισθηματικό δέσιμο με την περιουσία τους. Όπερ δηλαδή δεν θα έχουν δικαιώματα στις περιουσίες τους. Εάν δεχόταν ο Τσαβούσογλου την πρόταση Αναστασιάδη, θα είχαμε Τούρκους αστυνομικούς, του καθεστώτος Ερντογάν, να επιβάλλουν τον νόμο. Εάν δεχόταν ο Τσαβούσογλου, η λειτουργία του κράτους θα εξαρτάτο από τις διαθέσεις της Άγκυρας. Κατά πόσο θα αποφάσιζαν να χρησιμοποιούν τα βέτο ή θα εκβίαζαν για να υποχωρήσουμε εμείς και να τα αφήσουν «στην τσέπη τους». Ο Τσαβούσογλου δεν δέχθηκε γιατί θέλει την πλήρη υποταγή. Τα θέλει όλα.
4 Η Άγκυρα επιβεβαίωσε στην Πενταμερή Διάσκεψη αυτό που όλοι ανέμεναν. Η συμφωνία στο Κυπριακό, είτε θα της προσφέρει τη δυνατότητα στρατηγικού ελέγχου του νησιού, είτε δεν θα υπάρξει. Αυτό το εξέφρασε με απόλυτο τρόπο ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που επέβαλε στον Ακιντζί τον νόμο της σιωπής, δηλαδή να ακούει αλλά να μη μιλά. Οι Τουρκοκύπριοι δεν είχαν λόγο στην Πενταμερή, η ηγεσία τους συρόταν από την Άγκυρα. Η Τουρκία αξιώνει στρατό για να παρεμβαίνει και ένα εξαρτώμενο από αυτήν τουρκοκυπριακό κρατίδιο μέσω του οποίου θα ελέγχει και το ελληνοκυπριακό κρατίδιο.
5 Λόγω των πρωτοβουλιών της Αθήνας και συγκεκριμένα του υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Κοτζιά, αναδείχθηκε το θέμα της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων. Βασικά αναδείχθηκε το θέμα της τουρκικής κατοχής. Κατατέθηκε –για πρώτη φορά– πριν από δυόμισι χρόνια ολοκληρωμένη πρόταση, η οποία δεν έτυχε αρχικά θερμής υποδοχής στους κύκλους εκείνους της ελληνοκυπριακής ελίτ, που είναι προσαρμοσμένοι σε μια λογική που θεωρεί πως δεν μπορεί να βρεθεί λύση χωρίς την παρουσία της Τουρκίας στο νησί. Κοντολογίς, αυτή η λογική αντιμετωπίζει τη λύση ως μετεξέλιξη του κατοχικού στάτους κβο και όχι ως απελευθέρωση.
6 Τα Ηνωμένα Έθνη θα ετοιμάσουν μια έκθεση πεπραγμένων, στην οποία θα επιχειρήσουν να «κλειδώσουν» προτάσεις που κατατέθηκαν και συγκλίσεις που συμφωνήθηκαν καθιστώντας όλα αυτά κεκτημένο της διαπραγμάτευσης. Για τον σκοπό αυτό θα βρίσκεται τη Δευτέρα στην Κύπρο για επαφές ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε, η αντικειμενικότητα και ο ρόλος αυτού έχει αμφισβητηθεί από την ελληνική πλευρά.
* Δημοσιογράφος, Κύπρος
